Ελληνοτουρκικά: «Ακίνητη» στη μέγγενη κατευνασμού η πολιτική της χώρας έναντι της Άγκυρας

Το σημείο (βρασμού) στο οποίο έχουν φτάσει σήμερα οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχει τινάξει στον αέρα τη στρατηγική του κατευνασμού που επί δεκαετίες ακολουθούν οι ελληνικές κυβερνήσεις και εκθέτει αυτούς τους κύκλους (ακαδημαϊκούς, πολιτικούς, οικονομικούς, δημοσιογραφικούς) που απέδιδαν / αποδίδουν τη διαχρονική τουρκική επιθετικότητα είτε στην αδυναμία του τουρκικού πολιτικού συστήματος να εκσυγχρονιστεί (εξευρωπαϊστεί) είτε στα δυναμικά εσωτερικά του προβλήματα.

Γράφει ο Δημήτρης Μηλάκας 

Βήμα – βήμα… 

Για να αντιληφθούμε το εύρος των σημερινών τουρκικών διεκδικήσεων, οι οποίες έχουν θορυβήσει ακόμη και «εξ επαγγέλματος» οπαδούς της με κάθε κόστος ελληνοτουρκικής προσέγγισης, χρήσιμη είναι μια συνοπτική / τηλεγραφική ιστορική αναδρομή:

• 1.11.1973: Παράλληλα με την εξύφανση των σχεδίων για την εισβολή στην Κύπρο (1974) η τουρκική Βουλή ενέκρινε την παραχώρηση για έρευνα και εκμετάλλευση θαλάσσιων οικοπέδων 6 μίλια δυτικά από τις ακτές της Λέσβου στην κρατική εταιρεία πετρελαίου (ΤΡΑΟ) και έβγαλε για έρευνες στο Αιγαίο το πρώτο ερευνητικό πλοίο («Chandarli») με τη συνοδεία 37 πολεμικών πλοίων.
• Ιούλιος 1976: Η πρώτη έξοδος του τουρκικού ερευνητικού πλοίου («Hora») για έρευνες στην υφαλοκρηπίδα Λέσβου και Λήμνου.
• Νοέμβρης 1976: Η κρίση ελέγχθηκε με το Μυστικό Πρωτόκολλο της Βέρνης, με το οποίο οι δύο χώρες συμφώνησαν μεταξύ άλλων να μην κάνουν καμία έρευνα πέραν των χωρικών τους υδάτων. Με άλλα λόγια η Ελλάδα δέχθηκε ότι δεν έχει δικαιώματα έρευνας ούτε στα 6,1 ναυτικά μίλια έξω από το Σούνιο!
• Μάρτιος 1987: Η έξοδος με συνοδεία πολεμικών πλοίων του τουρκικού ερευνητικού «Σισμίκ» ως απάντηση της κυβέρνησης Παπανδρέου να προχωρήσει σε έρευνες για πετρέλαιο πέρα από τα 6 ναυτικά μίλια των χωρικών υδάτων της Θάσου.
• Φλεβάρης 1988: Συνάντηση στο Νταβός Παπανδρέου – Οζάλ και συμφωνία για έναρξη ελληνοτουρκικού διαλόγου χωρίς προαπαιτούμενη μια δίκαιη διευθέτηση του Κυπριακού. Αυτήν την περίοδο άρχισε το Κυπριακό να μπαίνει στο ράφι και να αποκτούν υπόσταση οι πειρατικές απαιτήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, γεγονός που έκανε τον Ανδρέα Παπανδρέου μιλώντας στη Βουλή να παραδεχτεί το λάθος του (mea culpa).
• Μάης 1988: Τα τουρκικά κέρδη (όχι έρευνες πέρα από τα 6 ν.μ., το Κυπριακό στο ράφι) αποκτούν διπλωματικό περιεχόμενο με τη Συμφωνία της Βουλιαγμένης (Παπούλιας – Γιλμάζ), η οποία δημιουργούσε, υποτίθεται, το πλαίσιο για τον περιορισμό των εντάσεων και την εξέλιξη ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου.
• Γενάρης 1992: Συμφωνία του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη με τον Τούρκο ηγέτη Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ στο Νταβός για την αποδέσμευση του Κυπριακού από τις προϋποθέσεις εξομάλυνσης των σχέσεων Αθήνας και Άγκυρας. Εδώ ολοκληρώθηκε η προηγούμενη συμφωνία «του Νταβός του Παπανδρέου», καθώς η δίκαιη επίλυση του Κυπριακού έπαψε να αποτελεί προϋπόθεση για την προώθηση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην Ε.Ε.
• Γενάρης 1996: Η κρίση των Ιμίων με την απαρχή της αμφισβήτησης των συμφωνηθέντων της Λωζάννης, που ορίζει ότι όποιο νησί είναι πέραν των 3 μιλίων από τις τουρκικές ακτές περνά στην ελληνική κυριαρχία. Στην προκειμένη περίπτωση η κυβέρνηση Σημίτη «τεκμηρίωσε» την τουρκική αμφισβήτηση, καθώς ύστερα από αμερικανική διαμεσολάβηση εγκατέλειψε στην «ουδετερότητα» ελληνικό έδαφος. Η θεωρία των γκρίζων ζωνών είχε μπει πια στο τραπέζι…
• Καλοκαίρι 1997 στη Μαδρίτη η κυβέρνηση Σημίτη αποδέχεται το αμερικανικό διαμεσολαβητικό σχέδιο μαζί με την αναγνώριση τουρκικών ζωτικών συμφερόντων στο Αιγαίο. Μ αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα έκτοτε είναι υποχρεωμένη να «συζητά» τις τουρκικές αξιώσεις, οι οποίες ωστόσο συνέχισαν να διευρύνονται.

Στρατηγική αποτυχία

Κοιτώντας την παραπάνω σύνοψη δεν μπορεί κάποιος παρά να παρατηρήσει τη διαρκή διολίσθηση των ελληνικών θέσεων κάτω από την πίεση των τουρκικών απαιτήσεων.

Ανατρέχοντας νοερά ή διαβάζοντας για τις μείζονες ελληνοτουρκικές κρίσεις, μια ακόμη προφανής παρατήρηση είναι ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις κάθε φορά πρόστρεξαν είτε στην αμερικανική διαμεσολάβηση προκειμένου να αποτραπεί το απευκταίο είτε (από το 1980 και έπειτα) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία υποτίθεται ότι θα χαλιναγωγούσε την Τουρκία με το δέλεαρ της ένταξής της στην Ένωση. 

Το αντάλλαγμα που ζητούσαν από τις ελληνικές κυβερνήσεις οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι για την παροχή της υποτιθέμενης προστασίας ήταν «χαμηλοί τόνοι», με άλλα λόγια την υιοθέτηση μιας πολιτικής κατευνασμού του νευρικού γείτονα.

Κάπως έτσι φτάσαμε στο σήμερα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που ωστόσο διαφοροποιείται επικίνδυνα από το παρελθόν καθώς:

• Μετά το 2015 (το αποτυχημένο αμερικανοκίνητο κατά τους Τούρκους πραξικόπημα κατά του Ερντογάν) η Τουρκία εμφανίζεται με ατζέντα περιφερειακής δύναμης αγνοώντας τον παραδοσιακό αμερικανοΝΑΤΟϊκό επιδιαιτητικό ρόλο στα ελληνοτουρκικά και γράφοντας στα παλιά της τα παπούτσια τις (αμερικανικές) ανάγκες συνοχής του ΝΑΤΟ.
• Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποδεικνύει ότι τα όπλα εξακολουθούν να έχουν τη δύναμη να αναθεωρούν διεθνή συμφωνηθέντα.
• Το σύστημα εξουσίας του Ερντογάν έπειτα από μια εικοσαετία διακυβέρνησης έχει εξαντλήσει τα όρια ανοχής της τουρκικής κοινωνίας, η οποία «χρειάζεται» μεταξύ άλλων και έναν εξωτερικό εχθρό για να συσπειρωθεί και πάλι υπό την ηγεσία του «σουλτάνου».

Εφιαλτικό σενάριο

Ο πρόλογος ενός εφιαλτικού σεναρίου για το πέρασμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε στάδια θερμών αναμετρήσεων γράφτηκε το καλοκαίρι του 2020, με τις έρευνες του «Ορούτς Ρέις» (συνοδεία πολεμικών) μέχρι και 6,5 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Ρόδου, του Καστελλόριζου και της Κρήτης.

Για τη διευθέτηση της κρίσης του 2020 ενεργοποιήθηκε η ΝΑΤΟϊκή πλατφόρμα ελληνοτουρκικών συνομιλιών (μηχανισμός αποσυμπίεσης), της οποίας τα όρια φαίνεται να εξαντλούνται καθώς οι αμερικανικές υποδείξεις περί μείωσης του ελληνικού στρατιωτικού αποτυπώματος στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, προκειμένου να ικανοποιηθεί η τουρκική απαίτηση για αποστρατιωτικοποίησή τους, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή (; ) από καμία ελληνική κυβέρνηση.

Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα σήμερα στα ελληνοτουρκικά, με τους Τούρκους να αμφισβητούν ευθέως την ελληνική κυριαρχία επί όλων των «στρατιωτικοποιημένων» νησιών του ανατολικού Αιγαίου και τον δερβέναγα των Αμερικανών γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ να ζητά από την Αθήνα να συνομιλήσει με την Άγκυρα για το αν η Λέσβος, για παράδειγμα, εξακολουθεί να βρίσκεται υπό ελληνική κυριαρχία…

Το Ποντίκι