«Βόμβα» λαϊκισμού απειλεί την Ευρώπη και την Ελλάδα

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ, ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑΣ ΣΕ ΒΟΡΡΑ ΚΑΙ ΝΟΤΟ

του Γιώργου Kαπόπουλου
kapopoulos@pegasus.gr

Εντυπωσιακή εκτόξευση της Εναλλακτικής για τη Γερμανία στο Μεκλεμβούργο-Πομερανία, σταθεροποίηση και ενίσχυση της δημοσκοπικής πρωτιάς του Εθνικού Μετώπου της Λεπέν στη Γαλλία, σταθερό προβάδισμα σε όλες τις μετρήσεις του Κινήματος των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία.

Πρόκειται για δεδομένα που καθιστούν δύσκολη την εκεχειρία ενός χρόνου, το πάγωμα των μεγάλων ευρωπαϊκών μετώπων και εκκρεμοτήτων, μια φόρμουλα που προώθησε το Βερολίνο μετά τη νίκη του Brexit στη Βρετανία στα τέλη Ιουνίου. Εκεχειρία προφανώς με καταληκτικό ορίζοντα τις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2017 στη Γερμανία μετά από μια χρονία γεμάτη δοκιμασίες.

Δοκιμασίες που αρχίζουν την Κυριακή 2 Οκτωβρίου, όπου μάλλον είναι προεξοφλημένη η εκλογή του ακροδεξιού Χόφερ στην Προεδρία της Αυστρίας, στον επαναληπτικό δεύτερο γύρο της προεδρικής εκλογής, αλλά και η νίκη την ίδια μέρα στο Δημοψήφισμα στην Ουγγαρία του πρωθυπουργού Ορμπαν, που ζητά από τους συμπολίτες του οι αποφάσεις για μετεγκατάσταση προσφύγων να λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο και όχι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μετά τη δοκιμασία στη Βιέννη και στη Βουδαπέστη στα τέλη Οκτωβρίου, η προσοχή θα εστιασθεί στη Μαδρίτη, όπου αν δεν έχει μέχρι το τέλος του μήνα σχηματισθεί κυβέρνηση η Ισπανία θα βαδίσει σε τρίτη εκλογική αναμέτρηση μέσα σε ένα χρόνο με πιο πιθανή ημερομηνία την 25η Δεκεμβρίου.

Ακολουθεί το Δημοψήφισμα στην Ιταλία για τη μεταρρύθμιση της Γερουσίας που αναμένεται να διεξαχθεί μεταξύ 15 Νοεμβρίου και 5 Δεκεμβρίου, με τον Ρέντζι να έχει δεσμευθεί ότι θα παραιτηθεί σε περίπτωση ήττας και με το ενδεχόμενο πρόωρης προσφυγής στις κάλπες ανοικτό.

Προτελευταία δοκιμασία πριν από τις γερμανικές εκλογές του φθινοπώρου του 2017 η διπλή εκλογική αναμέτρηση την άνοιξη της ίδιας χρονιάς στη Γαλλία, προεδρική και αμέσως μετά βουλευτικές εκλογές, όπου σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις η πρωτιά της Λεπέν και του Εθνικού Μετώπου στον πρώτο γύρο της προεδρικής είναι «κλειδωμένη».

Επιστροφή στον ρεαλισμό

Μετά το Brexit οι Μέρκελ-Σόιμπλε επέδειξαν ρεαλισμό, καθώς σταμάτησαν τη διαδικασία επιβολής κυρώσεων στην Ισπανία και την Πορτογαλία για υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα και σιωπηρά επέτρεψαν στον Ρέντζι να προχωρήσει σε μια ανακεφαλαίωση προβληματικών ιταλικών τραπεζών αποφεύγοντας την υψηλού κόστους λύση του Bail In

Πρώτη πρόκληση το Προσφυγικό
Σε ό,τι αφορά τη Γερμανία η σε συνθήκες ανόδου της Λαϊκιστικής Δεξιάς περιφρούρηση των ισορροπιών στο Προσφυγικό είναι δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη. Η καγκελάριος Μέρκελ μπορεί να υπερασπισθεί την αρχική της επιλογή των ανοικτών συνόρων όσο υπάρχει έστω και μετά δυσχερειών συνεργασία με την Αγκυρα και με δεδομένο ότι υπό τον συντονισμό της Αυστρίας και υπό την πίεση των Τεσσάρων του Βίζεγκραντ η Βαλκανική Χερσαία Οδός θα παραμένει κλειστή.

Ο κίνδυνος βρίσκεται αλλού στο ξεχασμένο μέτωπο της Λιβύης, όπου οι Τζιχαντιστές προσπαθούν να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό στην πίεση που υφίστανται στη Συρία, μια προσπάθεια που θα ενταθεί εάν υπάρξει ευρύτερη σύγκλιση Ουάσιγκτον-Μόσχας για την επόμενη μέρα στη Συρία.

Κίνδυνος από Λιβύη

Στο ξεχασμένο μέτωπο της Λιβύης, οι Τζιχαντιστές προσπαθούν να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό στην πίεση που υφίστανται στη Συρία. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να προκύψουν ανεξέλεγκτες προσφυγικές ροές προς την Ιταλία που θα πριμοδοτήσουν εκλογικά τον Γκρίλο και θα υποχρεώσουν τον Ρέντζι σε σκληρή στάση απέναντι στην Αυστρία και την Τετράδα του Βίζεγκραντ, αλλά και προς το Βερολίνο

Ανά πάσα στιγμή μπορεί να προκύψουν ανεξέλεγκτες προσφυγικές ροές προς την Ιταλία που θα πριμοδοτήσουν εκλογικά τον Γκρίλο και θα υποχρεώσουν τον Ρέντζι σε σκληρή στάση πρώτον, απέναντι στην Αυστρία και την Τετράδα του Βίζεγκραντ - Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία και Ουγγαρία- αλλά και προς το Βερολίνο, που θα πιεσθεί από τη Ρώμη να πάρει ξεκάθαρη στάση. Η ανάφλεξη στη Λιβύη δημιουργεί τον κίνδυνο γενικευμένης αποσταθεροποίησης στις τρεις χώρες του Μαγκρεμπ, Τυνησία, Αλγερία και Μαρόκο με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για ανεξέλεγκτες προσφυγικές ροές προς την Ισπανία και τη Γαλλία.

Έτσι η ανομολόγητη επιθυμία κάποιων στο Βερολίνο να υποβιβάσουν και να συρρικνώσουν το Προσφυγικό σε μια πρόκληση που θα αφορά μόνον τις αντοχές της Ελλάδας ως χώρας αποθήκευσης ανθρώπων, με την καγκελάριο να υπερασπίζεται ως θέση αρχής και ευρωπαϊκή αξιακή αναφορά την αρχική της επιλογή εμφανίζεται περισσότερο ως επιθυμία και όχι ως ρεαλιστική προοπτική.

Σε όλα τα παραπάνω αθροιστικά υπάρχει μια δυναμική διόγκωσης του ακροδεξιού ευρωσκεπτικιστικού λαϊκισμού, με την αμυντική αντίδραση των πιεζομένων κυβερνήσεων να εμπεριέχει τον κίνδυνο ανεξέλεγκτης γενικευμένης ευρωπαϊκής κρίσης.

Δεύτερη πρόκληση η δημοσιονομική πειθαρχία
Ας εστιάσουμε στη μετάλλαξη μέσα στον χρόνο τόσο του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία όσο και της Εναλλακτικής για τη Γερμανία.

Το πρώτο που υπό τον Ζαν Μαρί Λεπέν ξεκίνησε ως ξενόφοβο-ρατσιστικό μόρφωμα, στα τελευταία χρόνια ενίσχυσε την πολυσυλλεκτική του δυναμική αναδεικνύοντας ως οδό διαφυγής από τη μονομερή λιτότητα του Συμφώνου Σταθερότητας την πλήρη επιστροφή στην εθνική κυριαρχία με την αποχώρηση της Γαλλίας από την Ε.Ε. Πιο συγκεκριμένα η Μαρίν Λεπέν έχει δεσμευθεί σε περίπτωση εκλογής της στην Προεδρία να προκηρύξει το σχετικό δημοψήφισμα μέσα σε έξι μήνες.

Σε ό,τι αφορά την «Εναλλακτική για τη Γερμανία» όταν ιδρύθηκε την άνοιξη του 2013 είχε σχεδόν ως μονοθεματική ρητορική την αντίθεσή της σε περαιτέρω ευρωπαϊκές δεσμεύσεις και οποιαδήποτε μορφή αλληλεγγύης προς τους εταίρους που θα συνιστούσε μη αντιστρέψιμη απεμπόληση της εθνικής κυριαρχίας της χώρας. Η στροφή της προς τους κινδύνους των προσφυγικών ροών κυριάρχησε εδώ και ένα χρόνο και ήταν από ό,τι φαίνεται υπεραποδοτική, αλλά τίποτε δεν εγγυάται ότι θα αφήσει τον Μεγάλο Συνασπισμό ανενόχλητο σε ό,τι αφορά τις εκκρεμότητες στην Ευρωζώνη.

Μετά το Brexit οι Μέρκελ-Σόιμπλε επέδειξαν ρεαλισμό, καθώς σταμάτησαν τη διαδικασία επιβολής κυρώσεων στην Ισπανία και την Πορτογαλία για υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα και σιωπηρά επέτρεψαν στον Ρέντζι να προχωρήσει σε μια ανακεφαλαίωση προβληματικών ιταλικών τραπεζών αποφεύγοντας την υψηλού κόστους λύση του Bail In, που θα μπορούσε να φθάσει μέχρι και σε «κούρεμα» καταθέσεων. 

Στη Δημοσιονομική πειθαρχία και γενικότερα στην διαχείριση της Κρίσης στην Ευρωζώνη η άνοδος του Ακροδεξιού Λαϊκισμού στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία θέτει πιο ασφυκτικό πλαίσιο για τη Μέρκελ από ό,τι στη διαχείριση του Προσφυγικού. Για παράδειγμα η έγκριση από την Μπούντεσταγκ- αν αυτό δεν μπορεί να αποφευχθεί- οποιασδήποτε διευθέτησης του ελληνικού χρέους θα είναι πολύ πιό δύσκολη από ό,τι η έγκριση των Προγραμμάτων Στήριξης στο παρελθόν.

Τριπλή πίεση
Το χειρότερο δυνατό σενάριο, η περαιτέρω ενίσχυση της λαϊκιστικής Ακροδεξιάς σε μιά σειρά από χώρες της Ε.Ε. - Ευρωζώνης συν μια γενικευμένη σε ολόκληρη τη Μεσόγειο προσφυγική κρίση, συν μια ομαδική απειθαρχία του Νότου στη μονομερή λιτότητα με σκλήρυνση και περιχαράκωση του Βερολίνου δεν μπορεί πλέον να αποκλεισθεί όχι ως προοπτική που εγγράφεται σε ένα μακρινό μέλλον, αλλά ως άμεση πιθανότητα για τους επόμενους μήνες.

Ομοιότητες και διαφορές της Λεπέν με το AfD

Σε κάθε περίπτωση υπάρχει μια εμφανής διαφορά ανάμεσα στο Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας, η απειλητική σκιά του οποίου στην πολιτική σκηνή της χώρας είναι σταθερή τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια και στην «Εναλλακτική για τη Γερμανία».

Στη Γαλλία το Εθνικό Μέτωπο αξιοποίησε τη φθορά της διαδοχικής ακύρωσης των προεκλογικών δεσμεύσεων της Δεξιάς και της Αριστεράς στο όνομα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της παγκοσμιοποίησης. Σε ένα σκηνικό όπου η αιτία του κακού βρίσκεται εκτός συνόρων, η απλή ξεκάθαρη λύση μπορεί και να είναι μια αδύνατη με τις σημερινές συνθήκες επιστροφή στην εθνική κυριαρχία από το εθνικό νόμισμα μέχρι τα κλειστά σύνορα.

Στη Γερμανία, η πολιτική ελίτ της χώρας, οι κυβερνήσεις Συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών -Σοσιαλδημοκρατών μέχρι το 2009, Χριστιανοδημοκρατών - Φιλελευθέρων μέχρι το 2013 και Χριστιανοδημοκρατών - Σοσιαλδημοκρατών ξανά από το 2013 μέχρι και σήμερα, πολύ πριν από την ίδρυση της Εναλλακτικής αντιδρούσαν στις πιέσεις των εταίρων τους για κοινή ευρωπαϊκή θωράκιση και διαχείριση της Κρίσης προβάλλοντας επιχειρήματα τα οποία υιοθέτησε στη συνέχεια η AfD: Προβλήματα παραβίασης των Ευρωπαϊκών Συνθηκών αλλά και του Γερμανικού Συντάγματος.

Μέχρι στιγμής η επένδυση της Εναλλακτικής στην ξενοφοβία και στον ρατσισμό ευνοεί τη Μέρκελ που την αντιμετωπίζει ως εκτός των ορίων της μεταπολεμικής πολιτικής ορθότητας της χώρας. Αν όμως η Εναλλακτική ενεργοποιήσει και την κινδυνολογία για απώλεια της εθνικής κυριαρχίας στον βωμό της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, τότε ο Μεγάλος Συνασπισμός θα βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση.

Προφανώς το ερώτημα που κυριαρχεί είναι πλέον κατά πόσον η Εναλλακτική θα υποχρεώσει τους Μέρκελ-Σόιμπλε να παγώσουν και τον έστω πρόσκαιρο ρεαλισμό που επέδειξαν πρόσφατα τόσο απέναντι στις δύο χώρες της Ιβηρικής όσο και στην Ιταλία.

ΗΜΕΡΗΣΙΑ

ΑΠΟΡΙΑ ΖΕΙΔΩΡΟΝ: Αλήθεια όλα αυτά (προσφυγικό,λαϊκισμός και ακροδεξιά) φυτρώνουν κι αναπτύσσονται μόνα τους;Δεν υπάρχουν αιτίες που προκαλούν την ταχύτατη εξάπλωσή τους;Ποιες είναι και ποιοι και γιατί τις καλλιεργούν άραγε;