Οι 100 ημέρες που άλλαξαν την Ευρώπη

Η κρίση του κορωνοϊού δεν έχει τελειώσει. Αλλά έχουμε την ευθύνη –το καθήκον– να αντλήσουμε τα πρώτα διδάγματα από αυτήν. Να καταλάβουμε τι λειτούργησε και τι επιδέχεται διορθωτικές κινήσεις στις δομές μας και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

του ΤΙΕΡΙ ΜΠΡΕΤΟΝ*
Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο γιατί από την κατάρρευση της αγοράς ενυπόθηκων δανείων έως το Brexit, από τις κρίσεις κρατικού χρέους έως την τρομοκρατία, η Ευρώπη συνεχίζει να πλήττεται από άγρια σοκ, για τα οποία δεν ήταν προετοιμασμένη.

«Ο κόσμος αποδέχεται την αλλαγή μόνον όταν είναι αναγκαία και βλέπει την αναγκαιότητα μόνο σε συνθήκες κρίσης». Απηχώντας τον Ζαν Μονέ, η Ευρώπη έδειξε το αναγκαίο πνεύμα πρωτοβουλίας και τη δυνατότητα προσαρμογής στις πρωτοφανείς συνθήκες του κορωνοϊού.

Είναι επείγον να επιμείνουμε σε αυτόν τον δρόμο, γιατί οι κρίσεις –υγειονομικές, χρηματοοικονομικές, κοινωνικές, δημογραφικές, μεταναστευτικές, στον κυβερνοχώρο, στο κλίμα– θα συνεχίσουν να προκύπτουν σε έναν κόσμο που έχει γυρίσει την πλάτη του στη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων.

Τι έχουμε διδαχθεί, λοιπόν, από την κρίση του κορωνοϊού;
Πρώτον, ότι ένας τέτοιος σεισμός δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε εθνικό επίπεδο – χρειάζεται αντίδραση σε επίπεδο ηπείρου.

Δεύτερον, ότι η Ευρώπη καθίσταται ισχυρή στον βαθμό που αποδεικνύεται αλληλέγγυα. Αυτή η επιτυχής επίδειξη αλληλεγγύης πρέπει τώρα να γίνει μέρος του ευρωπαϊκού DNA.

Το τρίτο δίδαγμα αφορά την ταχύτητα της αντίδρασης σε ένα πλαίσιο υψηλής αβεβαιότητας και κινδύνου. Η ταχύτητα αυτή επιδείχθηκε με την απόφαση αναστολής των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης μέσα σε λίγες ημέρες, τον Μάρτιο.

Η συμφωνία των «27» για το σχέδιο ανάκαμψης χρειάστηκε επίσης μόλις λίγες εβδομάδες. Εκδοση κοινού χρέους και αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων – ποιος το είχε προβλέψει; Αυτές οι πράξεις αποδεικνύουν ότι η Ευρώπη μπορεί να βρει την αναγκαία βούληση και τους πόρους σε έκτακτες συνθήκες.

Τα μέτρα για να προστατευθούν οι πολίτες μας, να διαφυλαχθεί η ενιαία αγορά και να ανασυνταχθεί η οικονομία μας ελήφθησαν σε πλήρη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές μας αξίες. Η Ευρώπη έχει διαχειριστεί την κρίση στη βάση των δημοκρατικών αρχών της, αποκρούοντας τον πειρασμό του αυταρχισμού.

Στο ζήτημα της ιχνηλάτησης των κρουσμάτων του ιού τέθηκε άμεσα η κόκκινη γραμμή σχετικά με τη μη παρακολούθηση των πολιτών. Είναι ένα παράδειγμα από πολλά που δείχνουν την κοινή αποφασιστικότητά μας σε καιρούς κρίσης να μην κάνουμε συμβιβασμούς σχετικά με τις θεμελιώδεις αξίες της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.

Ούτε θα ενδώσουμε όσον αφορά την αμοιβαιότητα στο εμπόριο και στις επενδύσεις και στην έξωθεν χρηματοδότηση, από την οποία ενίοτε επωφελούνται εταιρείες τρίτων χωρών, για να κατακτήσουν την ενιαία αγορά.

Μπαίνει τέλος στην αφέλεια σε σχέση με τα ζητήματα αυτά, υπάρχει μια νέα συνειδητοποίηση της ανάγκης για θωράκιση των στρατηγικών μας συμφερόντων. Η κρίση μάς υπενθυμίζει την κρίσιμη σημασία εννοιών όπως η αυτονομία, η ανεξαρτησία και η κυριαρχία στο αναδυόμενο νέο διεθνές σκηνικό.

Η ήπειρός μας δεν σκοπεύει να γίνει το διακύβευμα σε μείζονες γεωπολιτικές, οικονομικές και τεχνολογικές συγκρούσεις μεταξύ άλλων σημαντικών μπλοκ, ούτε φυσικά να χάσει έδαφος και να υποβαθμιστεί έναντί τους.

Οι καθυστερήσεις στην αρχή της κρίσης του κορωνοϊού ανέδειξαν την ανάγκη προσαρμογής της ευρωπαϊκής συνεργασίας και των μηχανισμών λήψης αποφάσεων για περιόδους κρίσης. Είναι αδύνατον να προβλεφθούν όλα τα πιθανά σοκ. Αλλά οφείλουμε να προετοιμαστούμε για μία δεκαετία που αναμένεται επεισοδιακή.

Με αυτό κατά νουν, είμαι πεπεισμένος ότι θα είχε ευεργετική επίδραση για την Ευρώπη ένας μηχανισμός ανάλυσης, συντονισμού και ταχείας λήψης αποφάσεων.

Αυτή η ιδέα θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για κάτι σαν μια «Ευρωπαϊκή Κατάσταση Εκτάκτου Ανάγκης». Με την προκήρυξή της, ο μηχανισμός θα ενεργοποιείται και θα οδηγεί σε αυτόματες διαδικασίες διασυνοριακής συνεργασίας. Υπό κοινή διαχείριση, ο μηχανισμός θα αποτρέπει τη λήψη μονομερών αποφάσεων, που θα είναι ενάντιες στο γενικό ευρωπαϊκό συμφέρον.

Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης θα μπορούσε, σε προσωρινή βάση, να επιτρέπει τη λήψη αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία, σε συμμόρφωση με τις συνθήκες της Ε.Ε.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να εμπλέκεται πλήρως στη διαδικασία προκήρυξης αλλά και διαχείρισης της «Ευρωπαϊκής Κατάστασης Εκτάκτου Ανάγκης». Ενα πράγμα είναι βέβαιο: οι 100 ημέρες που άλλαξαν την Ευρώπη μάς δίδαξαν ότι το status quo δεν μπορεί να συντηρηθεί.

* Ο κ. Τιερί Μπρετόν είναι επίτροπος της Ε.Ε. για την Εσωτερική Αγορά.
https://www.kathimerini.gr/