Κουπόνια, τροφεία, δωροεπιταγές, «voucher», προπληρωμένες κάρτες: Τις ημέρες που πέρασαν, μέσα στο πνεύμα των εορτών αρκετές ήταν οι επιχειρήσεις που προχώρησαν σε παροχές σε είδος προς τους εργαζόμενούς τους.Μέχρι εδώ όλα καλά, θα σκεφτεί κάποιος. Θα συμφωνήσουμε μαζί του. Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΛΑΛΗΣ
Τι γίνεται όμως όταν αυτές οι παροχές έρχονται να υποκαταστήσουν έμμεσα ένα μέρος των αυξήσεων που δικαιούνται οι εργαζόμενοι μετά το ψαλίδι των μνομονιακών χρόνων, από κοινού με την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και τον πληθωρισμό που ροκανίζει κάθε μέρα το εισόδημά τους;
Μίλησαμε επ’ αυτού με την 25χρονη προγραμματίστρια λογισμικού Μ.Γ. Η συζήτησή μας ξεκίνησε με την αναφορά της στη διαδεδομένη όπως λέει πολιτική των κουπονιών («ticket restaurant» και κάρτες μετρό) στον κλάδο γενικά και στην εταιρεία που εργάζεται ειδικότερα. Στη δική της περίπτωση, οι παροχές αυτές έχουν σταθερό χαρακτήρα. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι η χορήγησή τους βρίσκεται πάντα στην ευχέρεια του εργοδότη.
Ωστόσο, για την νεαρή εργαζόμενη στον χώρο της ψηφιακής τεχνολογίας, εκτός από τον πρακτικά προσωρινό χαρακτήρα αυτής της βοήθειας, προκύπτουν κι άλλα προβλήματα εις βάρος των εργαζομένων «από την ανάγκη του εργοδότη να μην πληρώσει τις απαραίτητες εισφορές».
Επιχειρώντας να εξηγήσει τι εννοεί, η Μ.Γ. ανέφερε στον «Ημεροδρόμο» ότι παρά την επιχείρηση να «πλασαριστεί» αυτή η πρακτική ως μέρος του «καθαρού μισθού», το κουπόνι δεν συμπεριλαμβάνεται σε κανένα δώρο ή και επίδομα και φυσικά δεν λαμβάνεται υπόψη στο πόσο της αποζημίωσης.
«Δεν είναι “επιπλέον προσφορά” του εργοδότη, είναι ο τρόπος του να καλύψει το κενό του χαμηλού μισθού μας με το μικρότερο δυνατό κόστος. Για αυτό η λύση δεν είναι να διεκδικήσουμε μονιμοποίηση του ‘’ticket restaurant’’, αλλά να διεκδικήσουμε αυξήσεις στους μισθούς μέχρι να καλύπτουν τις ανάγκες μας χωρίς να χρειαζόμαστε κουπόνια-μπόνους».
Μια καλά εμπεδωμένη πρακτική
Βέβαια δεν είναι μόνο η Μ.Γ. κι αρκετοί από τους συναδέλφους της στον κλάδο που έχουν παρόμοιες αξιώσεις. Όπως διαπιστώσαμε κατά το ρεπορτάζ πρόκειται για μια πάγια πρακτική των εργοδοτών σε πολλούς κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα.
Χαρακτηριστικά, το 2022 έγινε γνωστή η υπόθεση Ανώνυμης Εταιρείας στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, η οποία στην επιχειρησιακή ΣΣΕ που υπεγράφη με τους εργαζομένους της, προέβλεπε έκτακτη παροχή δωροεπιταγής ύψους 300 ευρώ έκαστη για τις ημέρες των Χριστουγέννων και του Πάσχα καθώς και διατακτική σίτισης ύψους 6 ευρώ/ μέρα κατά τις ώρες φυσικής παρουσίας στον χώρο εργασίας ή τηλεργασίας, υπό τον όρο όμως ότι ο εργαζόμενος βρίσκεται στο πόστο του, δεν νοσεί ή δεν απουσιάζει σε άδεια αναψυχής.
Σε άλλη περίπτωση, πάλι το ίδιο χρονικό διάστημα, μεγάλο σούπερ μάρκετ, ενώ την αμέσως προηγούμενη χρονιά είχε καταγράψει κέρδη που ξεπερνούσαν τα 30 εκατ. ευρώ, προχώρησε στην παροχή επιδόματος προς το προσωπικό του, της τάξης των 150 ευρώ και διάρκειας ενός διμήνου, ωστόσο με την προϋπόθεση ότι οι υπάλληλοι θα εξαργύρωναν το ποσό μέσα από την ειδική κάρτα της αλυσίδας σε κάποιο από τα καταστήματα της, όχι σε μετρητά. Με λίγα λόγια το χρήμα θα επέστρεφε εκ νέου στην επιχείρηση.
Τέλος, σε δύο τουλάχιστον συστημικές τράπεζες, προτιμήθηκε η έκτακτη οικονομική ενίσχυση, δίνοντας στο προσωπικό ένα εφάπαξ ποσό μεταξύ 200-700 ευρώ ως επιβράβευση για την εργασία τους στις πρωτόγνορες συνθήκες της πανδημίας. Ωστόσο, όπως σχολιαζόταν στον Τύπο της εποχής, το επίδομα αυτό βρισκόταν σε ευθεία σύνδεση με την πρακτική των καρτών και των «voucher» των 300 ευρώ, χωρίς καμία άλλη μέριμνα για τους εργαζόμενους του κλάδου.
Φυσικά, ο κατάλογος δεν τελειώνει εδώ και δεν αφορά μόνο τον ιδιωτικό τομέα. Άλλωστε, πρώτος διδάξας αυτής της πρακτικής είναι το κράτος με τα προνοιακά επιδόματα, τα οποία προσφέρει σε άυλες κάρτες για συγκεκριμένη χρήση και όχι σε χρήματα για κάθε, ανάλογα με τις ανάγκες του δικαιούχου χρήση.
Παροχές ορισμένου χρόνου και ωφέλειας
Πάνω σ’ αυτό, ζήτησα την άποψη της Μαίρης. Η ίδια, 27 ετών, εργάζεται σήμερα ως δικηγόρος σε μεγάλη πολυεθνική εταιρεία.
Φτάνουν τα 110 ευρώ που λαμβάνει με τη μορφή «Τicket Restautant» ως «παροχή σε είδος» για να γεμίσει το ψυγείο της ή να πληρώσει τους λογαριασμούς της;
Αναμφίβολα η αρνητική της απάντηση ήταν αποστομωτική. Όπως αναφέρει στο «Ημεροδρόμο»: «Κάθε μήνα λαμβάνω 110 ευρώ σε Ticket Restaurant ως ‘’παροχή σε είδος’’ που, όπως ορίζει το άρθρο 43 του ν.5006/2022, δεν φορολογείται, δεν υπόκειται σε ασφαλιστικές κρατήσεις και φυσικά δεν θεωρείται μέρος των τακτικών μου αποδοχών.
Αυτά τα κουπόνια δεν προσμετρώνται σε δώρα, συντάξεις ή επιδόματα, ενώ ο εργοδότης μου τα δηλώνει ως παραγωγική δαπάνη, χωρίς καμία επιβάρυνση. Εξαιρετικά. Μόνο που αυτό το κουπόνι, που υποτίθεται ότι καλύπτει τη διατροφή μου, ούτε το ψυγείο μου γεμίζει ούτε τους λογαριασμούς μου πληρώνει. Και το καλύτερο; Τον Αύγουστο κόβεται και αυτό! Γιατί, προφανώς, τον Αύγουστο όλοι οι εργαζόμενοι εξαφανιζόμαστε σε πολυτελή ‘’all-inclusive’’ θέρετρα και δεν έχουμε ανάγκη τα ταπεινά 5,50 ευρώ την ημέρα για φαγητό».
Παρόλα αυτά, επισημαίνω στη συνομιλήτριά μου, πρόκειται για μια βοήθεια, μικρή έστω, έστω και στους έντεκα από τους δώδεκα μήνες εργασίας στην περίπτωσή της, που άλλοι, όπως πολλοί συνάδελφοί της στον δημόσιο τομέα, δεν την έχουν.
«Ποια είναι η γνώμη σου γι’ αυτό», τη ρωτώ. Από την απάντηση που έλαβα κατάλαβα ότι η νεαρή δικηγόρος δεν συμμερίζεται αυτή την ανάγνωση… «Είναι πραγματικά εκπληκτικό πώς αυτή η ‘’παροχή’’ που διαφημίζεται ως προνόμιο για τον εργαζόμενο καταλήγει να λειτουργεί μόνο προς όφελος της επιχείρησης. Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα καλοστημένο σύστημα νόμιμων ‘’μαύρων χρημάτων’’. Κι εμείς; Μένουμε με μια ‘’παροχή’’ που μας υπενθυμίζει πόσο λίγο αξίζει η δουλειά μας. Ευχαριστούμε πολύ, αλλά μήπως να μιλήσουμε για αξιοπρεπείς μισθούς, αντί να μας υποτιμάτε ‘’ταΐζοντάς’’ μας ψίχουλα»;
Γιατί πληρώνουν σε κουπόνια;
Το 2022, κι ενώ ακόμη δεν είχαμε βρει τα πατήματά μας κατά την επιστροφή στην εργασιακή κανονικότητα στην μετά Covid εποχή, οι εκτιμήσεις έκαναν λόγο για 200 χιλ. εργαζόμενους που λάμβαναν τμήμα της αμοιβής τους μέσα από διατακτικές γευμάτων.
Όπως εξηγούσε σε αναλυτικό της ρεπορτάζ η εφημερίδα «ΠΡΙΝ» (10ος /2022), πρόκειται για εργαζόμενους που αμείβονταν με ποσά κοντά, λίγο πάνω ή λίγο κάτω από τον κατώτατο μισθό, τους οποίους οι επιχειρήσεις προμήθευαν με κουπόνια.
Παράγοντες της αγοράς ανέφεραν τότε πως αυτή η πρακτική αφορούσε ένα αξιοσημείωτο μέρος των νέων προσλήψεων, κυρίως χαμολόμισθων του ιδιωτικού τομέα, καλύπτοντας έτσι ένα ποσοστό κοντά στο 20-25% του μισθού τους, εξασφαλίζοντας στους εργοδότες μικρότερο κόστος μισθοδοσίας.
Τι ορίζει ο νόμος
Ως προς το τελευταίο, εκτός της μαρτυρίας της Μαίρης, ρωτήσαμε και ανθρώπους της αγοράς, για να διαπιστώσουμε τον βαθμό που αυτό ισχύει. Όσα μας είπαν θα τα δούμε στη συνέχεια του άρθρου.
Σε κάθε περίπτωση, η νομοθεσία (ν.5006/2022- τρ. ν.5163/2024- Αρ. 43) αναφέρει πως οι παροχές σε είδος προς τους εργαζόμενους, οι οποίες χορηγούνται αυτούσιες από τον εργοδότη «δεν περιλαμβάνονται στις τακτικές αποδοχές των εργαζομένων, δεν θεωρούνται εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες ούτε υπόκεινται σε κοινωνικο-ασφαλιστικές ή άλλες κρατήσεις και αποτελούν παραγωγικές και λειτουργικές δαπάνες των επιχειρήσεων, εφόσον εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες της επιχείρησης, συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητάς της και στην ποιότητα των συνθηκών εργασίας ή αποτελούν μέτρα για την υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων και χορηγούνται προσωπικά προς τους δικαιούχους, μόνο αυτούσια και όχι σε χρήμα.
Στην έννοια των παροχών αυτών περιλαμβάνεται η χορήγηση τροφής (ελαφρύ γεύμα, γεύμα, δείπνο), κατά τη διάρκεια του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου και κατά την ώρα του διαλείμματος, ανεξάρτητα εάν ο χρόνος του διαλείμματος είναι αμειβόμενος».
Τέλος, όσον αφορά τις διατακτικές σίτισης, αυτές «εμπίτπουν στην έννοια των παροχών σε είδος» με την αξία τους να μην «υπερβαίνει το ποσό των έξι (6) ευρώ ανά εργάσιμη μέρα» και να ανταλλάσσεται μόνο «με γεύματα, έτοιμα φαγητά, τρόφιμα έτοιμα προς κατανάλωση, ροφήματα, σε συμβεβλημένο δίκτυο καταστημάτων, στη βάση συμβάσεων μεταξύ του εκδότη των διατακτικών σίτισης και των καταστημάτων, στις οποίες ρυθμίζεται ο τρόπος αποδοχής και ανταλλαγής των διατακτικών σίτισης από τους δικαιούχους εργαζομένους».
Ανάσα για τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες;
Τώρα, στο ερώτημα σε ποιον βαθμό ισχύει ότι κατά αυτόν τον τρόπο μειώνεται σημαντικά το μισθολογικό κόστος, έμπειρος φοροτεχνικός με μεγάλο γραφείο στα Δυτικά Προάστια της Αθήνας, απάντησε στον «Ημεροδρόμο» ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο «γλυτώνουν τις ασφαλιστικές εισφορές. Ειδικά για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι ένα σημαντικό έξοδο», εξηγεί ο ίδιος.
Στη σύντομη κουβέντα που είχαμε για τις ανάγκες του ρεπορτάζ ο συνομιλητής μου τόνισε πως οι «παροχές σε είδος» αποτελούν μία «έμμεση αύξηση», όχι πραγματική που δεν καλύπτει πάγιες, συγκεκριμένες ανάγκες του κόσμου της εργασίας.
Για εκείνον η «μείωση των ασφαλιστικών εισφορών είναι μονόδρομος, καθώς δεν γίνεται, ειδικά για τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, η εισφορά να είναι στο 50%. Αν ήταν στο 25%, τότε, και ο εργοδότης θα μπορούσε να ανταποκριθεί, αλλά και ο εργαζόμενος θα είχε περισσότερα στην τσέπη.
Έτσι, τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να δοθούν ξανά πίσω στην αγορά· να κινηθεί το χρήμα. Όμως σήμερα, η πολιτική επιλογή της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας να μην στηρίξει τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, πρακτικά, καθιστά αδύνατη την διαδικασία που περιέγραψα».
«Οργανωμένη μπίζνα φιλευσπλαχνίας»
Λίγο πριν κλείσουμε το τηλέφωνο, δεν παρέλειψα να ζητήσω το σχόλιο του πολύπειρου φοροτεχνικού σχετικά με το εδάφιο του νόμου περί εξαργύρωσης των κουπονιών «σε συμβεβλημένο δίκτυο καταστημάτων».
Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον Τύπο, τουλάχιστον δύο μεγάλες ξένες πολυεθνικές δραστηριοποιούνται στη διαχείριση των «παροχών σε είδος», εκδίδοντας κουπόνια, πραγματοποιώντας εκκαθαρίσεις κ.ά, παρατήρησα, συγκεκριμένα. «Αλήθεια είναι. Μιλάμε για μια καλά οργανωμένη ‘’μπίζνα φιλευσπλαχνίας’’», ήταν η πρώτη του απάντηση. Για να υπερθεματίσει στη συνέχεια, λέγοντας πως πρόκειται για έναν «οριοθετημένο χώρο, στον οποίο εκεί και μόνο εκεί ‘’δικαιούσαι’’ να ξοδέψεις αυτά τα χρήματα».
Το γεγονός ότι τουλάχιστον 4 χιλιάδες εταιρείες δέχονται αυτά τα κουπόνια σε περίπου 10 χιλιάδες συμβεβλημένα σημεία- καταστήματα στη χώρα, μάλλον επιβεβαιώνουν απόλυτα τον χαρακτηρισμό που απέδωσε ο έμπειρος φοροτεχνικός…
Ζωή χωρίς κουπόνια
Ίσως, όσα μέχρι τώρα κατατέθηκαν, να ήταν αρκετά για την εξαγωγή ενός ασφαλούς συμπεράσματος. Ωστόσο, κάτι μέσα μου με έτρωγε. Έπιασα το θέμα από όλες τις «μπάντες»; Εξάντλησα τα περιθώρια τής ολόπλευρης προσέγγισής του;
Με αυτά κατά νου προσέγγισα τον 33χρονο ιδιωτικό υπάλληλο, Θάνο. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι είναι προτιμότερο να ‘χεις ένα κουπόνι με ένα σεβαστό ποσό για το σούπερ μάρκετ παρά αυτά τα χρήματα να διοχετευθούν σε ασφαλιστικές εισφορές για μια σύνταξη που «αργεί» πολύ ακόμη. Συμφωνείς με αυτό το σκεπτικό, μάλιστα με δεδομένη τη δυσκολία της εποχής, ρώτησα αμέσως με την έναρξη της κουβέντας μας.
Ο ίδιος, αφού επισήμανε ότι η πρώτη αύξηση μισθού που πήρε ήταν «με διατακτικές μεγάλης αλυσίδας σούπερ μάρκετ», υπογράμμισε τη διαφωνία του με τη λογική «ούτως ή αλλώς μας τα τρώει το σούπερ μάρκετ κάθε εβδομάδα», διερωτώμενος παράλληλα τι γίνεται με τις κρατήσεις των εργαζομένων μακροπρόθεσμα. Τι γίνεται με όσα πραγματικά αποδίδουν στα ασφαλιστικά τους ταμεία; Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε στον «Ημεροδρόμο»: «Ούτως ή άλλως δεν γλυτώνω κάτι στην εφορία . Ακόμα και με το τι σύνταξη θα βγάλουμε, έστω και στη Δευτέρα παρουσία».
Στη συνέχεια της συνομιλίας μας τον ρώτησα ποια θα ήταν για εκείνον η ιδανική, πραγματική ενίσχυση των εργαζομένων από την πλευρά της εργοδοσίας.
Χωρίς δεύτερη σκέψη, ο 33χρονος ιδιωτικός υπάλληλος απάντησε πως η αύξηση των μισθών πρέπει να προσαρμόζεται στις καθημερινές ανάγκες των εργαζομένων. Να μην υπολογίζονται με βάση τα «νούμερα που προκύπτουν από τον πληθωρισμό ή από το πόσο παραπάνω κερδοφόρο ήταν το έτος που κλείνει.
Θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα πραγματικά συλλογικών διαπραγματεύσεων και όχι παζάρεμα μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη, που πολλές φορές περιορίζεται και σε μια ανακοίνωση του τύπου ‘’τόσα δίνω κι άμα θες’’. Ζωή λοιπόν χωρίς κουπόνια αλλά με δικαιώματα και μισθό που να μπορώ να καλύψω όλο το μήνα».
Ο ρόλος-κλειδί των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας
Η αναφορά του Θάνου στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας αποτέλεσε την καλύτερη «πάσα» για την αναφορά μας στην καυτή πατάτα που κρύβεται πίσω από δημόσιες συζητήσεις όπως αυτή για τις «παροχές σε είδος»: Τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ).
Μόλις τον Δεκέμβριο του 2024, η ελληνική κυβέρνηση, ύστερα από διαβούλευση, ενσωμάτωσε την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 για «επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Αναπροσαρμογή μισθών προσωπικού δημοσίου τομέα – Ρυθμίσεις για τον καθορισμό κατώτατου μισθού για τα έτη 2025, 2026 και 2027 και άλλες διατάξεις».
Η συγκεκριμένη Οδηγία δεν καθορίζει φυσικά έναν ενιαίο κατώτατο μισθό για όλα τα κράτη μέλη, ωστόσο θέτει κριτήρια για τον καθορισμό του που αφορούν το κόστος διαβίωσης και το γενικό επίπεδο μισθών στη χώρα. Εκτός αυτού προβλέπει την προώθηση των ΣΣΕ σε ποσοστό που να καλύπτει τουλάχιστον το 80% των εργαζομένων, επισημαίνοντας πως αν η κάλυψη είναι κάτω από αυτό το ποσοστό, τότε τα κράτη- μέλη πρέπει να εκπονήσουν σχέδια δράσης για την ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, κι ενώ η εφαρμογή της πολιτικής των μνημονίων αποδυνάμωσε το σύστημα των ΣΣΕ, με την ταυτόχρονη εργασιακή επισφάλεια να περιορίζει σημαντικά τη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων και των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων, το ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων στην Ελλάδα από συλλογικές συμβάσεις δεν ξεπερνά το 25-30% όταν σε άλλες χώρες της ΕΕ το ποσοστό αυτό φτάνει ή και ξεπερνά το 60-70%.
Ανάγκη για αξιοπρεπείς μισθούς
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι οι παροχές είδους από τις επιχειρήσεις προς τους εργαζόμενους, δεν μπορούν παρά να λειτουργήσουν ως συμπληρωματική ενίσχυση και σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστούν την ανάγκη για αξιοπρεπείς μισθούς.
Αν δεν αυξηθεί λοιπόν η ρευστότητα στα νοικοκυριά, αυτά θα συνεχίσουν να συνθλίβονται στην μέγγενη της ακρίβειας. Και για να γίνει αυτό, η αύξηση των μισθών, μέσα από συλλογικές διαπραγματεύσεις και με βάση τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών, μοιάζει μονόδρομος.
https://www.imerodromos.gr/
Μια καλά εμπεδωμένη πρακτικήΒέβαια δεν είναι μόνο η Μ.Γ. κι αρκετοί από τους συναδέλφους της στον κλάδο που έχουν παρόμοιες αξιώσεις. Όπως διαπιστώσαμε κατά το ρεπορτάζ πρόκειται για μια πάγια πρακτική των εργοδοτών σε πολλούς κλάδους της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα.Χαρακτηριστικά, το 2022 έγινε γνωστή η υπόθεση Ανώνυμης Εταιρείας στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, η οποία στην επιχειρησιακή ΣΣΕ που υπεγράφη με τους εργαζομένους της, προέβλεπε έκτακτη παροχή δωροεπιταγής ύψους 300 ευρώ έκαστη για τις ημέρες των Χριστουγέννων και του Πάσχα καθώς και διατακτική σίτισης ύψους 6 ευρώ/ μέρα κατά τις ώρες φυσικής παρουσίας στον χώρο εργασίας ή τηλεργασίας, υπό τον όρο όμως ότι ο εργαζόμενος βρίσκεται στο πόστο του, δεν νοσεί ή δεν απουσιάζει σε άδεια αναψυχή
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου