«Πάρτι» απευθείας αναθέσεων σε κολλητούς

Το αποκαλυπτικό παράδειγμα της Μονάδας Οργάνωσης της Διαχείρισης συγχρηματοδοτούμενων έργων, που διαχειρίζεται δισ. ευρώ ● Σε πρωταγωνιστικούς ρόλους, ο συνεργάτης του Αδωνη και αποτυχημένος πολιτευτής πρόεδρος της ΜΟΔ, ο σύμβουλος του προέδρου και ομόρρυθμος εταίρος εταιρείας που αναλαμβάνει συμβάσεις εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ και οι «κολλητοί» του επιχειρηματίες ● Αύξηση κατά 355% στον αριθμό των αναθέσεων και με τη «μέθοδο των τριών» και κατά 630% του συνολικού ποσού από το 2019 στο 2020.

Γράφει ο Πάνος Κοσμάς

Οι απευθείας αναθέσεις και οι πρόχειροι διαγωνισμοί με τη «μέθοδο των τριών» δεν είναι κάτι άγνωστο ή νέο στον δημόσιο τομέα. Αλλωστε, η σχετική νομοθεσία χαίρει πολιτικής συναίνεσης από όλα τα κόμματα εξουσίας. 

Ωστόσο, ανήκει στην παρούσα κυβέρνηση η «τιμή» ότι τόσο ο αριθμός των συμβάσεων που ανατίθενται με αυτούς τους δύο τρόπους όσο και τα συνολικά ποσά για τέτοιες συμβάσεις έχουν εξακοντιστεί… στη στρατόσφαιρα.

Ως πρόεδρος της ΜΟΔ, ο Εμμανουήλ - Γεώργιος Παπαδημητρίου διέπρεψε στις απευθείας αναθέσεις

Ενα μικρό, πλην εύγλωττο, παράδειγμα αποτελεί η ΜΟΔ Α.Ε. (Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης συγχρηματοδοτούμενων έργων), από την οποία περνούν ο έλεγχος και η διαχείριση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων δεκάδων δισεκατομμυρίων. Υπό τη νέα της διοίκηση ύστερα από τις εκλογές του 2019, ο αριθμός των συμβάσεων (για συγχρηματοδοτούμενα έργα) έχει αυξηθεί από το 2019 στο 2020 κατά 355%, ενώ το συνολικό ποσό που τους αντιστοιχεί αυξήθηκε την ίδια περίοδο κατά 630%! 

Ενώ επί πολλά χρόνια και ανεξαρτήτως κυβερνήσεων τόσο ο αριθμός των συμβάσεων ανά έτος όσο και το συνολικό ποσό που τους αντιστοιχούσε ήταν σχετικά χαμηλά και κυμαίνονταν σε παραπλήσια επίπεδα, από τα τέλη του 2019 και κυρίως από το 2020 εκτινάσσονται σε έκταση και επίπεδα πρωτοφανή.

Μέθοδος των τριών

Οι απευθείας αναθέσεις προβλέπονταν από τον νόμο 4412/16, ο οποίος όριζε ανώτατο όριο δαπάνης ανά σύμβαση τις 20.000 ευρώ συν ΦΠΑ, το οποίο αναπροσαρμόστηκε σε 30.000 χωρίς ΦΠΑ με τον νόμο 4782/2021. Οι πρόχειροι διαγωνισμοί με τη «μέθοδο των τριών», επίσης με ανώτατο όριο δαπάνης τις 60.000 ευρώ συν ΦΠΑ.

Απευθείας ανάθεση σημαίνει αναθέτω ένα έργο σε όποια εταιρεία θέλω, αρκεί να ασκεί την αντίστοιχη δραστηριότητα και να είναι εγγεγραμμένη στο μητρώο εταιρειών που την έχω καλέσει να μπει. Προφανώς, εδώ οι πόρτες είναι ορθάνοιχτες για την ανάθεση συμβάσεων σε «φιλικές» εταιρείες - ή εταιρείες φίλων. Η ίδια δυνατότητα όμως υπάρχει ουσιαστικά και με τους πρόχειρους διαγωνισμούς με τη «μέθοδο των τριών».

Παίρνοντας ως παράδειγμα την περίπτωση της ΜΟΔ, η «μέθοδος των τριών» σημαίνει ότι η ΜΟΔ ζητεί από 3 εταιρείες που είναι εγγεγραμμένες στο μητρώο προμηθευτών της να καταθέσουν προσφορές. Εχοντας την ευχέρεια να επιλέξει τη σύνθεση των 3 εταιρειών, όλα είναι εφικτά. Μπορεί κάλλιστα -και απολύτως νόμιμα- να είναι και οι τρεις «φιλικές» ή, όπως λένε οι «κακές γλώσσες» στην αγορά, να γίνει απλώς ένας «διακανονισμός» μεταξύ κλειστού κλαμπ εταιρειών: να είναι οι δυο «φιλικές» και η τρίτη να καταθέσει προσφορά για το «ξεκάρφωμα», συχνά με την υπόσχεση ότι θα προτιμηθεί κάποια επόμενη φορά, ή οι δυο από τις τρεις να είναι ουσιαστικά η ίδια εταιρεία με ίδιους μετόχους αλλά με διαφορετική μετοχική σύνθεση (όπως θα δούμε με τους «κολλητούς» στην περίπτωση της ΜΟΔ). 

Ουσιαστικά πρόκειται για άλλη κατηγορία απευθείας αναθέσεων, απλώς είναι πιο περίπλοκη και θέλει κάποιες ιδιαίτερες «φροντίδες» για να εξασφαλίζεται η νομιμότητα και να αποφεύγονται αχρείαστες καταγγελίες.

Για να αποκτηθεί αυτή η ευχέρεια της επιλογής εταιρείας με άμεσο ή με έμμεσο τρόπο, πρέπει μεγάλα έργα, που θα μπορούσαν και θα έπρεπε να γίνουν με ανοιχτό διεθνή διαγωνισμό, να κατατμηθούν σε πολλά μικρότερα, ώστε να «δουλέψει η λιανική» της ανάθεσης σε -πολλούς τον αριθμό- «ημετέρους».

Η «απογείωση» από το 2020

Οταν η… ανάπτυξη δεν μπορεί να περιμένει, η τάση προς τις απευθείας αναθέσεις έργων γίνεται… ασυγκράτητη. Ετσι, το «πάρτι» των απευθείας αναθέσεων στη ΜΟΔ ξεκινάει ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2019 και «απογειώνεται» το 2020. Ενώ για σειρά ετών και επί διαφορετικών κυβερνήσεων ο αριθμός τους ανά έτος κυμαινόταν από 5 έως 20, το 2020 εκτοξεύτηκε στις 82! Και ενώ η ετήσια χρηματοδότηση για τέτοιου είδους συμβάσεις κυμαινόταν μεταξύ 200 και 550 χιλιάδων ευρώ, το 2020 εκτινάχτηκε στα σχεδόν 3 εκατομμύρια! (βλέπε σχετικό πίνακα). Και η κατάσταση συνεχίστηκε και το 2021 και φυσικά συνεχίζεται ακόμη, και επιφυλασσόμαστε για τα αντίστοιχα στοιχεία που τελούν υπό επεξεργασία.

Δυστυχώς, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν εγείρει ζήτημα νομιμότητας. Χάρη σε νομοθετικές ρυθμίσεις όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων, όλα γίνονται νομοτύπως. Ομως, το νόμιμο δεν είναι κατ’ ανάγκην και ηθικό. Από αυτή την άποψη, η περίπτωση της ΜΟΔ προσφέρει εξίσου εύγλωττα παραδείγματα για το πώς η «νόμιμη οδός» μπορεί να αξιοποιηθεί για την εξυπηρέτηση προσωπικών πολιτικών στρατηγικών και φίλιων επιχειρηματιών.

Θα ήταν μάλλον αισιόδοξο να υποθέσουμε ότι η ΜΟΔ είναι η εξαίρεση. Οπότε και μόνο η σκέψη πως η «φάμπρικα» των απευθείας αναθέσεων και των πρόχειρων διαγωνισμών με τη «μέθοδο των τριών» είναι ο κανόνας, είναι πολύ απογοητευτική. Ιδιαίτερα αν κάνουμε αναγωγή του συνολικού ποσού από τα εκατομμύρια της ΜΟΔ στα δισεκατομμύρια των συγχρηματοδοτούμενων έργων συνολικά…

Ενας αποτυχημένος πολιτευτής, πρόεδρος στη ΜΟΔ…

Είναι, δυστυχώς, τυπικό σύμπτωμα της αντίληψης «το κράτος είμαστε εμείς» το βόλεμα του πολιτικού στρατού του κυβερνητικού κόμματος σε κρατικές θέσεις ευθύνης. Ακόμη δυστυχέστερα, είναι τυπικό δείγμα «αξιοκρατικής» κάλυψης θέσεων ευθύνης στον κρατικό τομέα οι τοποθετήσεις αποτυχημένων πολιτευτών – όταν μια «λαοπρόβλητη» κυβέρνηση «βολεύει» δικά της παιδιά που υπήρξαν… λαο-απόβλητοι. Συχνά μάλιστα, οι… λαο-απόβλητοι τοποθετούνται σε θέσεις υψηλής ευθύνης. Και βέβαια, τέτοιες τοποθετήσεις έχουν πάντα πίσω τους τις «γερές πλάτες» ανώτερων κομματικών και κυβερνητικών στελεχών.

Ετσι και στην περίπτωσή μας: Ενας αποτυχημένος πολιτευτής της Ν.Δ. στην τοπική αυτοδιοίκηση, ο κύριος Εμμανουήλ - Γεώργιος Παπαδημητρίου, αποτυχών υποψήφιος της Ν.Δ. στις δημοτικές εκλογές του 2019, τοποθετήθηκε πρόεδρος στη ΜΟΔ Α.Ε., την task force του Δημοσίου για την υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων έργων. Ο κ. Παπαδημητρίου, απλός υπάλληλος του ΕΟΠΠΕΠ (Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων & Επαγγελματικού Προσανατολισμού), το 2019 έλαβε ισχυρή πολιτική ώθηση από τη Ν.Δ., λαμβάνοντας επίσημη πολιτική στήριξη ως υποψήφιος δήμαρχος Νέου Ηρακλείου. Πλην όμως, η επιχείρηση ανάδειξής του εστέφθη από παταγώδη αποτυχία, καθώς δεν κατάφερε να αναδειχθεί καν αξιωματική αντιπολίτευση στον δήμο.

…με τις πλάτες του Αδωνη

Ο… άριστος αυτός έπρεπε, λοιπόν, κάπου-κάπως να «τακτοποιηθεί», οι δε «τακτοποιήσεις», ως γνωστόν, θέλουν γερές πολιτικές «πλάτες». Εν προκειμένω, τις «πλάτες» του Αδωνη Γεωργιάδη, ο οποίος ανέλαβε υπουργός Ανάπτυξης. Ετσι, έλαχε στη ΜΟΔ ο κλήρος να κοσμήσει τον προεδρικό της θώκο ο κ. Παπαδημητρίου (η ΜΟΔ Α.Ε. είναι ΝΠΙΔ εποπτευόμενο από το υπουργείο Ανάπτυξης).

Δεν επρόκειτο για πολιτικό καθήκον εκ μέρους του κυβερνητικού κόμματος, αλλά για φιλική ανταπόδοση, καθώς ο κ. Παπαδημητρίου είναι φίλος και συνεργάτης του Αδωνη: το 2013, επί υπουργίας του κ. Γεωργιάδη στο υπουργείο Υγείας, ο κ. Παπαδημητρίου είχε τοποθετηθεί υποδιοικητής στο ΚΑΤ, ενώ η σύζυγός του, κ. Αντα Καμπέρη, εκτελεί επί σειρά ετών χρέη γραμματέως στο πολιτικό γραφείο του Αδωνη.

Οι... Διόσκουροι, ο σύμβουλος του προέδρου και η νέα σταρ των αναθέσεων

Ως πρόεδρος της ΜΟΔ, ο κ. Παπαδημητρίου είχε πλέον το «μαχαίρι» (το «διευθυντικό δικαίωμα» του προέδρου), ενώ στο «ψυγείο» της ΜΟΔ υπήρχε ήδη το «πεπόνι»: η ΜΟΔ είναι τελική δικαιούχος του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Τεχνική Βοήθεια» της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 του ΕΣΠΑ. Για έργα που υλοποιεί η ίδια στο πλαίσιο του Προγράμματος, αλλά και για έργα που υλοποιεί για λογαριασμό τελικών δικαιούχων από άλλα Επιχειρησιακά Προγράμματα. 

Ως «άριστος» υπάλληλος του ΕΟΠΠΕΠ, ο κ. Παπαδημητρίου γνώριζε από «συμβουλές» και τεχνική βοήθεια, αποδείχθηκε δε ότι υπήρχαν και άλλοι χαμηλόβαθμοι «άριστοι», του ιδιωτικού τομέα, που μπορούσαν να συμβάλουν στο αναπτυξιακό κρεσέντο της χώρας…

Δυο εξ αυτών έπαιξαν σημαντικό ρόλο, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Πρόκειται για δυο Διόσκουρους του επιχειρείν, λαϊκιστί «κολλητούς», τους κ. Κακογιάννη Νικόλαο και Σκιαδόπουλο Γεώργιο. Αυτοί οι άριστοι του επιχειρείν (άριστος αρίστω αεί πελάζει - ο άριστος τον άριστο πάντα πλησιάζει) έχουν συστήσει δυο εταιρείες εις σάρκα μίαν πλην… δισυπόστατον: Ο κ. Κακογιάννης είναι γενικός διευθυντής της εταιρείας RESNOVΕ και ομόρρυθμος εταίρος της με ποσοστό 80%, αλλά και ετερόρρυθμος εταίρος της εταιρείας ABEC με 20%. 

Αντίστοιχα, στην εταιρεία ABEC είναι ομόρρυθμος εταίρος με ποσοστό 80% ο κ. Σκιαδόπουλος και ετερόρρυθμος εταίρος με ποσοστό 20% ο κ. Κακογιάννης (όλα αποδεικνύονται από τις κατατεθειμένες τροποποιήσεις των καταστατικών των εταιρειών στο ΓΕΜΗ). Οι δυο εταιρείες είχαν επίσης από τη σύστασή τους την ίδια έδρα: λ. Ηρακλείου 350 - Ν. Ιωνία, και μόλις προσφάτως (Ιούνιος του 2022) άλλαξαν η έδρα και η νομική μορφή της RESNOVE (χωρίς να αλλάξει η εταιρική σύνθεση).

Επιχειρηματική αριστεία

Ο κ. Σκιαδόπουλος, ηλεκτρολόγος και απόφοιτος του ΤΕΙ Πειραιά, παλαιότερα αναλάμβανε δουλειές όπως «Ανάθεση για εργασίες στον περιβάλλοντα χώρο του ΣΕΦ» ή «Ανάθεση για τοποθέτηση 4 προβολέων» κ.λπ., ύψους από 200 έως 900 ευρώ κατ’ αποκοπή. Προφανώς ευθυνόταν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που δεν είχε αναδειχθεί η επιχειρηματική του αριστεία, διότι επί κυβέρνησης των αρίστων της Ν.Δ. μετά το 2019 η εταιρεία στην οποία έχει το 80% (ABEC) έχει αναλάβει από τη ΜΟΔ δουλειές συνολικού ύψους 310.000 ευρώ, έχει επεκτείνει το «αντικείμενο δραστηριοποίησης» (από τα ηλεκτρολογικά στην παροχή συμβουλών) και έχει ανεβάσει τις μετοχές του, ώστε να αναλαμβάνει δουλειές και από άλλα υπουργεία (π.χ. από το ΥΠΕΝ σύμβαση έργου στο «Πρόληψη περιβαλλοντικού εγκλήματος με “έξυπνες” επιθεωρήσεις – Prevent of Waste Crime by Intelligence Based InspecTions» ως τεχνικό προσωπικό για 45.000,00€), αλλά και στο έργο «Υποστήριξη της Διεύθυνσης Δασικών Εργων & Υποδομών για τη Δόμηση της Τράπεζας Πληροφοριών Δασικής Γης» για 59.900,00 + ΦΠΑ).

Πρόκειται για γλαφυρή επιχειρηματική εκτίναξη – ένα «πατημένο ελατήριο» που περίμενε μια κυβέρνηση της ανάπτυξης για να εκτιναχτεί. Ο κ. Κακογιάννης υπήρξε επίσης παράδειγμα υπομονετικής αναμονής για εκτόξευση στην επιχειρηματική αριστεία. Είχε διατελέσει σύμβουλος του Θεόδωρου Πάγκαλου (αντιπρόεδρος της κυβέρνησης 2009-2011) το μακρινό 2010 (ΦΕΚ 156 ΥΟΔΔ, 3/5/2010) και έκτοτε, μέχρι και το 2018, δεν είναι γνωστή κάποια σημαντική αντίστοιχη δραστηριότητά του. Ηταν μέτοχος σε παραλιακό μπαρ (όπως έχει παραδεχθεί ο ίδιος στο Linkedin) και αναλάμβανε κάποιες μικρές δουλειές. Από το 2019, με όχημα τη RESNOVE Ε.Ε., έχει πάρει μόνο από τη ΜΟΔ δουλειές συνολικού ύψους 320.000 ευρώ. Σε συνθήκες αναπτυξιακού κρεσέντο για τη χώρα και εξουσίας των αρίστων, η υπομονή του ανταμείφθηκε…

Με τον κ. Κακογιάννη όμως συμβαίνει και κάτι άλλο: Ενώ ο ίδιος κάνει δουλειές με τον δημόσιο τομέα, συμβουλεύει εταιρείες του ιδιωτικού τομέα πώς να γίνουν βιώσιμες, ανταγωνιστικές και καινοτόμες. Επιπλέον, παρουσιάζεται ως σύμβουλος του προέδρου της ΜΟΔ, κ. Παπαδημητρίου, ενώ ο ίδιος αναφέρει στον προσωπικό του λογαριασμό στο Linkedin ότι είναι advisor στη ΜΟΔ. Είπαμε: άριστος αρίστω αεί πελάζει… Αναρωτιόμαστε μόνο αν στην περίπτωση αυτή υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων ή και αθέμιτος ανταγωνισμός.

Τέλος, υπάρχει και η περίπτωση τρίτης εταιρείας, της 360 Trust Services IKE, με έδρα επίσης τη λ. Ηρακλείου 350 – Ν. Ιωνία, η οποία συστάθηκε στις 29/1/2019 και η οποία κατάφερε, αν και νεοεμφανιζόμενη, να πάρει από τη ΜΟΔ αναδοχές έργων συνολικού ύψους 240.000 ευρώ σε περίπου ενάμιση χρόνο.

Οι απευθείας αναθέσεις είναι ζημιογόνες

Πέρα όμως από τη δυσαρμονία μεταξύ νόμιμου και ηθικού, τίθενται και άλλα ζητήματα, αφού οι απευθείας αναθέσεις σε πρωτοφανή πλέον κλίμακα:

■ Συνιστούν σπατάλη δημόσιων πόρων: Το στοιχείο των ανταγωνιστικών προσφορών (που υπάρχει στους ανοιχτούς εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς) υποβαθμίζεται μέχρι εξαφάνισης και αυτό αυξάνει το κόστος χρηματοδότησης. Τα ποσά των αναθέσεων φαίνονται ενδεχομένως μικρά, αφού αφορούν τον εσωτερικό «προϋπολογισμό» της ΜΟΔ, αλλά όταν μιλάμε για μονάδα του Δημοσίου που διαχειρίζεται τα δισεκατομμύρια δημόσιων πόρων, οι σκιές μοιραία γενικεύονται.

■ Είναι αντι-αναπτυξιακές: Οταν ένα αντικείμενο κομματιάζεται σε πολλά μικρότερα και ανατίθεται σε εταιρείες με αμφίβολη επάρκεια και πιθανότατα με μοναδικό προσόν ότι είναι «φιλικές», τότε υπάρχουν επικαλύψεις, ενώ και η ποιότητα του έργου υποβαθμίζεται.

■ Υποκαθιστούν προσλήψεις στο Δημόσιο με «ευέλικτη» εργασία: Για να υλοποιήσουν τα πολλά μικρά έργα, οι μικρές εταιρείες μισθώνουν προσωπικό, κακοπληρωμένο και με «ευέλικτες» σχέσεις απασχόλησης, που ουσιαστικά υποκαθιστά και άρα απωθεί «κανονικές» προσλήψεις στον δημόσιο τομέα.

Το ερώτημα είναι αν και τι απ’ όλα αυτά γνωρίζουν οι ευρωπαϊκές αρχές και ιδιαίτερα η OLAF…

ΥΓ.: Ο κ. Παπαδημητρίου δεν παραιτείται των πολιτικών βλέψεων. Η θητεία του ανανεώθηκε πρόσφατα μέχρι τον Ιούνιο του 2023 - «χοντρικά» μέχρι το συνταγματικό όριο της προκήρυξης των επόμενων εκλογών… 

Σε συνεντεύξεις του, όπου καλείται για να παρουσιάσει το έργο της ΜΟΔ, δηλώνει πως θα είναι ξανά υποψήφιος δήμαρχος Ν. Ηρακλείου (αυτό το μπέρδεμα του θεσμικού του ρόλου και των σχεδίων του ως πολιτευτή δεν μοιάζει ούτε νόμιμο ούτε ηθικό). Προφανώς, αυτή τη φορά ελπίζει ότι έχει προλειάνει καλύτερα το έδαφος…

Εφημερίδα των Συντακτών 21/10/22