Νικολάς Γκιγιέν - El Gran Zoo: Η τερατωδώς αθώα Παπάγια και 4 ακόμα, πιο σπάνια, ζώα − Μια νέα προσέγγιση

Νικολάς Γκιγιέν - Νικολάς Κριστομπάλ Γκιγιέν Μπατίστα
 (Nicolás Guillén - Nicolás Cristóbal Guillén Batista
10 Ιουλίου 1902, Καμαγουέι - 16 Ιουλίου 1989, Αβάνα
Σχέδιο (το 5^ο του Γκιγιέν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 15.VII.2015 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

Το 39^ο ποίημα ή Το 35^ο «τέρας»

Κείμενο, νέα προσέγγιση των παλιών τεράτων - νέα μετάφραση των ποιημάτων,
σχέδια, σύνδεσμοι:
Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο.
Οι φωτογραφίες των βιβλίων του Γιάννη Ρίτσου, του Νικολάς Γκιγιέν και του Ρενέ Ντεπέστρ προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του Μπ.Ζ.
______________________________________

Ο (αλλόκοτα πραγματικός) Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος του Νικολάς Γκιγιέν, στην απόδοση του Γιάννη Ρίτσου (Θεμέλιο, Δεκ. 1966) αποτελείται από 38 ποιήματα: 3Ανακοινώσεις του Διευθυντή, η καταληκτική Έξοδος, και ανάμεσά τους 34 σπάνια «είδη» από την παγκόσμια πανίδα.

Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος
(Θεμέλιο, Δεκέμβρης 1966)
(24,5 x 17 εκ. 52 σσ.)

Τόσα παρέδωσε ο Γκιγιέν στον Ρίτσο, τόσα περιλαμβάνει η κουβανική έκδοση της συλλογής, τόσα και ο δίσκος με τη φωνή του ποιητή που κυκλοφόρησε λίγο αργότερα με τον τίτλο ZOO.

El gran Zoo, Instituto del Libro,
La Habana, Cuba, 1968 (1967)
(21 x 14 εκ. 88 σσ.)
Τα Στοιχεία της έκδοσης στον σύνδεσμο
Γκιγιέν-Ρίτσος: Μορφές παράλληλες

Ο Ρίτσος δεν έχει παραλείψει κανένα!

Η βεβαιότητα περί του (αρχικού) αριθμού«38» πηγάζει εκ του γεγονότος ότι κάποια στιγμή απέκτησα ένα αντίτυπο από τηνπρώτη κουβανική έκδοση του El Gran Zoo(Ιαν. 1968), και ένα ακόμη από την επίσης πρώτη γαλλική έκδοση (δίγλωσση), στη μετάφραση του Ντεπέστρ (από όπου η ελληνική), η οποία είχε κυκλοφορήσει στο Παρίσι από τις εκδόσεις Segers, έξι περίπου μήνες νωρίτερα  (2ο τρίμηνο του 1967).

Κατά την ενασχόλησή μου όμως με το έργο του Γκιγιέν και με την ποίησή του –αφού αποφάσισα να δώσω συνέχεια στα πρώτα μεταφράσματά μου της Μποτίλιας–, αναζητώντας τα βιβλία του, έκανα την εξής ανακάλυψη:

René Depestre, Le Grand Zoo,
Παρίσι, 2ο τρίμηνο 1967 (δίγλωσση έκδοση)
(19 x 12,5 εκ. 96 σσ.)

Στην ανθολογία Μεγάλες Ελεγείες Και Άλλα Ποιήματα, –περιλαμβάνεται και ολόκληρο τοGran Zoo– που κυκλοφόρησε το 1982 για τα 80χρονα του ποιητή, με Επιλογή, Πρόλογο, Σημειώσεις και Χρονολόγιο του φίλου του,Άνχελ Αουγιέρ, παρουσιάζονται δυο επιπλέον ζώα:

Το πρώτο, ένα αμφίβιο κήτος με...ονοματεπώνυμο, μας το συστήνει ο ποιητής πριν ακόμα μπούμε στον Κήπο και  η σκιά του, εκτός του ότι μας συνοδεύει στον περίπατό, πλανιέται από τότε, μέχρι και σήμερα ακόμη, απειλητική…

Το άλλο...

(À la manière de N.G.)


Κυρίες και κύριοι,

αγαπημένα μας παιδιά,

από σήμερα μπορείτε να θαυμάσετε

το «νέο» απόκτημα

του Μεγάλου Ζωολογικού μας Κήπου.

Φερμένο στην Ελλάδα

όχι μόνο για τους νέους

αλλά και για τους προ 50ετίας
(1/2 του αιώνα ακριβώς)

επισκέπτες μας.

Πρόκειται

για την αθώα του αίματος Παπάγια!

(αθώα και προπάντων ζουμερή).

Γνωρίστε την!

                            (Προσοχή: Δεν δαγκώνει!)

                                                  Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
                                  (της Μποτίλιας Στον Άνεμο)

PAPAYA La papaya. Animal vegetal. No es cierto que conozca el pecado original. Cuanto se diga, mírenla, es pura coincidencia. Sucia literatura que han padecido por igual la calabaza y la sandía. Cosas, en fin, de la abstinencia (senil o juvenil) Sexual.

ΠΑΠΑΓΙΑ Η παπάγια. Ζώο φυτοφάγο. Δεν αληθεύει ότι το προπατορικό αμάρτημα γνωρίζει. Όπως προκύπτει, παρατηρώντας την, πρόκειται περί καθαρής συμπτώσεως. Βρώμικα έντυπα έχουν ταλαιπωρήσει εξίσου κολοκύθα και καρπούζι. Ανοησίες, εν πάση περιπτώσει, απότοκες (γεροντικής ή νεανικής), σεξουαλικής αποχής.

Νικολάς Γκιγιέν - Νικολάς Κριστομπάλ Γκιγιέν Μπατίστα
(Nicolás Guillén - Nicolás Cristóbal Guillén Batista
10 Ιουλίου 1902, Καμαγουέι - 16 Ιουλίου 1989, Αβάνα
Σχέδιο (το 1^ο του Γκιγιέν), Μπάμπης Ζαφειράτος, 20.VIII.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

Και φανταστείτε τη συγκίνηση, όταν μετά από μισόν αιώνα έρχεται ένας φτωχόςκοτυληδόνας, ένα κατάμονο, μικρό χάρτινο πουλάκι-παπιγιόν (που λέει ο Γκιγιέν) να συναντήσει και να συμπληρώσει (ας το πούμε έτσι ποιητική αδεία) αυτόν το μοναδικό κήπο περίεργων όντων, θαυμάτων της φύσεως, αλλά και ιερών ποιητικών τεράτων.

Ο βασικός λόγος για τον οποίον ο Γκιγιέν διαλέγει την Παπάγια στο ζωικό του βασίλειο είναι ότι βρισκόμαστε λίγο μετά τον Κόλπο των Χοίρων (17-19 Απρ. 1961), ο Ψυχρός Πόλεμος κορυφώνεται, και καθώς ολοκληρώνεται ο Κήπος, στην Κούβα χρεώνονται όλα τα δεινά του κόσμου, ενώ κάθε τι το κουβανικό θεωρείται καταδικαστέο στο πυρ το εξώτερον.

Να προσθέσω μόνο, κάτι που συνηγορεί στην αναμφισβήτητη αθωότητα της παπάγιας, και... μάλλον το ήξερε και ο Γκιγιέν, εξού και η βεβαιότητά του πως το ζώο δεν ενέχεται σε τέτοιες σκευωρίες:

Το συγκεκριμένο φρούτο, λοιπόν, εκτός του ότι είναι αφροδισιακό, έχει καιαντισυλληπτικές ιδιότητες. Το οποίον, εάν οι πρωτόπλαστοι είχαν φάει παπάγια, εμάς σήμερα, μη μας είδατε!...

Αυτό λοιπόν το μοναδικό φυτοφάγο ζώο του Κήπου –που κατηγορήθηκε όσο κανένα άλλο– μεταφράστηκε και εκτέθηκε πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό, ειδικά για την παρουσίαση του βιβλίου Αηδόνια και Μπαζούκας, στον ιστορικό κινηματογράφο Αλκυονίδα, στις 22 Απρίλη 2016 και από τότε κυκλοφορεί ελεύθερο.(Μέρος εκείνης της παρουσίασης είναι και το παρόν κείμενο).

Μια Παπάγια ήταν η αρχή…

Αλλά η συνέχεια –μαζί με τα αίτια αποκλεισμού της, αλλά και η ιστορία του αμφίβιου κήτους είναι… μια άλλη ιστορία· για την οποία θα μιλήσουμε –αν το επιτρέψουν τα «τέρατα» που βρίσκονται ακόμα έξω από το Μεγάλο μας Κήπο–λίαν προσεχώς.

Ως τότε όμως, παρουσιάζουμε τέσσερα ακόμη είδη από τα μοναδικά αποκτήματά του, με τα οποία συνομιλήσαμε επί μακρόν, κατά τον καινούργιο, εξαντλητικό, αλλά ευχάριστο περίπατό μας ανάμεσά τους.

Μπ. Ζ. (15/7/2016)

5 ακόμα, πιο σπάνια, ζώα 

Νέα προσέγγιση των ζώων, νέα (με δέος) μετάφραση των ποιημάτων
Μπάμπης Ζαφειράτος

Μνήμη Ιερή Γιάννη Ρίτσου

Γιάννης Ρίτσος
1 Μαΐου 1909, Μονεμβασιά - 11 Νοεμβρίου 1990, Αθήνα
Σχέδιο (το 4^ο του Ρίτσου), Μπάμπης Ζαφειράτος, 29.IV.2016 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

LOS USUREROS Monstruos ornitomorfos, en anchas jaulas negras, los usureros. Hay el Copete Blanco     (Gran Usurero Real), y el Usurero-Buitre, de las grandes      llanuras, y el Torpedo Vulgar, que devora      a sus hijos, y el Rabidaga de cola cenicienta, que devora a sus padres, y el Vampiro Mergánsar, que chupa sangre y vuela sobre      el mar. En el ocio      forzado de sus enormes jaulas negras, los usureros cuentan y recuentan      sus plumas y se las prestan a interés.

ΟΙ ΤΟΚΟΓΛΥΦΟΙ Τέρατα ορνιθόμορφα, μες στα μεγάλα μαύρα τους κλουβιά, οι τοκογλύφοι. Εκεί ο Λοφιοφόρος ο Λευκός      (Μέγας Βασιλικός Τοκογλύφος), κι ο Τοκογλύφος-Γύπας, των μεγάλων      πεδιάδων, και ο Τορπίλας ο Ελεεινός, που χλαπακιάζει      τα παιδιά του, κι ο Ραμφομάχαιρος με τη σταχτιά ουρά, που καταπίνει και τους γέρους του αμάσητους, κι ο Χηνομούρης το Βαμπίρ, η αιματορουφήχτρα, που κόβει βόλτες πάνω      από τη θάλασσα. Στην απραξία τους,      πιασμένοι απ’ τα μαλλιά τους, μες στα τεράστια μαύρα τους κλουβιά, οι τοκογλύφοι, μετράνε      και ξαναμετράνε τα φτερά τους και τα δανείζουνε με τόκο.

LUNA Mamífero metálico. Nocturno. Se le ve el rostro comido por un acné. Sputniks y sonetos.

ΦΕΓΓΑΡΙ Θηλαστικό από μέταλλο. Νυκτόβιο.  Κοιτάχτε το πρόσωπό του πώς το ’χει καταφάει η ακμή. Οι δορυφόροι και τα σονέτα.

LOS VIENTOS Usted no puede imaginar cómo andaban estos vientos     anoche. Se les vio, los ojos centelleantes, largo y rígido el rabo. Nada pudo     desviarlos (ni oraciones ni votos) de una choza, de un barco solitario, de una granja, de todas esas cosas necesarias que ellos destruyen sin saberlo. Hasta que esta mañana los trajeron    atados, cogidos por sorpresa, lentos enamorados, cuando vagaban pensativos junto a un campo de dalias. (Esos de allí, a la izquierda, dormidos en sus jaulas.)

ΟΙ ΑΝΕΜΟΙ Δεν το φαντάζεστε τι χαλασμός χτες βράδυ με τούτους     τους ανέμους. Ξεπήδησαν, σπίθες πετώντας απ’ τα μάτια τους, με τη μακριά σκληρή, φαλλόμορφη ουρά τους. Και δεν μπορούσε τίποτα     να τους αλλάξει γνώμη (ούτε οι προσευχές, ούτε τα παρακάλια) για το καλύβι, το μοναχικό καΐκι, το αγρόκτημα, για όσα ακόμα χρειαζούμενα αφάνιζαν μες στην τυφλήν ορμή τους. Ώσπου, σήμερα το πρωί τους έσυραν εδώ     δεμένους χειροπόδαρα, στα πράσα πιάστηκαν, ξελογιασμένοι, ανάστατοι, καθώς ύπουλα γυροφέρνανε κοντά σ’ ένα λιβάδι από ντάλιες. (Κάποιοι απ’ αυτούς, στ’ αριστερά, κοιμούνται τώρα στα κλουβιά τους).

EL ACONCAGUA El Aconcagua. Bestia solemne y frígida. Cabeza blanca y ojos de piedra fija. Anda en lentos rebaños con otros animales semejantes por entre rocallosos desamparos. En la noche, roza con belfo blando las manos frías de la luna.

Ο ΑΚΟΝΚΑΓΟΥΑ Ο Ακονκάγουα. Θηρίο παγερό και μεγαλόπρεπο. Κεφάλι κάτασπρο και μάτια από πέτρα αδιαπέραστη. Κινείται αργά κοπαδιαστά με τ’ άλλα ζώα της φυλής του μες στα τραχιά της εγκατάλειψης τοπία.  Τη νύχτα, χαϊδεύει με τα χείλια του απαλά τα παγωμένα χέρια της σελήνης. *Το ψηλότερο βουνό στην Αμερική, 6.961 μέτρα, (το δεύτερο στον κόσμο μετά το Έβερεστ, 8.848 μ.) έχει παγετώνες και βρίσκεται στις Άνδεις, στην επαρχία Μεντόσα της Αργεντινής. Στη γλώσσα των Κέτσουα: Άκον Κάουαν: «πέτρινος φρουρός», ή Άνκο Κάουακ: «άσπρος φρουρός».

*

«Αύριο θα είναι μια καινούργια μέρα
και θα ξαναβρεθούμε στο Μεγάλο Ζωολογικό Κήπο»
Nικολας Γκιγιέν
Και για τη (νέα) μετάφραση
Μπάμπης Ζαφειράτος

El gran Zoo, με την υπογραφή του Γκιγιέν. Η πρώτη λέξη δυσανάγνωστη (Salud, ίσως;) και στη συνέχεια Enero 8/68 (8 Ιαν. 1968). Στο αυτί αναγράφονται τα εξής:
Η εμφάνιση κάποιων σκόρπιων ποιημάτων αυτού του βιβλίου, προειδοποιούσε το κοινό για την ανανεωμένη φωνή του ποιητή, πιο φρέσκια, πιο ειρωνική και νεανική από τα προηγούμενα έργα του. Η φημισμένη, παροιμιώδης γλωσσική του επάρκεια και η χάρη του εμφανίζονται εδώ, συνοδευόμενες από ένα δηκτικό χιούμορ που στηλιτεύει ανελέητα τις αστικές συνήθειες, και τις σκοτεινές δυνάμεις (την υπόγεια βία) του εχθρού.
Ο μεγάλος ζωολογικός κήπος έχει ήδη μεταφραστεί στα γαλλικά και στα ελληνικά, από τους ποιητές Ρενέ Ντεπέστρ και Γιάννη Ρίτσο.

* * *

Νικολάς Γκιγιέν: Αηδόνια και Μπαζούκας - 4 Ποιήματα για τον Τσε - 7 για την Επανάσταση Μετάφραση - Σχολιασμός - Σχέδια, Μπάμπης Ζαφειράτος
Από Μποτίλια:
Γκιγιέν-Ρίτσος: Μορφές παράλληλες

Γιάννης Ρίτσος - Νικολάς Γκιγιέν: Μια εξαιρετική συνάντηση στο Μεγάλο Ζωολογικό Κήπο του Κόσμου (VIDEO - Φωτό) ‒ Επίμετρο: Γιάννης Ρίτσος - LeaLublin
 *
Νικολάς Γκιγιέν 1967: Για πρώτη φορά στα ισπανικά η επίμονα ανθρωπιστική γραφή του Γιάννη Ρίτσου ‒ 9 ποιήματα από τις Μαρτυρίες και 1 από τις Ασκήσεις

* * *

Από Μποτίλια Στον Άνεμο επίσης

Νικολάς Γκιγιέν: Αχ, Κούβα (3+1 ποιήματα)

*

Νικολάς Γκιγιέν: Γκεβάρα, ο Γκάουτσο (4 ποιήματα) ‒ Σχολιασμός και Επίμετρο: Τα γεγονότα μέσα απ' τους στίχους (Α' Μέρος με 47 φωτό) 
*
Νικολάς Γκιγιέν: Αηδόνια και μπαζούκας (3 ποιήματα)
Ακόμα

Τσε Γκεβάρα: Ημερολόγιο Βολιβίας ‒ Οι στίχοι του Νικολάς Γκιγιέν μέσα απ' τα γεγονότα (Αφιέρωμα - Β' Μέρος με 118 φωτό)
καιΑρμενίζει η Κούβα στο χάρτη της
Σκέψεις και προβληματισμοί για την πορεία της σημερινής Κούβας

(Για την επικαιρότητα των στίχων του Γκιγιέν)
*

Περισσότερα
 Ρίτσος Γιάννης (58 τίτλοι)
Γκιγιέν Ν. (13 τίτλοι) 
και Όλα τα Πρόσωπα της Μποτίλιας

***
Μπάμπης Ζαφειράτος - Μποτίλια Στον Άνεμο