Η μεγάλη "παγίδα" των τεκμηρίων διαβίωσης - Πώς μπορούν να την αποφύγουν οι φορολογούμενοι

Γράφει ο φοροτεχνικός Ηλίας Χατζηγεωργίου

Η διαδικασία των φορολογικών δηλώσεων συνεχίζεται με αργούς ακόμα ρυθμούς, αλλά από τις αρχές του επόμενου μήνα αναμένεται να ενταθεί, δεδομένου ότι ο μεγαλύτερος όγκος φορολογουμένων θα πρέπει να τις υποβάλλει έως τις 30 Ιουνίου.
Η διαδικασία σε σχέση με πέρσι δεν έχει μεγάλες διαφορές , όπως δεν έχει καμία διαφορά η μεγαλύτερη παγίδα που αντιμετωπίζουν κάθε χρόνο οι φορολογούμενοι και είναι αυτή των τεκμηρίων διαβίωσης.

Για άλλη μία χρονιά λοιπόν θα εφαρμοστούν τα τεκμήρια, όπως αναλύονται στα άρθρα 31 και 32 του Ν. 4172/2013. Χαρακτηριστικά ο νόμος αναφέρει ότι ο φορολογούμενος που υπόκειται σε φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων υποβάλλεται σε εναλλακτική ελάχιστη φορολογία όταν το τεκμαρτό εισόδημά του είναι υψηλότερο από το συνολικό εισόδημά του.

Τα τεκμήρια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, οι οποίες είναι:

• Οι αντικειμενικές δαπάνες και υπηρεσίες, άρθρου 31 Ν. 4172/2013 (χρήση Ι.Χ., οικίας, βάρκας- σκάφους, πισίνας, ιδιωτικού σχολείου, οικιακής βοηθού), καθώς και το ελάχιστο 3.000 ευρώ για τον άγαμο και 5.000 ευρώ για τον έγγαμο.
• Οι δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, άρθρου 32 Ν. 4172/2013 (οχημάτων, σκαφών, επιχειρήσεων, εταιρικών μεριδίων, μετοχών, επενδυτικών προϊόντων, ακινήτων, ανέγερσης- βελτίωσης ακινήτων, αποπληρωμής- χορήγησης δανείων, δωρεών).

Με την εφαρμογή των τεκμηρίων ο φορολογούμενος αντιμετωπίζει τα εξής προβλήματα :

• Πληρωμή περισσότερου φόρου, διότι ο φόρος υπολογίζεται στο τελικό εισόδημα που προκύπτει. Ειδικά σε όσους έχουν ατομική επιχείρηση οι διαφορές φόρου είναι υπέρογκες , δεδομένου ότι δεν έχουν αφορολόγητο μέσω των καταναλωτικών αποδείξεων.
• Απώλεια δικαιώματος μεταφοράς ζημίας πενταετίας. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες εκτός του υπέρογκου φόρου , χάνουν το δικαίωμα μεταφοράς της ζημίας που έχουν από το παρελθόν και έτσι το φορολογικό κόστος εκτοξεύεται.
• Απώλεια ή συρρίκνωση επιδομάτων. Η βάση υπολογισμού των περισσότερων επιδομάτων είναι το τελικό φορολογητέο εισόδημα, το οποίο μεγαλώνει όπως προαναφέραμε λόγω των τεκμηρίων. Τρανταχτό παράδειγμα είναι το επίδομα τέκνων, το επίδομα ενοικίου , αλλά και το κοινωνικό μέρισμα όπως εφαρμόστηκε τα τελευταία δύο χρόνια.
• Απώλεια δικαιώματος εφαρμογής κοινωνικών παροχών , χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το κοινωνικό τιμολόγιο ρεύματος , όπου αρκετοί το χάνουν έμμεσα λόγω εφαρμογής τεκμηρίων.
  

Το ερώτημα που αυτόματα γεννάται είναι πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί ζημιά από την παγίδα των τεκμηρίων.

Τρόποι αντιμετώπισης, έστω και λίγοι, υπάρχουν κι αυτούς θα αναλύσουμε ευθύς αμέσως:

Ανάλωση κεφαλαίου προηγουμένων ετών

Είναι ίσως ο βασικότερος τρόπος άμυνας του φορολογούμενου, αλλά προδιαθέτει μία εμπεριστατωμένη μελέτη από κάποιον ειδικό, δεδομένης της πολυνομίας του παρελθόντος. Για να δούμε εάν υπάρχει κεφάλαιο το οποίο μπορούμε να επικαλεστούμε, θα πρέπει να δημιουργήσουμε έναν πίνακα στον οποίο θα συμπληρώσουμε όλα τα εισοδήματα τα οποία έχουμε αποκτήσει στο παρελθόν από οποιαδήποτε πηγή, καθώς επίσης και όλες τις δαπάνες απόκτησης των περιουσιακών στοιχείων, αλλά και τις τεκμαρτές, όπως ορίζονταν την κάθε χρονιά στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος. Η διαφορά των θετικών στοιχείων από αυτή των αρνητικών είναι το κεφάλαιο που μπορούμε να επικαλεστούμε προς ανάλωση.

Δεν υπάρχει περιορισμός στα έτη που μπορεί να επικαλεστεί κάποιος φορολογούμενος μέσω της μελέτης, αλλά σε κάθε περίπτωση οι δηλώσεις που επικαλούνται θα πρέπει να είναι συνεχόμενες και να φτάνουν μέχρι το φορολογικό έτος 2017, την προηγούμενη δήλωση δηλαδή.

Υποβολή συμπληρωματικών δηλώσεων παρελθόντων ετών

Στην περίπτωση που το κεφάλαιο προς ανάλωση δεν επαρκεί, δεδομένου ότι μπορεί να έχει μηδενιστεί μέσω των τεκμηρίων των τελευταίων 8 ετών, ο φορολογούμενος μπορεί να υποβάλλει συμπληρωματικές δηλώσεις, περιλαμβάνοντας τα εισοδήματα που είχε στο παρελθόν και δεν είχε αναφέρει στις δηλώσεις του, γιατί δεν ήταν υποχρεωτικό από τον νόμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού είναι οι τόκοι καταθέσεων που μέχρι τη χρήση 2012 δεν ήταν υποχρεωτικό να αναφερθούν στη δήλωση. Σε αυτήν την περίπτωση η συμπληρωματική δήλωση γίνεται στο τελευταίο έτος που δεν έχει παραγραφεί, το οικονομικό έτος 2014 δηλαδή, με την εισφορά αλληλεγγύης να εφαρμόζεται μόνο στα έτη που προκύπτει από τον νόμο. Βέβαια, ο φορολογούμενος θα πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξει ότι τα εισοδήματα αυτά δεν είχαν δηλωθεί στο παρελθόν.

Υποβολή κοινής δήλωσης από έγγαμους κι όχι χωριστής

Δεδομένου ότι η επίκληση όλων των οικογενειακών εισοδημάτων της χρήσης 2018, αλλά και του παρελθόντος, μπορεί να γίνει μόνο σε κοινή δήλωση του ζευγαριού, καλό θα είναι να επιλέγεται η υποβολή κοινής δήλωσης κι όχι χωριστής. Εάν παρά ταύτα επιλεγεί η χωριστή, θα πρέπει να γίνει μετά από προσεκτική μελέτη για να μην προκύψει φορολογικό κόστος μέσω των τεκμηρίων.

Συνταξιούχοι άνω των 65 ετών

Από τον νόμο προβλέπεται μείωση του ποσού των τεκμηρίων διαβίωσης, αντικειμενικών δαπανών και υπηρεσιών για τους συνταξιούχους που είναι άνω των 65 ετών. Η μείωση αυτή είναι της τάξεως του 30% και επιτυγχάνεται με τη συμπλήρωση του κωδικού 013 ή 014 του εντύπου Ε1 του φορολογούμενου. Με την εφαρμογή της μείωσης συρρικνώνεται ουσιαστικά το τεκμαρτό εισόδημα, άρα και το ενδεχόμενο κόστος.

Κάτοικοι εξωτερικού

Τα τεκμήρια διαβίωσης του άρθρου 31 του Ν. 4172/2013, δεν εφαρμόζονται σε φυσικό πρόσωπο που έχει τη φορολογική του κατοικία στο εξωτερικό. Επίσης, τα τεκμήρια του άρθρου 32 του Ν. 4172/2013 εφαρμόζονται μόνο όταν προκύπτει πραγματικό εισόδημα στην Ελλάδα.

Για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί όμως αυτή η δυνατότητα θα πρέπει να έχει προηγηθεί η μεταβολή φορολογικής κατοικίας του φορολογούμενου προσκομίζοντας μία σειρά δικαιολογητικών στην αρμόδια Δ.Ο.Υ .

Αμφισβήτηση τεκμηρίων από τον φορολογούμενο

Το ετήσιο συνολικό ποσό της αντικειμενικής δαπάνης που προσδιορίζεται, μπορεί να αμφισβητηθεί από τον φορολογούμενο όταν αυτό είναι μεγαλύτερο από την πραγματική δαπάνη του φορολογουμένου και των εξαρτώμενων μελών που τον βαραίνουν, εφόσον αυτό αποδεικνύεται από τον υπόχρεο με βάση πραγματικά περιστατικά ή στοιχεία.

Τέτοια περιστατικά συντρέχουν ιδίως στο πρόσωπο των υπόχρεων, οι οποίοι:

α) υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους στις Ένοπλες Δυνάμεις,

β) είναι φυλακισμένοι,

γ) νοσηλεύονται σε νοσοκομείο ή κλινική,

δ) είναι άνεργοι και δικαιούνται βοήθημα ανεργίας,

ε) συγκατοικούν με συγγενείς πρώτου βαθμού κι έχουν μειωμένες δαπάνες διαβίωσης, λόγω αποδεδειγμένης συμβολής στις δαπάνες αυτές των συγγενών τους, με την προϋπόθεση ότι οι τελευταίοι αυτοί έχουν εισόδημα από εμφανείς πηγές,

στ) είναι ορφανοί ανήλικοι οι οποίοι έχουν στην κυριότητά τους επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης από κληρονομιά του πατέρα ή της μητέρας τους και

ζ) προσκομίζουν στοιχεία από τα οποία αποδεικνύεται ότι για λόγους ανωτέρας βίας πραγματοποίησαν δαπάνη μικρότερη από την αντικειμενική.

Όταν συντρέχουν μία ή περισσότερες από τις περιπτώσεις αυτές, ο φορολογούμενος υποχρεούται να υποβάλει τα αναγκαία δικαιολογητικά για την απόδειξη των ισχυρισμών του. Η Φορολογική Διοίκηση ελέγχει την αλήθεια των ισχυρισμών και την ακρίβεια των αποδεικτικών στοιχείων του φορολογουμένου και μειώνει ανάλογα την ετήσια αντικειμενική δαπάνη, στην οποία αναφέρονται οι ισχυρισμοί και τα αποδεικτικά στοιχεία.

Σε αυτήν την περίπτωση βέβαια το τεκμήριο δεν χάνεται, αλλά λαμβάνεται υπόψη για τον υπολογισμό της συνολικής αντικειμενικής δαπάνης του γονέα ή του τέκνου που συμβάλλει στις δαπάνες διαβίωσης του υπόχρεου.

Διορθωτικές κινήσεις

Εκτός όλων των ανωτέρω, οι φορολογούμενοι μπορεί να έχουν φροντίσει να κάνουν ενέργειες μέσα στο φορολογικό έτος, ώστε να «διορθώσουν» τη φορολογική τους εικόνα σε σχέση με τα τεκμήρια, μετά από ανάλογη μελέτη φυσικά.

Τέτοιες ενέργειες μπορεί να είναι:

• Οι εκατέρωθεν μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των μελών της οικογένειας.
• Οι δωρεές χρημάτων από τον γονέα προς το τέκνο και ανάποδα.
• Η δήλωση ακινησίας του αυτοκινήτου με την κατάθεση των πινακίδων στην αρμόδια Δ.Ο.Υ..
• Η διακοπή παροχής ρεύματος σε κάποιο ακίνητο, ώστε να μπορεί να δηλωθεί κενό για κάποιο διάστημα
• Άλλες τέτοιες παρόμοιες ενέργειες που μπορούν να μοιράσουν καλύτερα το βάρος των τεκμηρίων, όπως προκύπτουν από την εφαρμογή τους.

http://www.enikos.gr/