«Ομηροι» του πατρικού γονείς και νέοι - Τι λένε ειδικοί

Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς και η «ομηρία»

«Γονείς μήνυσαν τον 30χρονο γιο τους για να φύγει, επιτέλους, από το σπίτι τους». Θα μπορούσε να αποτελεί τίτλο σε κάποιο σατιρικό μέσο ή ατάκα σε stand-up comedy, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για είδηση από τις ΗΠΑ, που έκανε τον γύρο του κόσμου την εβδομάδα που πέρασε.

Ως περιστατικό προκάλεσε απορία, χαμόγελα και ίσως αρκετά... κλικ στα μέσα που το αναδημοσίευσαν. Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, της χώρας που η παρατεταμένη παραμονή των ενηλίκων στη γονική εστία εξακολουθεί να βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα, φέρνει στον νου, έστω έμμεσα, ένα φαινόμενο με βαθιές ρίζες. Ενα ζήτημα το οποίο ξεφεύγει αρκετά από τις επιφανειακές αναλύσεις που το αποδίδουν στην οικονομική κρίση των τελευταίων ετών ή στο χιλιοειπωμένο δίπολο «υπερπροστατευτικοί γονείς - βολεμένα παιδιά».

Οπως αποτυπώνουν τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, που αφορούν το 2017, η χώρα μας κατατάσσεται 5η από το τέλος στη λίστα που καταγράφει την ηλικία κατά την οποία οι νέοι αφήνουν το «πατρικό». Στη σχετική έρευνα, ο ελληνικός μέσος όρος σχεδόν αγγίζει τα 30 χρόνια, την ώρα που συνολικά ο ευρωπαϊκός κινείται στα 26. Και παρότι δεν πρόκειται για στατιστικό που προκαλεί έκπληξη, αφού η Ελλάδα βρισκόταν ανέκαθεν στις τελευταίες θέσεις, οι κοινωνικές και ψυχολογικές προεκτάσεις του, συνθέτουν μια μάλλον προβληματική πραγματικότητα, με απτές και διόλου αμελητέες επιπτώσεις στην εξέλιξη των νέων Ελλήνων, αλλά και στη ζωή των γονέων.

Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Oπως εξηγεί στην «Κ» η κ. Μαριλένα Κόμη, ψυχοπαιδαγωγός-ψυχοθεραπεύτρια και πρόεδρος του Κέντρου Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής «Βίλχελμ Ράιχ», η παρατεταμένη παραμονή στη γονική εστία τείνει να οδηγήσει τους νέους σε μείωση της αυτοεκτίμησής τους. Eτσι, όπως σημειώνει, δεν μπορούν να νιώσουν τις δυνάμεις τους σε όλη τους την έκταση και διάσταση – ένα «κόψιμο των φτερών». «Με αυτό τον τρόπο απομακρύνεται η ουσιαστική ενηλικίωση, ενώ παρουσιάζονται και φαινόμενα ματαίωσης για την εκπλήρωση προσδοκιών της ενήλικης ζωής, όπως η ανάληψη ευθυνών στη δουλειά, η εύρεση συντρόφου ή η δημιουργία οικογένειας. Το παιδί –που δεν είναι πλέον παιδί αλλά ενήλικας– αργεί πολύ να αντιμετωπίσει τα όρια που θέτει η κοινωνική πραγματικότητα. Αντίθετα, τα όρια τα θέτουν οι γονείς και είναι συχνά ακατάλληλα (υπερβολικά χαλαρά, υπερβολικά αυστηρά, ασαφή ή εκτός πραγματικότητας) και συνεπώς παθογόνα για τα μέλη της οικογένειας. Η ψυχολογική ενηλικίωση απαιτεί την αναμέτρηση με την ευρύτερη πραγματικότητα, πέραν της οικογενειακής», επισημαίνει.

Γονείς και όχι ζευγάρι

Από την πλευρά τους, οι γονείς καλούνται να αντιμετωπίσουν ζητήματα που δεν περιορίζονται μόνο στο προφανές ζήτημα της οικονομικής επιβάρυνσης που επιφέρει η παρατεταμένη «συντήρηση» των παιδιών. Αντίθετα, οι επιπτώσεις αγγίζουν και τις προσωπικές τους σχέσεις, αφού, όπως σημειώνει η κ. Κόμη, «δεν ζουν τη ζωή τους πλήρως σαν ζευγάρι, αλλά παλινδρομούν σε μια σχέση γονική, που, εκτός των άλλων, δεν είναι και κατάλληλη για την ηλικία των παιδιών τους». Παράλληλα, όπως αναφέρει, «συνήθως αυξάνονται οι συγκρούσεις στην οικογένεια, σε μια συγκατοίκηση αρκετά αφύσικη, η οποία αυξάνει το στρες, δημιουργώντας ενοχές εκατέρωθεν, γεγονός που επιβαρύνει και το κλίμα της σχέσης του ζεύγους».

Τι οδηγεί, όμως, τους γονείς στο να εμφανίζονται τόσο υπερπροστατευτικοί, διστάζοντας να αφήσουν τους νέους να «ανοίξουν τα φτερά τους», ειδικά στα κράτη των Βαλκανίων και της Νότιας Ευρώπης, που, για ακόμη μία χρονιά, καταλαμβάνουν τις τελευταίες θέσεις της σχετικής λίστας; Οπως εξηγεί η κ. Κόμη, «σε αυτήν τη συγκεκριμένη πολιτισμική παράδοση, οι γονείς βιώνουν την παρατεταμένη προστασία ως μια, κατά κάποιον τρόπο, υποχρέωσή τους και αισθάνονται άβολα και ενοχικά απέναντι στο να “στερήσουν” το παιδί τους από προνόμια και διευκολύνσεις, που όμως θα το ωθούσαν σε ανάληψη ενήλικων πρωτοβουλιών, έστω και επίπονων».

«Μαξιλαράκι»

Ωστόσο, συνεχίζει, υπάρχουν και άλλα, πιο «αφανή» αίτια: «Σε κάποιες περιπτώσεις το παιδί χρησιμεύει ως “μαξιλαράκι” στις δυσκολίες της σχέσης μεταξύ πατέρα και μητέρας. Οι γονείς, δηλαδή, το χρησιμοποιούν υποσυνείδητα για να επικοινωνούν μεταξύ τους –η λεγόμενη “τριγωνοποίηση” όπως λέμε στην ψυχολογία– ή για να συγκρούονται με αυτό αντί να συγκρουστούν μεταξύ τους. Επίσης, ενδέχεται να δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν το σύνδρομο της “άδειας φωλιάς”, όπως έχει περιγραφεί, δηλαδή τα συναισθήματα και τις δυσκολίες που αναδύονται στο ζευγάρι όταν φεύγουν τα παιδιά και οι γονείς καλούνται αναπόφευκτα να έρθουν αντιμέτωποι με τη μεταξύ τους σχέση και με τη διαχείριση της μέσης ηλικίας».

«Ενα πολύ μεγάλο “δώρο” που μπορούν να προσφέρουν οι γονείς στα παιδιά τους είναι να μην είναι οι ίδιοι δυστυχισμένοι ή, για να το θέσω αλλιώς, να είναι οι ίδιοι καλά και να νιώθουν σε γενικές γραμμές ικανοποιημένοι. Αυτό αποτελεί ουσιαστικά ένα ιδιαίτερα ισχυρό κίνητρο για το παιδί, ώστε να τους αφήσει, αισθανόμενο ότι δεν τους “εγκαταλείπει”, και ότι δεν αποτελεί το ίδιο το κέντρο της ζωής τους ή το αντικαταθλιπτικό τους», συμπληρώνει.

Η μάχη των φύλων στην ωρίμανση

Ενα ακόμη σημαντικό στοιχείο που προκύπτει από την έρευνα της Eurostat είναι ότι και στα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε., οι νέες γυναίκες αφήνουν το πατρικό νωρίτερα από τους άνδρες (28 έναντι 30,2 οι αντίστοιχες ηλικίες στην Ελλάδα). Μπορούμε, συνεπώς, να συμπεράνουμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο φύλων, ως προς το πόσο γρήγορα «ωριμάζει» το καθένα; «Από προσωπικές παρατηρήσεις και σχετικές μελέτες, θεωρώ πως πρόκειται για ένα φαινόμενο με κοινωνικό περισσότερο υπόβαθρο, αφού εδώ και δύο γενιές το παραδοσιακό μοντέλο του άνδρα ως αρχηγού και προστάτη της οικογένειας έχει εν πολλοίς καταρρεύσει», υποστηρίζει η κ. Κόμη και εξηγεί: «Οι γυναίκες έχουν μπει σταδιακά και πολύ ενεργά στην αγορά εργασίας, αναλαμβάνοντας έναν πολύ δυναμικό ρόλο. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει τους άνδρες στην αναζήτηση νέας ταυτότητας, μέσα σε αυτή την καινούργια “ισοτιμία” που έχει διαμορφωθεί, ειδικά σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που βιώνουμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Η νέα αυτή πραγματικότητα εκτιμάται ότι δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες στους άνδρες στο να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να αισθανθούν τη δύναμή τους».
http://www.kathimerini.gr/