15 Μάη 1941, ο Αρης Βελουχιώτης μιλάει στη «Σύσκεψη της Καισαριανής» για την ανάγκη του ένοπλου αγώνα

«Την ιστορία δεν την δημιουργούν οι "ημίθεοι", αλλά οι πρωτοπόρες δυνάμεις του Εθνους. Ο ίδιος ο λαός. -- Ακόμα και τα καρυοφύλλια των προγόνων μας του Εικοσιένα θα ξεθάψουμε».

Ετσι ήταν η αναθηματική πλάκα στον τόπο που πρωτομίλησε ο Αρης μέχρι τον Απρίλη του 2015 που αντικαταστάθηκε

Από τα σημαντικότερα ίσως γεγονότα των πρώτων ημερών της γερμανικής κατοχής είναι η πραγματοποίηση σύσκεψης, την Πέμπτη 15 Μάη 1941, στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας, που την συγκάλεσε ο Θανάσης Κλάρας (Αρης Βελουχιώτης).

Η σύσκεψη έγινε στη δεξιά όχθη του Ηριδανού – που οι μικρασιάτες πρόσφυγες, πρώτοι κάτοικοι της Καισαριανής, τον ονόμαζαν Ντερέ (ρέμα), στο άλσος των Κουπονίων, ανάμεσα στη Καισαριανή και τα Ιλίσια (Σημ. Ζείδωρον:βρίσκεται στο αλσύλλιο ανάμεσα στην Καισαριανή και τον δρόμο που ανεβαίνει στις σχολές της Πανεπιστημιούπολης του Ζωγράφου,λίγα μέτρα από την κεντρική είσοδο της Ούλοφ Πάλμε στο δεξί μας χέρι).

Σ’ αυτή τη σύσκεψη, γνωστή σαν «Σύσκεψη της Καισαριανής»,ο Αρης μίλησε για πρώτη φορά σχετικά με τη δυνατότητα και την αναγκαιότητα ένοπλου αγώνα κατά των κατακτητών.

Περίπου στο σημείο όπου έγινε η Σύσκεψη, στο τέρμα της οδού Τσάφου που βρίσκει τις οδούς Ανδρέα Δημητρίου και Αναξαγόρα, ο Δήμος της Καισαριανής έχει τοποθετήσει μια αναθηματική πλάκα πάνω στην μπαζωμένη κοίτη του Ηριδανού.

Ο Γιάννης Χατζηπαναγιώτου, ο μετέπειτα Καπετάν Θωμάς στον ΕΛΑΣ της Κεντρικής Στερεάς, δίπλα στον Αρη, που συμμετείχε σ’ αυτή την σύσκεψη, περιγράφει στο βιβλίο του «Η Πολιτική Διαθήκη του Αρη Βελουχιώτη» (1975 – εκδόσεις Δωρικός – σελ. 29 – 32):

«15 Μαίου 1941. Στο δασύλιο μεταξύ Ζωγράφου – Καισαριανής – Κουπονίων στην Αθήνα. Λίγοι φίλοι μαζεμένοι ανάμεσα σε πυκνά πεύκα, κι ένας κοντός, αδύνατος, ξερακιανός, μα γεμάτος δύναμη και νεύρο, να μας μιλεί. Ο Θανάσης Κλάρας, ο κατοπινός Αρης Βελουχιώτης. Παλιός αγωνιστής και φίλος. Δεν είναι παρά λίγες μέρες, που γύρισε από το μέτωπο, και να, μας επιμένει πως:

Ο Πόλεμος συνεχίζεται. Ναι, συνεχίζεται. Θέλω να πω – εξηγεί – πως πρέπει να συνεχιστεί. Με το όπλο στο χέρι.

»Τα λόγια του, σαν παράξενα μας φάνηκαν. Μετά την κατάρρευση στο αλβανικό και το μακεδονικό μέτωπο κάθε ελληνική αντίσταση είχε σταματήσει, για να αντηχήσουν βαριά οι χιτλερικές μπότες μέσα στη πρωτεύουσα. Οι δισταγμοί μας δεν λείπουν. Η ξένη βία κυριαρχεί. Φόβος και αγωνία κατέχουν τις καρδιές μας. Ποιος θα βρεθεί να στρωθεί στον ένοπλον αγώνα; Μεγάλες οι πληγές, που άφησαν ο ελληνοϊταλικός και ο ελληνογερμανικός πόλεμος. Γεμάτα τα νοσοκομεία ανάπηρους και τραυματίες. Μαυροφορεμένες μανάδες, κι αδελφές. Η ίδια η κυβέρνηση είχε φροντίσει να παραδοθούν σιδηροδέσμιοι στις φυλακές και στις εξορίες οι αγωνιστές του λαού.

»Ο Θανάσης Κλάρας διακρίνει τους δισταγμούς και γίνεται πιο ορμητικός και πειστικός.

— Ακόμα και τα καρυοφύλλια των προγόνων μας του Εικοσιένα – μας λέει — θα ξεθάψουμε. Θα συμμαζέψουμε κι όσα μπορούμε όπλα από την κατάρρευση του μετώπου. Τα πιο πολλά θα τ’ αρπάξουμε απ’ τους κατακτητές.

»Τα λόγια του δίνουν θερμή πνοή. Ζεσταίνουν τις καρδιές μας. Μας συγκινούν προπαντός, όταν διαλαλεί ότι:

— Την ιστορία δεν την δημιουργούν οι «ημίθεοι», αλλά οι πρωτοπόρες δυνάμεις του Εθνους. Ο ίδιος ο λαός. Εμείς και όλοι οι άλλοι, που θα ακολουθήσουν. Θα οργανωθεί ο λαός. Και θα ανασυντάξει όλες τις δυνάμεις του για να ορθωθεί το λαϊκό κίνημα. Μην αμφιβάλλετε – προσθέτει – πως γρήγορα θα το σκάσουν και τα παλληκάρια του Κόμματος από τα ξερονήσια και τις φυλακές και θα βρεθούν στις πρώτες γραμμές του εθνικολαϊκού αγώνα, που θα αρχίσουμε».

Στη σύσκεψη πήραν μέρος γύρω στους 12 αγωνιστές, παλιοί γνώριμοι οι πιο πολλοί, του Θανάση Κλάρα, από τις παράνομες οργανώσεις του ΚΚΕ, ανάμεσά τους τα αδέλφιαΣτέφανος και Μανώλης Τσάφος, ο Γιάννης Χατζηπαναγιώτου (Καπετάν Θωμάς), ο κουρέας Ν. Θεοδωρίδης, ο Θόδωρος Κουλίτσος – Νικολαϊδης, ο Παναγιώτης Μαύρος,τα αδέλφια Ιγνάτιος και Δημήτρης Δρακούλης και άλλοι.

Ο Αρης  φιλοξενήθηκε, τις μέρες της παραμονής του στην Καισαριανή, στο σπίτι της Χρύσας Κατσαρέλη.

Στις προθήκες του Μουσείου ΕΑΜικής Αντίστασης, στην Καισαριανή υπάρχει χειρόγραφο σημείωμα Αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης για τη συνάντηση με τον Αρη και η κουρελού στην οποία κοιμόταν ο Αρης Βελουχιώτης κατά την παραμονή του στην Καισαριανή τον Μάη του 1941, φιλοξενούμενος από τη Χρύσα Κατσαρέλη. Από το αρχείο του Νικόδημου Κατσαρέλη.

Οι πρώτες αντιδράσεις του λαού της Αθήνας

Στις 27 Απρίλη 1941, λίγες ώρες πριν μπουν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στην Αθήνα, η «Ανεξάρτητη Κομματική Οργάνωση Αθήνας», με επικεφαλής τον Σπύρο Καλοδίκη, τον μετέπειτα Β΄ Γραμματέα της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ του ΚΚΕ στα χρόνια της Κατοχής, πραγματοποίησε, με τις μικρές της δυνάμεις, μια τολμηρή συγκέντρωση στην Ομόνοια. Ο κομμουνιστής ομιλητής Σπύρος Καλοδίκης κάλεσε τον λαό της Αθήνας να αρχίσει την αντίστασή του ενάντια στους φασίστες κατακτητές. Στην πλατεία της Ομόνοιας αντήχησαν τα συνθήματα: «Αντίσταση στους επιδρομείς», «Οπλα στο λαό», «Κυβέρνηση Εθνικής Σωτηρίας» κ.ά.

Το ίδιο βράδυ η κομμουνίστρια δασκάλα Φωτεινή Τσαμπάση μαζί με τον σ.Στέλιο Φραγκόπουλο γράφουν στον τοίχο του γηπέδου της Νήαρ Ηστ, στην Καισαριανή, το πρώτο αντιστασιακό σύνθημα: «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή θΑΝΑΤΟΣ».

Στις αρχές του Μάη η αντιφασιστική ομάδα η οποία είχε δημιουργηθεί με προτροπή του Δημήτρη Γληνού και του Νίκου Πλουμπίδη στο νοσοκομείο «Σωτηρία», μετεξελίχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση «Δημοκράτης» με επικεφαλής τον Πανεπιστημιακό γιατρόΙφικράτη Χατζηεμμανουήλ και τον αρχινοσοκόμο Σπύρο Βλαχούλη. Με την οργάνωση συνδέθηκε ο Σπύρος Κωτσάκης (ο θρυλικός «Νέστορας»), μόλις δραπέτευσε από το Σανατόριο του Ασβεστοχωρίου. Στις 15 του Μάη ο «Δημοκράτης» κυκλοφορεί, τυπωμένη σε 1500 αντίτυπα, την πρώτη εθνικοαπελευθερωτική προκήρυξη, με την οποία καλούσε το λαό να οργανωθεί και να αγωνιστεί εναντίον των κατακτητών. Τον Γενάρη του 1942 ο «Δημοκράτης» προσχώρησε στο ΕΑΜ.

Στις 4 Μάη 1941 ιδρύεται, από φοιτητές, η Φιλική Εταιρία Νέων (ΦΕΝ), με πρωτοβουλία του Πέτρου Ανταίου και του Πέτρου Πατρέλλη. Η οργάνωση καλούσε «κάθε νέο πατριώτη που ήθελε ν’ αγωνιστεί για την Απελευθέρωση της Ελλάδας, ανεξάρτητα από κοινωνική προέλευση, ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση». Η ΦΕΝ τύπωνε και μοίραζε προκηρύξεις και έγραφε συνθήματα στους τοίχους. Στις 23 Φλεβάρη του 1943, με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, η ΦΕΝ αυτοδιαλύεται και τα μέλη της περνούν στην ΕΠΟΝ.

ημεροδρόμος