Δικαστικό «τσουνάμι» σάρωσε τις εκκρεμείς οικονομικές υποθέσεις

ΑΠΟ 90.000 ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟ 2011, ΣΗΜΕΡΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ ΜΟΛΙΣ 14 ΧΙΛΙΑΔΕΣ

του Βασίλη Σ. Κανέλλη

Σε απηνή διωγμό του οικονομικού εγκλήματος, κυρίως των υποθέσεων φοροδιαφυγής, προχωρούν οι δικαστές τους τελευταίους μήνες. Κατ’ εντολήν της τρόικας, και υπό την ασφυκτική πίεση των δημοσιονομικών δεδομένων της χώρας, η Δικαιοσύνη έχει κάνει άλματα στον τομέα της εκδίκασης υποθέσεων οικονομικού περιεχομένου.

Ωστόσο, μπορεί χιλιάδες υποθέσεις να εκδικάζονται, παρά τις δύσκολες καταστάσεις που βιώνουν οι Ελληνες δικαστές, αυτό δεν σημαίνει ότι και το κράτος θα εισπράξει άμεσα χρήματα. 

Δηλαδή, μπορεί να εκδίδονται αποφάσεις υπέρ του Δημοσίου και να πρέπει οι κατηγορούμενοι - οφειλέτες να είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν, όμως, η οικονομική στενότητα που υπάρχει προκαλεί δυστοκία, με αποτέλεσμα οι οφειλές να μην εξοφλούνται τελικά ποτέ.

Πριν από μερικά χρόνια τα ελληνικά δικαστήρια αντιμετώπιζαν «έμφραγμα» εξαιτίας των εκατοντάδων χιλιάδων φορολογικών υποθέσεων που έφταναν μέχρι το εδώλιο, αλλά δεν μπορούσαν να εκδικαστούν λόγω έλλειψης προσωπικού.

Επιστροφές φόρου
Είναι χαρακτηριστικό ότι στις αρχές της κρίσης, το 2011, το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών είχε στα πινάκιά του πάνω από 90 χιλιάδες υποθέσεις οικονομικού ενδιαφέροντος που παρέμεναν σε εκκρεμότητα. Ούτε το κράτος μπορούσε να εισπράξει όσα του όφειλαν οι πολίτες, αλλά ούτε και οι κατηγορούμενοι μπορούσαν να έχουν μια τελεσίδικη απόφαση. 

Υπήρχαν μάλιστα και χιλιάδες υποθέσεις όπου κατηγορούμενος ήταν το κράτος, δηλαδή οι πολίτες είχαν απαιτήσεις από το ελληνικό δημόσιο το οποίο δεν πλήρωνε. Είτε επιστροφές φόρου που αμφισβητούσε, είτε χρήματα για απαλλοτριώσεις εκτάσεων, είτε άλλες διενέξεις με οικονομικό ενδιαφέρον (καταβολή εφάπαξ από ασφαλιστικά ταμεία, το επίδομα των 176 ευρώ που λάμβανε κάποτε μερίδα δημοσίων υπαλλήλων κ.λπ.).

Επειτα από την κατακραυγή των αρμόδιων φορέων (δικαστών, δικηγόρων) αλλά και της Ευρωπαϊκής Ενωσης για μια εικόνα στα ελληνικά δικαστήρια που έφτανε στα όρια της αρνησιδικίας, η Δικαιοσύνη αποφάσισε να κάνει• το χρέος της.

Από το 2012 ξεκίνησε μια τεράστια επιχείρηση μείωσης των εκκρεμών οικονομικών υποθέσεων και σήμερα ο αριθμός τους βρίσκεται σε ανεκτά επίπεδα και σίγουρα σε πολύ καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι πριν από μία πενταετία. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η «Η», σήμερα βρίσκονται στα πινάκια 14.300 υποθέσεις, εκ των οποίων 7.300 υποθέσεις θα εκδικαστούν εντός του 2017 ενώ 1.000 έχουν ήδη συζητηθεί. Ακόμη, 6.000 με 6.1000 δικογραφίες περιμένουν να πάρουν προσδιορισμό εκδίκασης και η εντολή της τρόικας κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, είναι να υπάρξει ταχεία εκκαθάριση.

Για τον λόγο αυτό υπάρχουν ήδη 200 δικαστές που ασχολούνται με τις οικονομικές αποφάσεις και είναι γνώστες όλων των οικονομικών δεδομένων (και της σχετικής νομολογίας) ώστε να εκδικάσουν ταχύτατα. Τα πέντε φορολογικά δικαστήρια «τρέχουν» για να είναι εντάξει στις υποχρεώσεις τους εντός του 2017 και να μειωθούν περαιτέρω οι υποθέσεις που εκκρεμούν.

Η ραγδαία μείωση της δικαστηριακής ύλης με οικονομικό ενδιαφέρον οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εκκαθάριση που ξεκίνησε την περίοδο 2011-2012. Μια αιτία, ωστόσο, είναι και το γεγονός ότι οι πολίτες καταφεύγουν όλο και λιγότερο στη Δικαιοσύνη, καθώς το κόστος είναι υψηλό και επιχειρείται κατά κύριο λόγο η κατάθεση μαζικών αγωγών κατά του Δημοσίου.

Περισσότερα «όπλα»
Από την πλευρά του το κράτος επιλέγει, πριν πάει στα δικαστήρια, να πιέσει με άλλους τρόπους τους φορολογούμενους να πληρώσουν τα χρέη τους. Όταν, όμως, οι υποθέσεις φτάνουν στα έδρανα του δικαστή, αυτός έχει περισσότερα «όπλα» για να προχωρήσει στην εκδίκασή τους, ακόμη και με τη χρήση «έμμεσων» αποδείξεων για την ενοχή του οφειλέτη. 

Τα δικαστήρια δείχνουν ιδιαίτερη αυστηρότητα αλλά βάζουν και «κόκκινες» γραμμές για τις απαιτήσεις του Δημοσίου, όταν υπάρχουν αποδείξεις ότι οι οφειλέτες έχουν αντικειμενική αδυναμία να πληρώσουν ή όταν το κράτος υπερβάλλει και αυθαιρετεί ζητώντας τεράστια ποσά ή αν οι υπέρμετροι φόροι είναι αδύνατον να εισπραχθούν.

Σε περιπτώσεις, ωστόσο, παρακράτησης φόρου (ΦΠΑ) ή μη καταβολής ασφαλιστικών εισφορών, οι δικαστές είναι ιδιαίτερα σκληροί, καθώς επικαλούνται λόγους δημοσίου συμφέροντος για να εκδίδουν αποφάσεις.

Δικαστικές πηγές τονίζουν ότι περιπτώσεις μη υποβολής φορολογικής δήλωσης ή εσκεμμένης ανακριβούς δήλωσης, σε περιπτώσεις μεγάλης έκτασης φοροδιαφυγής, κυρίως μη απόδοσης φόρων που έχουν εισπραχθεί από τους πολίτες αλλά δεν αποδίδονται από τους επιχειρηματίες, ο πέλεκυς είναι ταχύτατος και βαρύς. Ακόμη κι αν οι κατηγορούμενοι επικαλούνται την οικονομική κρίση•

Πολλοί είναι οι κατηγορούμενοι, κυρίως ελεύθεροι επαγγελματίες, οι οποίοι αν και χρωστούν εκατοντάδες εκατομμύρια επικαλούνται οικογενειακούς λόγους, ότι δεν έχουν να ζήσουν π.χ. ή ότι κάποιοι πελάτες τους δεν τους πλήρωσαν κι αυτοί «αναγκάστηκαν» να παρακρατήσουν φόρους και εισφορές. 

Αλλοι επικαλούνται λάθη του λογιστή ή απάτη από μέρους του κι άλλοι θανάτους, αρρώστιες ή άλλες αντικειμενικές αδυναμίες, χωρίς τις περισσότερες φορές να πείθουν τα δικαστήρια.

Υπάρχουν, βεβαίως και οι δικαστικές αποφάσεις - φραγμοί στην αυθαιρεσία του κράτους, όπως π.χ. για τις αντικειμενικές αξίες που θα έπρεπε να είναι χαμηλότερες και να καταβάλλεται μικρότερος ΕΝΦΙΑ ή άλλοι φόροι στα ακίνητα. 

Δυστυχώς, για λόγους δημοσίου συμφέροντος οι αποφάσεις δεν έχουν αναδρομικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα οι πολίτες να μην μπορούν να διεκδικήσουν επιστροφές ποσών.

Εκρηξη από το 2001, κίνδυνος παραγραφής φέτος

Η «έκρηξη» δικαστικών υποθέσεων ξεκίνησε ουσιαστικά από το 2001 με τα διοικητικά πρωτοδικεία να «φρακάρουν» και να σηκώνουν τα χέρια ψηλά για περίπου μια δεκαετία. Η μεγάλη αύξηση των υποθέσεων αφορούσε κυρίως διεκδικήσεις των πολιτών σε θέματα επιδομάτων, συνταξιοδότηση, εφάπαξ, φοροαπαλλαγές κ.λπ. 

Αυξήθηκε, ακόμη περισσότερο η δικαστική ύλη όταν και το Δημόσιο, εξαιτίας των άδειων ταμείων, άρχισε να διεκδικεί με μεγαλύτερη ένταση οφειλές πολιτών. Μάλιστα, την περίοδο 2010-2012 καταγράφηκε σημαντική αύξηση και στη δημοσιοποίηση φορολογικών υποθέσεων. 

Οφειλέτες οδηγούνταν στο Αυτόφωρο για χρέη ως «φόβητρο» και σε αντίστοιχες υποθέσεις, χωρίς τελικά το μέτρο να έχει σημαντικά αποτελέσματα. Ισως, μεγαλύτερο αποτέλεσμα και περισσότερα έσοδα για το κράτος να είχαν οι έρευνες σε λίστες ή γενικά σε περιουσιακά στοιχεία μεγαλο-οφειλετών, καθώς και πολιτών που δεν δήλωσαν τεράστια ποσά. Η απειλή δέσμευσης της περιουσίας και αυστηρών ποινών, οδήγησε πολλούς στο να σπεύσουν να κλείσουν τις υποθέσεις τους πληρώνοντας διόλου ευκαταφρόνητα ποσά.

Κίνδυνος παραγραφής
Στις 31 Δεκεμβρίου 2016 παραγράφεται το δικαίωμα του Δημοσίου να κοινοποιεί φύλλα ελέγχου και πράξεις προσδιορισμού φόρου, τελών, εισφορών, προστίμων που αφορούν:

• Τη χρήση 2010

• Τη χρήση 2000 για τις περιπτώσεις μη υποβολής ή εκπρόθεσμης υποβολής δηλώσεων εισοδήματος ή παρακρατούμενων φόρων. Σημειώνεται ότι σε περίπτωση που υπάρχουν εκπρόθεσμες δηλώσεις παρακρατούμενων φόρων, ή εκπρόθεσμες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος στις χρήσεις 2000-2013 τότε το δικαίωμα του δημοσίου για κοινοποίηση φύλλων ελέγχου παραγράφεται μετά από 15 χρόνια από την ημερομηνία λήξης της προθεσμίας υποβολής κάθε δήλωσης.

• Υποθέσεις η παραγραφή των οποίων έχει παραταθεί με διάφορες διατάξεις νόμων. Ειδικότερα παραγράφονται οι χρήσεις 2000 έως 2007 καθώς και η χρήση του 2009 για υποθέσεις για τις οποίες:

• Είχε εκδοθεί φύλλο ελέγχου μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2014.

• Εχουν αποσταλεί στοιχεία σε ελληνική δικαστική, φορολογική, ελεγκτική ή άλλη αρχή από άλλα κράτη μέλη της Ε. Ε. ή τρίτες χώρες στα πλαίσια αμοιβαίας διοικητικής ή δικαστικής συνδρομής ή συμβάσεων αποφυγής διπλής φορολογίας εισοδήματος.

• Είχαν εκδοθεί μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2013 εισαγγελικές παραγγελίες, εντολές ελέγχου, έρευνας ή επεξεργασίας.

• Είχαν εκδοθεί μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2015 εισαγγελικές παραγγελίες, εντολές ελέγχου, έρευνας ή επεξεργασίας.

ΗΜΕΡΗΣΙΑ