Ο Μεγαλέξανδρος στο Λούνα Παρκ

Η αμορφωσιά και η υστερία στην αμορφωσιά και την υστερία απευθύνονται. Εγραψε ένας Αγγλος ιστορικός της Οξφόρδης, μάλλον ήσσονος σημασίας, απ’ αυτούς που η αποδομητική σχολή παράγει με το κιλό, ένα άρθρο για τον ελληνικό πολιτισμό «εικονοκλαστικό» και ξέσπασε στην Ελλάδα σάλος!

Γιατί άραγε;

Κατ’ αρχήν, απ’ όσα γράφει ο κ. Αρμάντ ντ’ Ανγκούρ (πιθανόν το ίδιο εκκεντρικός όσον μαρτυρεί -η «επίσκεψις των ονομάτων»- το νορμανδικό του ονοματεπώνυμο) φαίνεται να είναι «άνθρωπος του ενός βιβλίου».

Κατά δεύτερον, αυτά που λέει ή μάλλον επαναλαμβάνει ή μάλλον μηρυκάζει ο συμπαθής Αρμάντ, έχουν ειπωθεί χίλιες φορές.

Τρίτον, η αποδομητική σχολή έχει αποδημήσει εις Κύριον εδώ και πολλά χρόνια στη Δύση, ενδημεί (κι ευδοκιμεί;) μόνον παρ’ ημίν πλέον, αλλά και πάλι περισσότερο ως ιδεοληψία (που καθορίζεται απ’ την πολιτική ορθότητα και τον πολυπολιτισμό) παρά ως μεθοδολογία.

Το οξύμωρον (που δεν είναι αδόκητο) με τον κ. Αρμάντ ντ’ Ανγκούρ δεν είναι ότι λέει λάθος πράγματα, αλλά ότι τα κωδικοποιεί σε λάθος συμπεράσματα. Για παράδειγμα: αν υπήρξε ο Ομηρος. Στα δύο εκατομμύρια σελίδες (αν δεν κάνω λάθος) που έχουν γράφει για το Ομηρικό ζήτημα, οι τέσσερις χιλιάδες αναφέρονται στην ύπαρξη ή όχι του Ομήρου κι άλλες δύο χιλιάδες στην καταγωγή του και τις πόλεις που ακόμα και σήμερα «μάρνανται» για τη διεκδίκησή της. Αυτό όμως είναι το μείζον με τον Ομηρο, ή ότι τα Ομηρικά Επη βρίσκονται στο Αλφακαι το Ωμέγα του DNA όλης της δυτικής λογοτεχνικής γραμματολογίας;

Για τον Πυθαγόρα, το πρόβλημα είναι αν ο ίδιος επινόησε το φερώνυμο θεώρημα, ή αν εισηγήθηκε ένα σύστημα σκέψης και μια στάση ζωής που καθόρισε στο μέτρο της τη δυτική και παγκόσμια φιλοσοφία;

Είναι βέβαιον ότι τα μαθηματικά, η γεωμετρία, η αστρονομία δεν έπεσαν εκ θεών στο κεφάλι των Ελλήνων, αλλά ότι αναπτύχθηκαν πρώτα στις πρώτες γεωργικές χώρες, Αίγυπτο, Μεσοποταμία και αλλού. Αλλο όμως το μέτρημα για την άρδευση κι άλλο η ώθησή του στο μέτρημα των ανθρώπινων.

Και πάντως, η διεκδίκηση της πρωτιάς είναι τόσο μίζερη, όσον αν γκρινιάζαμε εμείς ότι ο Αρίσταρχος ο Σάμος πρώτος κι όχι ο Γαλιλαίος ή οΚοπέρνικος αντελήφθη το πλανητικό σύστημα. Με έναν λόγο, δεν έχει τόση σημασία ποιος ανακάλυψε πρώτος την Αμερική, Βίκινγκ ή Κινέζος, αλλά ποιου η ανακάλυψη είχε τις συνέπειες που όλοι γνωρίζουμε.

Το ίδιο ισχύει και για το ελληνικό αλφάβητο και τη φοινικική του ή όχι καταγωγή. Και εδώ οι γνώμες διίστανται, αν και οι νεότερες απόψεις τείνουν στην αποσύνδεση αυτών των δύο αλφαβήτων. Οπως και να ’χει, στα ελληνικά κι όχι τα φοινικικά εγράφησαν όσα διεσώθησαν (αφού η Ρώμη νίκησε την Καρχηδόνα), δεν ξέρουμε πώς θα ήταν τα πράγματα σήμερα αν είχε συμβεί το αντίθετο. Μπορεί οι Ελληνες να μην εκρωμαΐζονταν ή οι Ρωμαίοι να μην εξελληνίζονταν  - αλλά έτσι περνάμε στις σφαίρες των «αν», των Ελ και της κοίλης Γης.

Για τον Δούρειο Ιππο. Ακόμα κι αν δεν τα λέει σωστά ο Αρμάντ (διότι την εποχή του Τρωικού Πολέμου οι πολιορκητικές μηχανές δεν ήταν σαν τα θηρίατου Δημήτριου του Πολιορκητή), είναι πιθανόν η εκδοχή που δίνει να ’ναι σωστή. Αυτό όμως είναι που έχει σημασία ή ο μύθος με τον οποίον ανατράφηκαν χιλιάδες γενιές κι εκατομμύρια άνθρωποι;

Και για τους Σπαρτιάτες, δίκιο έχει. Οι Σπαρτιάτες δεν ήταν πολεμικές μηχανές, ούτε μιλιταριστές, ούτε ράμπο. Αυτά τα νομίζουν Χρυσαυγίτες κι εν γένει φασίστες όπως ο λεβεντιάς που γύρισε τους «300». Αντιθέτως, πολεμούσαν κατ’ οικονομίαν (και λόγω της ίδιας τους της λειψανδρίας) και μόνον όταν άρχισαν τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, διαδεχόμενοι σ’ αυτό το άθλημα τους Αθηναίους, έφαγαν το κεφάλι τους.

Ούτε οι Σπαρτιάτες ήταν ίσοι. Υπήρχαν πλούσιοι και φτωχοί και με τα χρόνια όλο και πιο πλούσιοι οι πλούσιοι, όλο και πιο φτωχοί οι φτωχοί. Ηταν όμως «όμοιοι». Κι απ’ τη στιγμή που μπορούσαν να συνεισφέρουν το μερίδιό τους στα συσσίτια, ζούσαν από κοινού ως όμοιοι - με τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις. Αυτός ήταν ο ιδιότυπος «κομμουνισμός» της Σπάρτης (που προκαλούσε θαυμασμό ή απέχθεια στους άλλους Ελληνες) και αυτό της έδωσε τονόημά της κι όχι αν ορισμένοι ηγέτες ή πολίτες έγιναν φιλοχρήματοι, δωρολήπτες, λαμόγια ή προδότες - πράγματα αναπόφευκτα άλλωστε. Τοπολίτευμά της (και τους γρίφους του) κληροδότησε η Σπάρτη στην ανθρωπότητα κι όχι το φάσγανο που άλλωστε όλοι χρησιμοποιούσαν.

Οσο για τον Αλέξανδρο, ναι, ήταν κοντός ο «γιος της φωτιάς» και μαθητής του Αριστοτέλη. Ναι, ήταν ομηρικός πότης και οινόφλυξ, όπως όλοι οι Μακεδόνες αριστοκράτες, οπλαρχηγοί, οπλίτες και βοσκοί. Ναι, έπιναν τον άμπακο (κι ανέρωτον οι περισσότεροι), και είναι αλήθεια ότι πάνω στο μεθύσι του οΦίλιππος πήγε να σκοτώσει τον Αλέξανδρο κι ο Αλέξανδρος πάνω στο μεθύσι του επίσης σκότωσε τον Κλείτο - τον Μαύρο Κλείτο που του είχε σώσει τη ζωή στον Γρανικό κι ήταν φίλος του καρδιακός. Οπως και εξ αντιθέτου νηφάλιος, πάντα ο Αλέξανδρος, σκότωσε κι άλλους δικούς του, όπως τον ίδιον του τον ιστορικόΚαλλισθένη και τον ίδιον του τον στρατηγό Περδίκα (αλλά του τη γλίτωσε οΚάσσανδρος, που παντρεύτηκε την αδελφή του Αλέξανδρου Θεσσαλονίκη, θεμελίωσε την ομώνυμη πόλη, και ξεκλήρισε την οικογένεια του ίδιου του Αλέξανδρου, τη μάνα του Ολυμπιάδα, τη γυναίκα του Ρωξάνη και τον μικρό γιο του Αλέξανδρο επίσης) - έτσι ήταν

ο κόσμος τότε κι όποιος τον κρίνει με τα σημερινά κριτήρια, απλώς δεν τον καταλαβαίνει.

Αυτό κάνει και ο Αρμάντ. Ισως για να προκαλέσει (όπως κι άλλοι πριν απ’ αυτόν), ίσως διότι τόσο καταλαβαίνει. Κι όταν κρίνει κανείς με πρωθύστερηηθική, ή εξιδανικεύει ή αποκαθηλώνει. Ούτε «χασάπης» ήταν ο Αλέξανδρος, ούτε«άγιος», καθώς τον θέλουν το Ισλάμ και οι θρύλοι της Ανατολής. Ο Αλέξανδρος εξέφρασε τη δυναμική της εποχής του και δημιούργησε έναν ενιαίο κόσμο, όχι τόσον ως προν τα σύνορά του (γρήγορα η αυτοκρατορία του διεσπάσθη) όσο ως προς τον τρόπο του. Χωρίς τον ελληνιστικό κόσμο (παράλληλα κι αργότερα τον ρωμαϊκό) η κλασική Ελλάδα θα χανόταν στα βάθη της ιστορίας, ως ένα ενδιαφέρον (αν το ανακαλύπταμε ξανά) επεισόδιο, και πάντως δεν θα καθόριζε την ανθρώπινη σκέψη και πράξη έως την Αναγέννηση, τον Ανθρωπισμό και τονΔιαφωτισμό. Εως σήμερα.

Ο αρχαίος ανατολικός κόσμος, ο ελληνικός, ο ελληνιστικός, ο ρωμαϊκός, ο μουσουλμανικός και ο δυτικοευρωπαϊκός είναι μια σειρά ωσμώσεων, μεταβάσεων, αντιθέσεων, αποκοπών και υπ’ αυτήν την έννοια η αποτίμηση του Αλέξανδρου δεν είναι αν ήταν κοντός, ούτε του Καίσαρα αν ήταν καραφλός, ούτε του Ναπολέοντα αν τα έπινε, ούτε του Χριστού αν υπήρξε ή αν ήταν μελαχρινός.Διότι ο

Χριστιανισμός δημιουργήθηκε επειδή υπήρχαν συγκεκριμένοι λόγοι για να δημιουργηθεί κι όχι επειδή ο Φλάβιος Κωνσταντίνος (γνωστός κι ως Μέγας) που τον καθιέρωσε ήταν παιδοκτόνος. Και πήρε η νέα θρησκεία τη μορφή που πήρε (με τις Συνόδους) αποτυπώνοντας κι εκφράζοντας από τη μία τις επιλογέςτης εξουσίας κι από την άλλη τις προσδοκίες των απλών ανθρώπων. Σ’ αυτήν την αέναη πάλη παλατιού και καλύβης. Την ταξική πάλη.

Qui scribit, bis legit, όποιος γράφει δυο φορές διαβάζει, έλεγαν οι Λατίνοι κι ως φαίνεται ο φίλος μας ο Αρμάντ ντ’ Ανγκούρ δεν είναι αυτής της σχολής, βλέπει το δάκτυλο κι όχι το φεγγάρι, βλέπει τον καλόγηρο που έκαιγε τον Αριστοτέλη κι όχι τον καλόγηρο που τον αντέγραφε.

Ομως, όσον κι αν ο αρθρογράφος του BBC και καθηγητής της Οξφόρδης είναι ελαφρών βαρών, καλό είναι να λαμβάνει και καμιά απάντηση, όπως αρκετοί Ελληνες και ξένοι του έδωσαν, διότι

λέγε - λέγε - λέγε, τρέχα γύρευε μετά...

ο Στάθης στον Ενικό