Μόνοι στον δρόμο προς τις ξένες αγορές

Το 2018 οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών, συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών, σημείωσαν ιστορικό ρεκόρ, φτάνοντας στα 33,44 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 15,8% σε σύγκριση με το 2017.

Μάλιστα, ήταν η δεύτερη συνεχής χρονιά που η αξία των ελληνικών εξαγωγών κατέγραφε διψήφιο ρυθμό ανάπτυξης, μετά μάλιστα τέσσερα έτη υποχώρησης. Ακόμη, βεβαίως, και με αυτή την κάμψη της περιόδου 2013-2016 οι ελληνικές εξαγωγές βρίσκονταν σε υψηλότερα επίπεδα σε απόλυτους αριθμούς σε σύγκριση με τα χρόνια πριν από την εκδήλωση της κρίσης στην Ελλάδα και την εφαρμογή προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής.

Η εκτίναξη αυτή των ελληνικών εξαγωγών δεν οφείλεται σε κάποια ισχυρή στήριξη από την πολιτεία, στην υλοποίηση οργανωμένης στρατηγικής προώθησης και διευκόλυνσης εξαγωγών. Πολλώ δε μάλλον σε κάποιο θαύμα, εκτός εάν κάποιος μπορεί να θεωρήσει θαύμα το γεγονός ότι σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης και από το 2015 και περιορισμών στην κίνηση των κεφαλαίων, οι ελληνικές εξαγωγές αυξήθηκαν. Είναι αποτέλεσμα σχεδόν αποκλειστικά των προσπαθειών που οι ίδιες οι επιχειρήσεις έκαναν, είτε διότι είχαν στο DNA τους την εξωστρέφεια είτε διότι την είδαν ως την καλύτερη ή τη μοναδική διέξοδο για την αντιστάθμιση των απωλειών εσόδων που είχαν στην εγχώρια αγορά.

Αν και από την αρχή της κρίσης εντοπίστηκαν από ειδική ομάδα που έδρασε στο πλαίσιο της Task Force οι ανάγκες για την ενίσχυση των εξαγωγών και σχεδιάστηκαν γι’ αυτό τον λόγο δύο κεντρικές δράσεις, μία για την προώθηση των εξαγωγών και μία για τη διευκόλυνση των εξαγωγικών διαδικασιών, καμία από αυτές δεν έχει ολοκληρωθεί. Κατά την τελευταία έκθεση αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας που έγινε στο πλαίσιο της μεταμνημονιακής εποπτείας και δημοσιοποιήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2019, οι θεσμοί προβαίνουν σε αιχμηρές, αν μη τι άλλο, επισημάνσεις. «Μικρή, αν όχι καμία, πρόοδος έχει παρατηρηθεί σε ό,τι αφορά τις δράσεις για τη στήριξη των εξαγωγών», σημειώνεται χαρακτηριστικά στην έκθεση. O λόγος; Μία από τις συνήθεις «πληγές» της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, η αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων, η οποία τελικά καταλήγει στο να μην κάνει κανείς τίποτα. «Το Πρόγραμμα Δράσης Προώθησης Εξαγωγών έπασχε από έλλειψη στρατηγικής συνεργασίας με άλλες δράσεις και προγράμματα και αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων. Αν και το τρέχον πρόγραμμα δράσης έληξε στο τέλος του 2018, δεν υπάρχει σαφής δέσμευση από τις αρχές για κάποιο καινούργιο σχέδιο ή για ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα αφενός για την πραγματοποίηση αξιολόγησης των δράσεων που έγιναν στο παρελθόν και αφετέρου για την υλοποίηση μελλοντικών ενεργειών. Μια τέτοια άσκηση χρειάζεται προκειμένου να διαπιστωθεί η προστιθέμενη αξία του προγράμματος και να μετρηθεί η αποτελεσματικότητά του σε ό,τι αφορά την αύξηση της εξωστρέφειας συνολικά της ελληνικής οικονομίας», αναφέρεται στην έκθεση. Σε ό,τι αφορά το Σχέδιο Δράσης για τη Διευκόλυνση του Eμπορίου οι θεσμοί επισημαίνουν ότι «οι προσπάθειες να δημιουργηθεί ένα ενοποιημένο σύστημα δεν έχουν πετύχει ακόμη». Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει μείωση των εξαγωγικών τελών, συνεργασία ανάμεσα στις συναρμόδιες αρχές για την πραγματοποίηση των απαιτούμενων ελέγχων και εν γένει ενέργειες με στόχο την επιτάχυνση των διαδικασιών τόσο για τους εξαγωγείς όσο και τις τελωνειακές υπηρεσίες.

«Οι υπηρεσίες δεν μιλούσαν μεταξύ τους. Επίσης, δεν υπήρχε ξεκάθαρη κατανομή ρόλων, ούτε μία ενιαία δομή. Το χειρότερο ίσως είναι ότι δεν υπήρχε ούτε ένας σαφής μηχανισμός ελέγχου, έτσι ώστε να υπάρχει μία τακτική αξιολόγηση της υλοποίησης ή όχι των σχεδίων», επισημαίνει χαρακτηριστικά, μιλώντας στην «Κ», υψηλόβαθμος εμπειρογνώμων του εξαγωγικού κλάδου με άμεση εμπλοκή στις παραπάνω διαδικασίες, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Σφάλμα «404» στην ιστοσελίδα του υπουργείου για το Σχέδιο Δράσης

Εάν κάποιος επισκεφθεί την ιστοσελίδα του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης και πατήσει στην ενότητα που φέρει τον τίτλο «Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση των Εξαγωγών», θα εμφανισθεί το γνωστό και συνάμα απογοητευτικό μήνυμα με τον κωδικό λάθους 404: «Oops, this page could not be found», δηλαδή «Ουπς, αυτή η σελίδα δεν βρέθηκε». Ο λόγος είναι διότι το προηγούμενο σχέδιο δράσης αποσύρθηκε, προκειμένου αναγκαστικά να επικαιροποιηθεί.

Εκτός από το παραπάνω, η επιβεβαίωση των επισημάνσεων των ευρωπαϊκών θεσμών ήρθε μία ημέρα ακριβώς πριν από τη δημοσιοποίηση της προαναφερθείσας έκθεσης αξιολόγησης και, μάλιστα, με τον πλέον επίσημο τρόπο. Στις 26 Φεβρουαρίου 2019 συνεδρίασε υπό τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Οικονομίας και Ανάπτυξης Γιάννη Δραγασάκη η Επιτροπή Εξωστρέφειας, όπου διαπιστώθηκε ούτε λίγο ούτε πολύ ότι ελάχιστα είχαν γίνει από τον Ιούλιο του 2018, οπότε είχε συνεδριάσει για πρώτη φορά η Διυπουργική Επιτροπή Εξωστρέφειας.

Κατ’ αρχάς κατά την πρόσφατη συνεδρίαση αποφασίστηκε, όπως ανακοινώθηκε και με σχετικό δελτίο Τύπου του υπουργείου Οικονομίας, ότι «άμεσα θα τεθούν σε διαβούλευση τα τεύχη δημοπράτησης του έργου για τη δικτυακή πύλη εξωστρέφειας, ενώ η προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού υπολογίζεται να συμβεί τον Μάιο του 2019. Ανάλογα με την πορεία των διαγωνιστικών διαδικασιών, εκτιμάται ότι η υπογραφή σύμβασης και η έναρξη υλοποίησης του έργου θα λάβουν χώρα τον Οκτώβριο του 2019, ενώ η ολοκλήρωσή του στα μέσα του 2021». Ωστόσο, μετά τη συνεδρίαση της εν λόγω επιτροπής στις 11 Ιουλίου 2018 είχε ανακοινωθεί ότι το εν λόγω έργο, προϋπολογισμού 689.000 ευρώ συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, θα δημοπρατηθεί από τον οργανισμό Enterprise Greece κατ’ εκτίμηση στο τέλος φθινοπώρου 2018. Αυτό που προξενεί ίσως μεγαλύτερη έκπληξη δεν είναι τόσο ότι καθυστέρησαν –για μία ακόμη φορά– οι σχετικές διαδικασίες, αλλά ότι κατά τη συνεδρίαση του Φεβρουαρίου 2019 «χρειάστηκε» να υπογραφεί μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του υπουργείου Οικονομίας, του υπουργείου Εξωτερικών και του Enterprise Greece με αντικείμενο τη δημιουργία της δικτυακής πύλης (πρόκειται ουσιαστικά για αναβάθμιση της πύλης Agora που σήμερα εποπτεύεται από το υπουργείο Εξωτερικών), αλλά και του πληροφοριακού συστήματος για τη διευκόλυνση των εξαγωγικών διαδικασιών. Το τελευταίο, αν και ξεκίνησε να υλοποιείται εδώ και αρκετά χρόνια, έχοντας μάλιστα πολύ γρήγορα άμεσα οφέλη για τους εξαγωγείς και τους τελωνειακούς, ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως.

Αν και οι εξαγωγικοί φορείς αναγνωρίζουν ότι αυτή τη φορά επιτέλους κατανεμήθηκαν πιο ξεκάθαροι ρόλοι, έχουν τεθεί κάποια χρονοδιαγράμματα από τον κ. Δραγασάκη και οι συναρμόδιοι φορείς ξεκίνησαν να μιλάνε μεταξύ τους, το βεβαρημένο παρελθόν δεν επιτρέπει μεγάλη αισιοδοξία για το μέλλον.

Στο 50% του ΑΕΠ οι εξαγωγές έως το 2025, ο στόχος της ελληνικής κυβέρνησης

Ο στόχος που έχει θέσει η ελληνική κυβέρνηση είναι έως το 2025 οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών να αντιστοιχούν στο 50% του ΑΕΠ. Το 2018, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αντιστοιχούσαν στο 36,1% του ΑΕΠ, με την Ελλάδα να μην είναι μεν στην τελευταία θέση, όπως ήταν δέκα χρόνια πριν, αλλά αρκετά χαμηλά σε σχέση με τα περισσότερα από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και με μεγάλη απόσταση ακόμη από το μέσο κοινοτικό ποσοστό που το 2018 διαμορφώθηκε σε 46,1%.

Στην Ευρωζώνη το ποσοστό ήταν ακόμη υψηλότερο, δηλαδή οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αντιστοιχούν στο 47,8% του συνολικού ΑΕΠ.

Με βάση την ανοδική πορεία που ακολούθησαν οι ελληνικές εξαγωγές κατά την τελευταία δεκαετία, με την αξία τους να έχει αυξηθεί σε απόλυτους αριθμούς αλλά και ως ποσοστό του ΑΕΠ, μπορεί εύλογα να υποστηρίξει κάποιος ότι ο στόχος για το 2025 είναι εφικτός.

Σημειώνεται εδώ ότι το 2008 οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών στην Ελλάδα αντιστοιχούσαν μόλις στο 23,4% του ΑΕΠ (και όχι μόνο επειδή ο παρονομαστής, το ΑΕΠ δηλαδή, ήταν υψηλότερος τότε), το χαμηλότερο μεταξύ των 28 κρατών-μελών της Ε.Ε. τότε.

Ωστόσο, τα σημάδια για το τρέχον έτος δεν είναι ιδιαιτέρως θετικά, με τις ελληνικές εξαγωγές να ξεκινούν με αρνητικό πρόσημο και τις προβλέψεις όλων των διεθνών οργανισμών να κάνουν λόγο για επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια. Το πότε και με ποιους όρους θα γίνει τελικά το Brexit θα επηρεάσει τις ελληνικές εξαγωγές, δεδομένου μάλιστα ότι το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί τον όγδοο κυριότερο προορισμό για τα ελληνικά προϊόντα (1,2 δισ. ευρώ η αξία των εξαγωγών προς τη χώρα αυτή το 2018). Κανείς, εξάλλου, δεν μπορεί να προβλέψει επίσης άλλες γεωπολιτικές εξελίξεις, τις επιπτώσεις από τον διαρκή πλέον εμπορικό πόλεμο ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα, αλλά και την αρνητική επίδραση που έχει για τις ελληνικές εξαγωγές αγαθών, αλλά και υπηρεσιών –εν προκειμένω για τον τουρισμό– η υποτίμηση της τουρκικής λίρας.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών προβλέπεται να αυξηθούν κατά 5,7% το 2019 σε σύγκριση με το 2018, με τον σχετικό ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης να βαίνει διαρκώς μειούμενος μέχρι το 2024: 5,4% το 2020, 4,3% το 2021, 3,3% το 2022, 2,3% το 2023 και μόλις 1,5% το 2024. Τον Ιανουάριο του 2019 οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών υποχώρησαν κατά 1,5% (συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών). Πάντως, εάν εξαιρεθούν τα πετρελαιοειδή καταγράφηκε αύξηση 5%.

Στην έκθεση των θεσμών επισημαίνεται ότι η επιβράδυνση της ανάπτυξης που αναμένεται το 2019 στην Ε.Ε. μπορεί να μην επηρεάσει τόσο τις εξαγωγές αγαθών, όσο τις εξαγωγές υπηρεσιών λόγω κυρίως της αναβίωσης του ανταγωνισμού από την Τουρκία στον τουριστικό κλάδο. Προβληματισμό, όσο και αν μοιάζει οξύμωρο, προκαλεί ο λόγος για τον οποίο εκτιμάται ότι δεν θα επηρεαστούν σημαντικά, τουλάχιστον το 2019, οι εξαγωγές αγαθών. Σύμφωνα με την έκθεση των θεσμών, οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών πρόκειται κυρίως για βασικά προϊόντα (νωπά τρόφιμα και πρώτες ύλες) τα οποία δεν επηρεάζονται τόσο από τις αυξομειώσεις στα εισοδήματα. Η δεύτερη έκθεση της Κομισιόν, η οποία δημοσιοποιήθηκε επίσης στις 27 Φεβρουαρίου 2019, είναι σαφέστερη: «Σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε., οι εξαγωγές της Ελλάδας αφορούν κυρίως βασικά προϊόντα χαμηλής προστιθέμενης αξίας και καινοτομίας».

Βασικός προορισμός

Η Ιταλία αποτέλεσε το 2018, όπως και το 2017, τον κυριότερο προορισμό για τα ελληνικά προϊόντα. Η αξία των εξαγωγών προς τη γείτονα διαμορφώθηκε το 2018 σε 3,45 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 12,1% σε σύγκριση με το 2017. Τι εξάγουμε; Κυρίως μη τυποποιημένο ελαιόλαδο, με τις ιταλικές μάρκες τελικά να καρπώνονται την προστιθέμενη αξία.

Αύξηση 30,9%

Η αξία των εξαγωγών φαρμάκων έφτασε το 2018 το 1,13 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 30,9% σε σύγκριση με το 2017, όταν η αξία των εξαγωγών φαρμάκων είχε διαμορφωθεί σε 863,5 εκατ. ευρώ. Στις πρώτες θέσεις των πλέον εξαγώγιμων αγαθών της Ελλάδας για το 2018 ήταν οι πλάκες αργιλίου, το ελαιόλαδο, τα ψάρια, οι υπολογιστές, τα λαχανικά, οι σωλήνες, τα τυριά.

Εξαγωγές 12,26 δισ.

Το 2018 η αξία των ελληνικών εξαγωγών προς τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. ανήλθε σε 17,24 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 14% σε σύγκριση με το 2017. Ειδικά προς τις χώρες της Ευρωζώνης, η αξία των ελληνικών εξαγωγών ήταν το προηγούμενο έτος 12,26 δισ. ευρώ από 10,55 δισ. ευρώ το 2017, σημειώνοντας αύξηση 16,2%.

http://www.kathimerini.gr/