Γράφει ο Μιχάλης Ιγνατίου
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
Στη συνέχεια της συνομιλίας των υπουργών Εξωτερικών της Τουρκίας και των ΗΠΑ, ο Μελίχ Εσενμπέλ και ο Χένρι Κίσιγκερ, συνεχίζουν τη συζήτηση για την αμερικανική βοήθεια προς την Αγκυρα και ακολούθως ασχολούνται με το Κυπριακό και την επίλυσή του με τρόπο που να ικανοποιεί ΜΟΝΟ τους Τούρκους.Από το απόρρητο έγγραφο του Λευκού Οίκου, είναι φανερό ότι ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ αναμειγνύεται και καθοδηγεί ένα «παζάρι» μεταξύ της Αγκυρας, της Αθήνας και της Λευκωσίας για να επιβάλει τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία που εισήγαγε ο ίδιος, όταν οι Τούρκοι ζητούσαν αυτονομία. Αφήνει ξεκάθαρα να εννοηθεί ότι συμφωνούν η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή και ο τότε προεδρεύων της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκος Κληρίδης.
Αναφέρει:“Η εντύπωσή μου -δεν είναι ένα μήνυμα των Ελλήνων, αλλά η εντύπωσή μου- είναι ότι μπορούμε να πείσουμε τους Έλληνες να δεχτούν μια διζωνική λύση, αν μειωθεί το μέγεθος της περιοχής σας. Φοβούνται ότι, αν η Ελληνική περιοχή είναι πολύ μικρή, το αποτέλεσμα θα είναι μια μαζική έξοδος από το νησί. Αυτό θα οδηγούσε… σε κάτι που είναι πολιτικά αδύνατο να το αποδεχτεί η Ελληνική κυβέρνηση”.
Απευθυνόμενος στον τότε υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, υπογραμμίζει:
“Δεν έχουν ακόμα πει ότι αποδέχονται μια διζωνική λύση, αλλά έχω την εντύπωσή ότι είναι εφικτό να πειστούν να μετακινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση, αν η περιοχή σας περιοριστεί. Ο Μπίτσιος μου μίλησε ιδίως για την περιοχή της Μόρφου και για τις περιοχές νοτίως του δρόμου Αμμοχώστου-Λευκωσίας. Νοτίως του παλιού δρόμου, ανάμεσα στον επάνω και το κάτω τμήμα του δρόμου. Δεν τον πίεσα. Ωστόσο, επεσήμανε ότι, παρ’ όλο που θέλει την περιοχή της Μόρφου, υπάρχει Τουρκικός πληθυσμός δυτικά της Κυρήνειας”.
Ο Κίσιγκερ ισχυρίζεται ότι: “Μίλησα με τον Κληρίδη. Μπορώ να μιλήσω με μεγαλύτερη σιγουριά για τις απόψεις του. Πιστεύω ότι θα το δεχτεί”.
Ο Κίσιγκερ κάνει και μία περίεργη αναφορά για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Κύπρου, ενώ δεν παραλείπει να κάνει πλάκα με τον Τούρκο ομόλογό του για τον Μακάριο. Δηλώνει τα εξής:
“Η κατάσταση στο Κογκρέσο θα ήταν εντελώς διαφορετική, αν ο Μακάριος ήταν το εμπόδιο. Θα διαπιστώναμε πολύ γρήγορα στις διαπραγματεύσεις αν οι Έλληνες δέχονται τη διζωνική λύση. Αν το εμπόδιο είναι ο Μακάριος… Έχω ετοιμάσει ένα υπόμνημα -μιλάμε σαν φίλοι- για τον Ελληνοκυπριακό τύπο. Αν το πρόβλημα ήταν ο Μακάριος εναντίον των ΗΠΑ, θα μπορούσαμε να το χειριστούμε εσωτερικά. Δεν χρειάζεται να αποφασίσετε αυτή τη στιγμή. Δεν σας πιέζουμε. (…) Είπα ότι δεν ξέρω αν οι Τούρκοι θα αποδεχτούν τον Μακάριο ως Πρόεδρο. Φυσικά, κάποια στιγμή ζητήσατε την επιστροφή του [Γέλια]“.
Ακολουθεί το δεύτερο μέρος του εγγράφου:
Εσενμπέλ: Λέτε ότι είναι προτιμότερος ένα μικρός αριθμός υλικού. Κάτι τέτοιο, δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα εδώ. Υποθέτω ότι δεν θα το κάνουμε με μια αποποίηση δικαιώματος.
Κίσινγκερ: Δεν το έχω ακόμα σκεφτεί διεξοδικά. Μπορείτε να μας πείτε μας τι χρειάζεστε. Δεν θεωρούμε ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για προχωρήσουμε. Ο Πρόεδρος (Φόρντ) δεν θεωρεί ότι είναι ο καλύτερος τρόπος.
Εσενμπέλ: Ούτε σε εμάς αρέσει αυτός ο τρόπος.. Οι αξιωματικοί μάς λένε ότι δεν τους αρέσει. Θα πρέπει να δείτε τι θα κάνετε με την Γερουσία. Οι άνθρωποί μας λένε ότι πρέπει να μιλήσετε στον Τζάβιτς (γερουσιαστής Νέας Υόρκης). Ένας από τους Γερουσιαστές μας τον συνάντησε και μίλησε μαζί του. Του είπε: «Είμαι φίλος της Τουρκίας. Τι είστε, πολιτικός ή διπλωμάτης;» Ο Γερουσιαστής μας του απάντησε ότι είναι πολιτικός. Ο Τζάβιτς του είπε: «Το ίδιο και εγώ, και ψήφισα εναντίον».
Κίσινγκερ: Όμως, έχουμε αρχίσει να αντιστρέφουμε τα πράγματα.
Εσενμπέλ: Μίλησα στον Ρόζενταλ (βουλευτής Νέας όρκης) και έχασα δυο ώρες μαζί του. Είπε ότι έπρεπε να «λοξοκοιτάξει» προς τον Καραμανλή. Είπε ότι «πρέπει να δώσω κάτι».
Κίσινγκερ: Ναι, αλλά αυτό δεν έγινε το περασμένο φθινόπωρο.
Εσενμπέλ: Αυτό είναι το ανησυχητικό, ότι σκέπτονται με τόση επιπολαιότητα για την Τουρκία.
Κίσινγκερ: Δεν έχει καμία σχέση με την Τουρκία. Οφειλόταν στις ασυνήθιστες καταστάσεις που υπήρχαν πέρυσι – οφειλόταν στο Γουότεργκεϊτ, στο ότι ο πρόεδρος δεν ήταν εκλεγμένος και στην προεκλογική περίοδο, όλοι ήταν τρομοκρατημένοι. Άρα, νομίζω ότι είναι λάθος να θεωρείτε ότι στρεφόταν εναντίον της Τουρκίας. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, το Κογκρέσο θα είχε υιοθετήσει ένα ψήφισμα και θα το είχαμε αγνοήσει.
Μακόμπερ: Δεν πίστευαν ότι θα περάσει.
Κίσινγκερ: Δεν είναι αυτό το ζήτημα. Πίστευαν ότι θα περάσει και ότι θα βάζαμε βέτο. Όμως, έγινε μόλις ο Πρόεδρος είχε δώσει χάρη στον Πρόεδρο Νίξον. Τώρα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο για να τους βοηθήσουμε να αλλάξουν στάση. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που επικρατούσε μέχρι τον Ιανουάριο ήταν πολύ άσχημη. Σήμερα, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι αμυντική.
Μακόμπερ: Έχετε απόλυτο δίκιο. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στη Γερουσία έχει αρχίσει να μεταβάλλεται. Μπορεί να το αισθανθεί κανείς. Στο Λευκό Οίκο, η μεταβολή δεν είναι εξίσου αισθητή. Στον Λευκό Οίκο, η ηγεσία είναι υπέρ της αλλαγής. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι πώς οι άνθρωποι αυτοί θα εξηγήσουν την αλλαγή στάση τους.
Κύπρος
Κίσινγκερ: Ας μιλήσουμε για την Κύπρο. Αν κάνετε κάποιες παραχωρήσεις, ίσως να καταφέρουμε να δείξουμε ότι υπήρξε πρόοδος και θα μπορούν να ισχυριστούν ότι βοηθούν στο να υπάρχει πρόοδος.
Θέλω να πω το εξής για την Κύπρο. Στις προηγούμενες συζητήσεις μας για την Κύπρο, δεν ασχοληθήκαμε με τα θεμελιώδη προβλήματα. Συζητήσαμε για το αεροδρόμιο της Αμμοχώστου (εννοεί το αεροδρόμιο της Λευκωσίας). Αυτό συνέβη εν μέρει εξαιτίας του Κογκρέσου. Θέλαμε να δείξουμε ότι υπάρχει πρόοδος. Όμως, όπως είπατε και εσείς, η καρδιά του προβλήματος είναι η διοικητική διάρθρωση της Κύπρου και, ίσως, μέσα σε αυτό το πλαίσιο να βρεθεί η λύση και για τα άλλα προβλήματα.
Η εντύπωσή μου -δεν είναι ένα μήνυμα των Ελλήνων, αλλά η εντύπωσή μου- είναι ότι μπορούμε να πείσουμε τους Έλληνες να δεχτούν μια διζωνική λύση, αν μειωθεί το μέγεθος της περιοχής σας. Φοβούνται ότι, αν η Ελληνική περιοχή είναι πολύ μικρή, το αποτέλεσμα θα είναι μια μαζική έξοδος από το νησί. Αυτό θα οδηγούσε… σε κάτι που είναι πολιτικά αδύνατο να το αποδεχτεί η Ελληνική κυβέρνηση.
Δεν έχουν ακόμα πει ότι αποδέχονται μια διζωνική λύση, αλλά έχω την εντύπωσή ότι είναι εφικτό να πειστούν να μετακινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση, αν η περιοχή σας περιοριστεί. Ο Μπίτσιος μου μίλησε ιδίως για την περιοχή της Μόρφου και για τις περιοχές νοτίως του δρόμου Αμμοχώστου-Λευκωσίας. Νοτίως του παλιού δρόμου, ανάμεσα στον επάνω και το κάτω τμήμα του δρόμου. Δεν τον πίεσα. Ωστόσο, επεσήμανε ότι, παρ’ όλο που θέλει την περιοχή της Μόρφου, υπάρχει Τουρκικός πληθυσμός δυτικά της Κυρήνειας.
Εσενμπέλ: Στη Λεύκα.
Κίσινγκερ: Στη Λεύκα, που προφανώς θα πρέπει να αποτελέσει τμήμα της Τουρκικής ζώνης.
Η εντύπωσή μου από τις συνομιλίες μου με τον Μπίτσιο είναι ότι θέλει να ξεκινήσουν από την αρχή οι διαπραγματεύσεις. Και θέλει οι διαπραγματεύσεις να αρχίσουν έξω από τη Λευκωσία – για λόγους για τους οποίους όλοι συμφωνούμε. Αυτό ζητάει από τον ΟΗΕ – και θα συνεχιστούν είτε στη Νέα Υόρκη είτε στη Βιέννη είτε στη Γενεύη. Προτιμάει τη Νέα Υόρκη, αλλά αυτό είναι ένα δευτερεύον ζήτημα.
Διέκρινα για πρώτη φορά μια προθυμία να συζητήσει τη διζωνική λύση, ότι η σκέψη του κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, το συσχετίζει με τη μείωση των εδαφών. Και ο Πρέσβης μας έχει σχηματίσει την ίδια εντύπωση.
Σε ό,τι αφορά στο να είναι ο Μακάριος ο Πρόεδρος της νέας Κυβέρνησης, δεν πρέπει να αποκλείεται το ενδεχόμενο να γίνει μια πρόταση στους Έλληνες. Αν αυτό είναι εφικτό, τότε είναι προς το συμφέρον όλων να παραμεριστούν τα δευτερεύοντα ζητήματα και να δούμε αν μπορεί να υπάρξει μια διευθέτηση. Σε αυτή την περίπτωση, θα γίνει διεθνώς αποδεκτή η βασική σας πρόταση -μια διζωνική λύση, αν η περιοχή περιοριστεί- και η Τουρκία θα μπορεί να κρίνει η ίδια τι είναι καλύτερο για το συμφέρον της. Και για τη βασική του νησιού. Και για τα υπόλοιπα ζητήματα, ώστε να διευθετηθούν πιο εύκολα.
Για αυτό τον λόγο ζήτησα να έλθω εδώ. Αν τους ρωτήσετε ευθέως αυτή τη στιγμή «δέχεστε τη διζωνική λύση;», θα απαντήσουν όχι. Πιστεύω, όμως, ότι μπορούν να μετακινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Και πρέπει να σκεφτείτε να είναι προτιμότερο να το αφαιρέσετε από τη διεθνή ατζέντα. Η στρατηγική του Μακαρίου είναι προφανής – θέλει να αναμειχθούν οι Ρώσοι. Πριν από τρεις εβδομάδες λάβαμε μια επιστολή από τον Μπρέζνιεφ στη οποία δεν έχουμε απαντήσει και στην οποία μας ρωτούσε να συμφωνούμε στη διεθνοποίηση. Αν οδηγηθούμε εκεί, θα είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της διζωνικής λύσης.
Δεν σας το προτείνω, αλλά αυτή την εντύπωση έχω σχηματίσει για την Ελληνική θέση. Το παράξενο είναι ότι η διακοπή της βοήθειας έκανε πιο ευέλικτους τους Έλληνες και όχι τους Τούρκους. [Γέλια] Είναι παράδοξο, αλλά αυτό ήταν το αποτέλεσμα.
Αν αρχίσουν διαπραγματεύσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούμε, αντί να παραβλέπουμε το νόμο, να ισχυριστούμε ότι σημειώθηκε ουσιώδης πρόοδος. Το Κογκρέσο θα χρειαστεί πολύ θράσος για να μας αψηφήσει. Και οι Έλληνες θα έχουν κάθε λόγο να είναι επιφυλακτικοί, επειδή, αν διακοπούν [οι διαπραγματεύσεις] και αποχωρήσετε, δεν θα κερδίσουν τίποτα. Μίλησα με τον Κληρίδη. Μπορώ να μιλήσω με μεγαλύτερη σιγουριά για τις απόψεις του. Πιστεύω ότι θα το δεχτεί.
Η κατάσταση στο Κογκρέσο θα ήταν εντελώς διαφορετική, αν ο Μακάριος ήταν το εμπόδιο. Θα διαπιστώναμε πολύ γρήγορα στις διαπραγματεύσεις αν οι Έλληνες δέχονται τη διζωνική λύση. Αν το εμπόδιο είναι ο Μακάριος…Έχω ετοιμάσει ένα υπόμνημα -μιλάμε σαν φίλοι- για τον Ελληνοκυπριακό τύπο. Αν το πρόβλημα ήταν ο Μακάριος εναντίον των ΗΠΑ, θα μπορούσαμε να το χειριστούμε εσωτερικά. Δεν χρειάζεται να αποφασίσετε αυτή τη στιγμή. Δεν σας πιέζουμε.
Έχω σχηματίσει την εντύπωση ότι ο Καραμανλής θέλει μια γρήγορη λύση. Είπα στον Μπίτσιο ότι η οποιαδήποτε λύση θα είναι κακή για την Ελλάδα. Του είπα: «Όσο περισσότερο περιμένετε, τόσο περισσότερο το μετατρέπετε σε ένα εσωτερικό ζήτημα. Η μόνη διαφορά είναι αν θα πάρετε λίγο περισσότερο ή λίγο λιγότερα. Ό,τι και αν πάρετε, οι επικριτές σας θα σας κατηγορήσουν ότι υπογράψατε μια κακή συμφωνία. Μου απάντησε: «Συμφωνώ μαζί σας». Ο Πρέσβης μας συνάντησε τον Καραμανλή χθες το απόγευμα και ο Καραμανλής συμφώνησε με την ανάλυσή μου για την κατάσταση. Επομένως, όσα σας είπα μπορούν κατά τη γνώμη μου να γίνουν αποδεκτά από την Ελληνική κυβέρνηση. Ο Καραμανλής επεσήμανε ότι, πέρα από ένα ορισμένο σημείο, θα ήταν αδιανόητο να διαχειριστεί την κατάσταση – για παράδειγμα, αν υπάρξει μια μαζική έξοδος από το νησί, θα ήταν ολέθρια για αυτόν. Άρα, θα πρέπει να υπάρχουν αρκετά εδάφη χώρος για να ζει σε αυτά ο Ελληνικός πληθυσμός.
Είπα ότι δεν ξέρω αν οι Τούρκοι θα αποδεχτούν τον Μακάριο ως Πρόεδρο. Φυσικά, κάποια στιγμή ζητήσατε την επιστροφή του [Γέλια].
[Έφεραν ένα χάρτη της Κύπρου και τον τοποθέτησαν πάνω σε ένα τραπέζι. Ο Υπουργός Κίσινγκερ έδειξε πάνω στον χάρτη (και συνέχισε)]:
Είπε ότι χρειαζόταν κάτι εκεί, κάτω από τον δρόμο, ανάμεσα στον παλιό και τον καινούργιο δρόμο. Κάτω από τον παλιό δρόμο. Μου έδειξε κάτι στον χάρτη, αλλά δεν έδωσα σημασία επειδή δεν ήταν δική μου δουλειά να διαπραγματευτώ. Δεν είπε ότι αυτά ήταν όλα όσα ήθελε, αλλά ανέφερε συγκεκριμένα αυτές τις δυο περιοχές. Και, επιπλέον, ανέφερε το ζήτημα της εξόδου. Δεν είπε ότι πρόκειται για όλη την περιοχή ανάμεσα στους δυο δρόμους.
Εσενμπέλ: Εννοούσε διαπραγματεύσεις ανάμεσα στον Κληρίδη και τον Ντενκτάς, ή ανάμεσά μας.
Κίσινγκερ: Είπε ότι χρειαζόταν μια δικαιολογία για να επανέλθει συνομιλίες μετά από τη δήλωσή σας [για αυτόνομο κράτος]. Δεν μπορεί να επιστρέψει στις συνομιλίες για το ίδιο θέμα. Αυτό ζητάει από τον ΟΗΕ. Η ιδέα του είναι να συναντηθείτε για το Αιγαίο και φυσικά, ενώ θα συζητάτε για το Αιγαίο, κανείς δεν θα μπορεί να σας εμποδίσει να μιλήσετε και για κάτι άλλο. Όμως, δεν μπορεί να σας συναντήσει για το Αιγαίο μέχρι να αρχίσουν οι άλλες συνομιλίες.
Συμφωνεί ότι δεν πρέπει να υπάρξει διεθνοποίηση. Είπε ότι παρ’ όλο που θα είναι ολέθρια η τάση προς μια πολεμική αντιπαράθεση, θα είναι δύσκολο να αποφευχθεί αν δεν υπάρξει λύση. Δεν την επιθυμεί – και δεν το είπε με απειλητικό τρόπο. Συνειδητοποιεί ότι θα ήταν μια καταστροφή για την Ελλάδα.
Εσενμπέλ: Σε αυτό συμφωνούμε όλοι – είναι το μόνο [Γέλια].
Κίσινγκερ: Είπα στον Πρέσβη μας να ελέγξει μαζί του την ανάλυσή μου για την κατάσταση και, τελικά, είπε…
Εσενμπέλ: Ελπίζουμε ότι οι συνομιλίες θα ξαναρχίσουν και το ελέγξαμε μαζί τον Πρέσβη σας και τον κύριο Χάρτμαν.
Κίσινγκερ: Τι συμβαίνει στη Νέα Υόρκη;
Εσενμπέλ: Συναντώνται αυτή τη στιγμή. Ελπίζουμε ότι θα υπάρξει ένα ψήφισμα που θα ζητάει από τον Γενικό Γραμματέα να καλέσει τα δυο μέρη σε συνομιλίες κάπου. Ελπίζουμε όχι στη Νέα Υόρκη.
Κίσινγκερ: Τι έχετε εναντίον της Νέας Υόρκης; Δεν θέλω να σας πιέσω.
Εσενμπέλ: Δεν πρέπει να είναι υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, ούτε θα πρέπει να αναμειχθεί ο ΟΗΕ. Θα πρέπει να επιλυθεί από τους Κυπρίους. Μίλησα στον Γενικό Γραμματέα και συμφώνησε.
Κίσινγκερ: Τι λέτε για τη Βιέννη;
Εσενμπέλ: Ναι, προτείναμε τη Βιέννη. Μπορεί να παραστεί ο αντιπρόσωπός του, όπως είχε κάνει οι Βέκμαν.
Σίσκο: Υπό το πρίσμα των όσων είπε ο Υπουργός, είναι πολύ σημαντικό να διευθετηθεί κάποιο από τα ζητήματα στη Νέα Υόρκη.
Κίσινγκερ: Δεδομένης της ματαιοδοξίας του Βαλντχάιμ, θα είναι δύσκολο να τον κρατήσουμε έξω από τις συνομιλίες [Γέλια]. Δεδομένου του γενικού επιπέδου των ικανοτήτων, τι ζημιά μπορεί να κάνει; [Γέλια].
Εσενμπέλ: Κατέγραφε πρόχειρα τα όσα έλεγα.
Κίσινγκερ: Σήμερα το πρωί στείλαμε στον Μπίτσιο ένα μήνυμα ότι θέλουμε να επεξεργαστεί ένα προσχέδιο που θα έχει τη συναίνεση της Τουρκίας. Δεν θέλουμε να αναμειχθούμε άμεσα στην εκπόνηση του προσχεδίου, επειδή θα είμαστε συνέχεια πίσω από τα γεγονότα. Πάντως, ο Μπούφουμ έχει εντολές να εργαστεί εποικοδομητικά.
Εσενμπέλ: Θα συναντηθούμε αύριο.
Κίσινγκερ: Η δυσκολία θα είναι -να το έχετε υπόψη σας κύριοι, όταν συσκέπτεστε μεταξύ σας- ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να αποδεχτούν μια διζωνική διευθέτηση εκτός αν μειωθεί η περιοχή σας. Αν τους ρωτήσετε αυτή τη στιγμή αν δέχονταν τη διζωνική λύση, θα απαντήσουν όχι. Όμως, αν μπορούμε να συνδυάσουμε μερικά πράγματα ώστε να αποδεχτούν μια διζωνική διευθέτηση, θα πάρουν διαβεβαιώσεις ότι θα μειωθεί η περιοχή σας…
[Η συνάντηση τέλειωσε στις 6:30 μ.μ.]
Photos via State Department: Στην πρώτη διακρίνεται ο Κίσιγκερ στο αεροδρόμιο της Αγκυρας και στη δεύτερη με τον τότε Πρόεδρο Φόρντ, στο Βλαδιβοστόκ, πριν τη συνάντηση με τον Μπρέζνιεφ, στις 28 Νοεμβρίου 1974.
ΕΔΩ το Πρώτο Μέρος της αποκαλυπτικής έρευνας του Μιχάλη Ιγνατίου
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου