Η δολοφονία του αγωνιστή της Ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη (φωτο & βίντεο)

του Βασίλη Φουρτούνη*

Δευτέρα, 27 Μαΐου 1963 είναι η μέρα που ο αγωνιστής της αριστεράς και της ειρήνης Γρηγόρης Λαμπράκης υποκύπτει στα τραύματά του, μετά τη δολοφονική επίθεση που δέχθηκε στις 22 Μαΐου 1963 στη Θεσσαλονίκη από τους παρακρατικούς: Σπύρο Γκοτζαμάνη και Μανώλη Εμμανουηλίδη.

Όλα έγιναν το απόγευμα της Τετάρτης 22 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη, όπου το παρακράτος βρισκόταν σε παροξυσμό λόγω της προγραμματισμένης συγκέντρωσης για την ειρήνη με ομιλητή τον ήδη στοχοποιημένο Γρηγόρη Λαμπράκη.

Ποιος ήταν o Γρηγόρης Λαμπράκης

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, πολιτικός και υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, γεννήθηκε τo 1912 στην Κερασίτσα της Τεγέας όπου έβγαλε το Γυμνάσιο. Στη συνέχεια σπούδασε στην Ιατρική του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τα νεανικά του χρόνια είχε ιδιαίτερη κλίση στον κλασικό αθλητισμό και ανακηρύχτηκε πολλές φορές βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος. Μάλιστα κατείχε το πανελλήνιο ρεκόρ του αθλήματος αυτού για είκοσι τρία χρόνια (1936-1959).

Kατά την περίοδο της Γερμανοϊταλικής κατοχής έλαβε ενεργό μέροςστην Εθνική Αντίσταση . Το 1943 ίδρυσε την «Ένωση των Ελλήνων Αθλητών» και διοργάνωσε αγώνες, από τα έσοδα των οποίων ενίσχυσε τα λαϊκά συσσίτια. Μετά τις σπουδές του έκανε το διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και αργότερα έγινε υφηγητής της Ιατρικής Σχολής στην έδρα της Γυναικολογίας. Δραστήριος, παράλληλα διατηρούσε κλινική στην οποία δέχεται δωρεάν τους φτωχούς.

Τα γεγονότα

Εκείνο το βράδυ ο Λαμπράκης θα μιλούσε σε εκδήλωση που διοργάνωνε στη Θεσσαλονίκη η Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη «ΕΕΔΥΕ».

Την ίδια ώρα το επίσημο κράτος είχε χαλαρώσει αφού ένα τριήμερο νωρίτερα είχε αναχωρήσει από εκεί ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Σαρλ ντε Γκολ. Όχι δα ότι θα τα έδινε όλα για την περιφρούρηση μιας συγκέντρωσης που, εκ των πραγμάτων, είχε το χρώμα της Αριστεράς, δεδομένου ότι η ΕΕΔΥΕ ανήκει στο χώρο της αριστεράς.

Το μποϊκοτάζ είχε ξεκινήσει από το μεσημέρι όταν ξαφνικά -και προφανώς μετά τις έντονες πιέσεις ενστόλων και παρακρατικών- ο ιδιοκτήτης του κέντρου «Πικαντίλι» της Αριστοτέλους έκανε πίσω και δεν παραχώρησε την αίθουσα. Έτσι, τα τοπικά στελέχη της ΕΕΔΥΕ κατέληξαν στην αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, Βενιζέλου και Ερμού, για να πραγματοποιήσουν τη συγκέντρωσή τους.

Ξεκινώντας η εκδήλωση πλήθος, παρακρατικών και αστυνομικών με πολιτικά είχαν καταλάβει τα γειτονικά πεζοδρόμια, κραυγάζοντας συνθήματα και προπηλακίζοντας όσους προσέρχονταν στην αίθουσα για να πάρουν μέρος σε αυτή. Άλλοι αστυνομικοί, ένστολοι, αν και παρόντες σε μεγάλο αριθμό δεν λάμβαναν κανένα μέτρο για την αποτροπή των παρακρατικών ενεργειών, παρά τις διαμαρτυρίες των οργανωτών και του ίδιου του Λαμπράκη, ενός μέλους δηλαδή του ελληνικού κοινοβουλίου.

Πιστοί στη λογική των αντισυγκεντρώσεων, εισηγητής των οποίων φερόταν ο Γεώργιος Γεωργαλάς, μέλος της Επιτροπής για την αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου που είχε συστήσει ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής μετά τις εκλογές του 1958 και μετέπειτα κυβερνητικός εκπρόσωπος του καθεστώτος της 21ης Απριλίου, παρατάχθηκαν απέναντι από την αίθουσα.

Με το που έφτασε ο Λαμπράκης όρμησαν πάνω του, με την ανοχή των οργάνων της «εννόμου τάξεως». Το ίδιο έκαναν λίγο μετά και σε έναν άλλο βουλευτή της ΕΔΑ, τον Γιώργη Τσαρουχά.

Τον Τσαρουχά τον παρέλαβε ασθενοφόρο αλλά οι παρακρατικοί, εκείνη τη μοιραία για τον Λαμπράκη βραδιά, κατάφεραν να βγάλουν το φορείο έξω για να τον χτυπήσουν πιο βαριά στο κεφάλι. Τελικά το ασθενοφόρο αναχώρησε. Το μοιραίο για εκείνον θα συνέβαινε πέντε χρόνια μετά, όταν βασανίστηκε άσχημα στις 9 Μαΐου 1968 από τα κρατικά όργανα της Χούντας, με αποτέλεσμα να φύγει από τη ζωή

Η συγκέντρωση έχει ολοκληρωθεί. Άπαντες οι παριστάμενοι «γαλονάδες» είχαν διαβεβαιώσει τον Λαμπράκη ότι τίποτα δεν επρόκειτο να συμβεί.

Τίποτα εκτός από τη δολοφονία του! Με το που εξήλθε από το χώρο της συγκέντρωσης, μόλις που πρόλαβε να βαδίσει κάποια μέτρα. Το μοιραίο τρίκυκλο της ιστορίας έκανε την εμφάνισή του κι έπεσε πάνω του με όση ταχύτητα διέθετε. Οι χωροφύλακες, καμιά διακοσαριά τον αριθμό, δεν το… είδαν. Ούτε όταν έφτασε ούτε όταν έφυγε!

Ο Λαμπράκης είχε δεχθεί χτύπημα στο κεφάλι με λοστό και στις 27 Μαΐου, έπειτα από 99 ώρες στην εντατική, άφηνε την τελευταία του πνοή. Και μπορεί τα «όργανα της τάξεως» να μην είδαν το τρίκυκλο, αλλά το είδε και το παραείδε ο «Τίγρης» και δεν έχασε καιρό. Πήδηξε πάνω στο τρίκυκλο και χτυπώντας τον οδηγό Σπύρο Γκοτζαμάνη και το συνεπιβάτη Μανώλη Εμμανουηλίδη κατάφερε να τους παραδώσει στην ιστορία! «Τίγρης» ήταν το παρατσούκλι του 34χρονου πλασιέ Μανώλη Χατζηαποστόλου.

Η μαρτυρία του Μανώλη Εμμανουηλίδη

Για την υπόθεση εκείνη, ο Εμμανουηλίδης, με αρκετές καταδίκες στην πλάτη για παιδεραστία και σεξουαλικές επιθέσεις, είχε καταδικαστεί από το κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης, μετά την ολοκλήρωση της ανάκρισης, στην οποία ανακριτής ήταν ο Χρήστος Σαρτζετάκης, σε κάθειρξη 8,5 ετών, ενώ η ποινή του Γκοτζαμάνη ήταν 11 χρόνια. Ανακριτής της υπόθεσης, που είχε συνταράξει όχι μόνο το πανελλήνιο αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, ήταν ο δικαστής Χρήστος Σαρτζετάκης.

Ο Εμμανουηλίδης, που από χρόνια έπασχε από την καρδιά του, και διατηρούνταν με μία μικρή σύνταξη του ΟΓΑ, πέθανε μόνος στη Β΄ καρδιολογική κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. Ηταν αρκετά απρόσιτος τύπος και τα τελευταία χρόνια είχε κόψει εντελώς τις σχέσεις με τους συγγενείς και τους ελάχιστους φίλους του.

Η τελευταία συνέντευξη, που παραχώρησε ο Εμμανουηλίδης, ήταν το 1988 στο Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και δίνοντας μια συγκλονιστική νέα διάσταση στις συνθήκες της εκτέλεσης του μαραθωνοδρόμου της Ειρήνης, είχε δηλώσει ότι «δουλειά της χούντας, ήταν η δολοφονία του Λαμπράκη».

Ο άλλοτε κατ' επάγγελμα «εθνικόφρων» Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, που μαζί με τον μεταφορέα Σπύρο Γκοτζαμάνη είχε κατηγορηθεί και καταδικαστεί σαν συμμέτοχος στο θάνατο του μάρτυρα της Ειρήνης, στην ίδια συνέντευξη, δημόσια επέρριψε την ευθύνη στους επίδοξους τότε πραξικοπηματίες για την οργάνωση και εκτέλεση του εγκλήματος.

«Αν είχα πράγματι εγώ σκοτώσει το Λαμπράκη, σήμερα θα ήμουνα με περιουσία, θα τα κονόμαγα και δεν θα έψαχνα δεξιά και αριστερά για ένα πακέτο τσιγάρα. Αν ήμουνα ο δολοφόνος, σήμερα θα ζούσα άνετα», τόνιζε ο Εμμανουηλίδης. Προσθέτοντας πως «αντίθετα μ' αυτόν, όλοι όσοι μπλέχτηκαν στην υπόθεση Λαμπράκη από τους αστυνομικούς και τους ανθρώπους του παρακράτους, σήμερα είναι με βίλες, με περιουσίες και πολλά λεφτά. Όποιος ανακατεύτηκε με αυτή την ιστορία και γνώριζε πρόσωπα και πράγματα, τον βοήθησαν για να του κλείσουνε το στόμα. Αντίθετα όσοι δεν γνώριζαν και τυχαία μπλέχτηκαν, όπως εγώ, δεν γύρισαν να μας δουν. Σπόρια πουλούσα στην παραλία και με κυνηγούσαν».

«Έριξαν σε μας όλη την ευθύνη της δολοφονίας, για να σκεπάσουν και να προφυλάξουν τους πραγματικούς δολοφόνους και τους εγκεφάλους που οργάνωσαν το έγκλημα», επέμενε ο Εμμανουηλίδης. Προσδιορίζοντας μάλιστα σαν τον κύριο ένοχο στην οργάνωση και συγκάλυψη της δολοφονίας, τον τότε υπομοίραρχο της ασφάλειας Δημήτριο Κατσούλη, ένα άτομο με μεγάλη πράγματι δραστηριότητα στην υπόθεση Λαμπράκη, που όμως, λες και κάποιο αόρατο ισχυρό χέρι να τον προστάτευε, έμεινε στο απυρόβλητο και δεν ασχολήθηκε καν με την περίπτωσή του η δικαιοσύνη.

Ο ρόλος του Κατσούλη

«Το πρωί εκείνο της 22 Μαϊου, μας ειδοποίησε ο Καπελώνης να είμαστε στις 5 το απόγευμα στο 5ο αστυνομικό τμήμα, όπου μας ήθελαν για μια δουλειά. Μαζευτήκαμε εκεί καμιά διακοσαριά άτομα και σηκώθηκε και μας μίλησε ο υπομοίραρχος Κατσούλης, λέγοντας πως έπρεπε να πάμε και να εμποδίσουμε τους κομμουνιστές να κάνουν τη συγκέντρωση για την Ειρήνη και ότι εμείς θα παριστάναμε τους αγανακτισμένους πολίτες. «Στόχος μας είναι ο Λαμπράκης», είπε ο υπομοίραρχος πριν διαλυθούμε.

Κι όμως, συνέχιζε ο Εμμανουηλίδης, ο Κατσούλης δεν είχε καμιά δουλειά στο 5ο τμήμα, γιατί υπηρετούσε στην Εθνική Ασφάλεια, στο τμήμα "δίωξης κομμουνισμού», ενώ αν ήθελε κάποιος από το 5ο να μας μιλήσει, υπήρχαν εκεί και ο διοικητής του και ο προϊστάμενος του παραρτήματος της Εθνικής Ασφάλειας.

Ο Κατσούλης, συμμετείχε επίσης με πολιτικά και στην αντισυγκέντρωση δίνοντας οδηγίες, αν και τη μέρα εκείνη ήταν εκτός υπηρεσίας. Ήταν ένα πολύ σκοτεινό άτομο. Για τον Κατσούλη έλεγαν έλεγαν ο Μαργαρίτης που ήταν κουμπάρος του Καπελώνη μαζί με τον Κολωνιάρη κι έναν ακόμη αξιωματικό: «Πάλι μας τα έκανε μούσκεμα ο Κατσούλης».

Επίσης για τον Κατσούλη, ο Εμμανουηλίδης πρόσθετε πως απ' ότι είχε μάθει, ήταν πράκτορας της ΚΥΠ και ο σύνδεσμος μεταξύ ασφάλειας-ΚΥΠ, παίρνοντας εντολές από τον Καραμπέρη που υπηρετούσε στην ΚΥΠ Θεσσαλονίκης και μετείχε από τότε στην «Επαναστατική Επιτροπή» που είχε δημιουργηθεί με επικεφαλής τον επίδοξο ακόμη τότε δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο.

«Είμαι σίγουρος ότι η παρέα του Παπαδόπουλου οργάνωσε τη δολοφονία, επιδιώκοντας την αποσταθεροποίηση και την αναταραχή», δήλωνε ο Εμμανουηλίδης.

Μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, ο Κατσούλης μετατέθηκε στην Αθήνα, όπου σαν έμπιστο πρόσωπο τοποθετήθηκε επικεφαλής της φρουράς στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ, είχε δε δεσμούς με τη χούντα σ' όλη τη διάρκεια της δικτατορίας και ενεργό ανάμιξη στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, όπως είχε αποκαλύψει ο πράκτορας της ΚΥΠ Πίμπας. Αποστρατεύθηκε για τη δράση του αυτή με το βαθμό του ταγματάρχη αμέσως μετά τη μεταπολίτευση.

Όλα αυτά τα στοιχεία, που επικαλούνταν ο Εμμανουηλίδης, δημιούργησαν κάποιο σοβαρό προβληματισμό, δίνοντας νέα διάσταση στην υπόθεση, όμως δεν απάντησαν στο κρίσιμο ερώτημα: Αν δεν ευθύνονται οι Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης για το έγκλημα, τότε με ποιό τρόπο δολοφονήθηκε ο Λαμπράκης;

Σύμφωνα με την εκδοχή που επικράτησε στη δίκη, μόλις ο Λαμπράκης βγαίνοντας από την αίθουσα όπου γίνονταν η συγκέντρωση των φίλων της Ειρήνης έφτασε στη γωνία Ερμού – Βενιζέλου - Σπανδωνή, ξεκίνησε την ίδια στιγμή το τρίκυκλο που μέχρι εκείνη την ώρα ήταν σταματημένο στο τέλος της οδού Σπανδωνή, σε απόσταση 5 μέτρων.

Μόλις το τρίκυκλο έφτασε δίπλα στον Λαμπράκη, ο Εμμανουηλίδης που ήταν πάνω στην καρότσα τον χτύπησε με ένα σιδερολοστό στο κεφάλι, έπεσε ο Λαμπράκης και το τρίκυκλο που οδηγούσε ο Γκοτζαμάνης πέρασε από πάνω του, αποτελειώνοντάς τον.

Ο Εμμανουηλίδης, ισχυρίζονταν αντίθετα πως όταν το τρίκυκλο έφτασε στη γωνία, το σώμα του Λαμπράκη ήταν ήδη πεσμένο στο κατάστρωμα του δρόμου και το τρίκυκλο πέρασε από πάνω του. Αν είναι σωστή αυτή η εκδοχή, τότε πως βρέθηκε πεσμένος ο Λαμπράκης;

«Μπορεί κάποιος να τον χτύπησε την ώρα που ο Λαμπράκης διαμαρτύρονταν στην αστυνομία που άφηνε ανενόχλητους τους τραμπούκους» επέμενε στους ισχυρισμούς του ο Εμμανουηλίδης. Και δυστυχώς, το μυστικό το πήρε μαζί του.

Δείτε το Βίντεο της ΕΤ1 από την εκπομπή «Σαν σήμερα»


Πηγές:

1. Κώστα Παπαϊωάννου «Πολιτική δολοφονία. Θεσσαλονίκη '48 - Θεσσαλονίκη '63», 2 τόμοι, Αθήνα 1993, εκδ. Το Ποντίκι

2. Γιάννη Βούλτεψη «Υπόθεση Λαμπράκη», Αθήνα 1988 , εκδ. Αλκυών

3. Παύλου Πετρίδη (επιμ), «Δολοφονία Λαμπράκη. Ανέκδοτα ντοκουμέντα (1963-1966)», Αθήνα 1995, εκδ. Προσκήνιο

4. Αντώνη Λιάκου "Οι εμφάνιση των νεανικών οργανώσεων" (εκδ. Λωτός, Αθήνα 1988)

5. Αλέξανδρος Δάγκας "Ο χαφιές" (Αθήνα 1995, εκδ. Ελληνικά Γράμματα).

6. Παύλος Πετρίδης (επιμ) "Δολοφονία Λαμπράκη. Ανέκδοτα ντοκουμέντα (1963-1966)", Αθήνα 1995, εκδ. Προσκήνιο)

7. Η δολοφονία Λαμπράκη έχει καταγραφεί στο μυθιστόρημα «Ζ» (από το «Ζει») του Βασίλη Βασιλικού. (Το βιβλίο έγινε το 1969 ταινία από τον Κώστα Γαβρά, με τον Ιβ Μοντάν (Λαμπράκης), Ζαν Λουί Τρεντινιάν (Σαρτζετάκης) και Ειρήνη Παπά (σύζυγος του Λαμπράκη).

8. http://www.newsit.gr

9. http://arcadia.ceid.upatras.gr

10. http://el.wikipedia.org

11. http://respentza.blogspot.com

*Ο Βασίλης Φουρτούνης είναι δάσκαλος, αναπληρωματικός Αιρετός ΑΠΥΣΠΕ Αττικής, Αντιπρόεδρος Συλλόγου Εκπ/κών «Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ».

από http://www.fourtounis.gr/