«Βόμβα» εγκατάλειψης και ερήμωσης του κέντρου της Αθήνας

«ΜΑΧΑΙΡΙΑ» Η ΜΕΤΑΚΟΜΙΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ

του Βασίλη Σ. Κανέλλη

Ανησυχητικές διαστάσεις λαμβάνει η εγκατάλειψη του κέντρου της Αθήνας, με τους φόβους για ερήμωσή του να αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο. Δεν είναι μόνο η αδυναμία προσέλκυσης επενδυτών και κατοίκων, που θα δώσουν ζωντάνια σε περιοχές από το Σύνταγμα μέχρι το Μεταξουργείο, είναι και η υποβάθμιση που προκαλείται εξαιτίας της έλλειψης στρατηγικής για τη δημιουργία ενός κέντρου εφάμιλλου ευρωπαϊκών πρωτευουσών.

Πολιτικοί, επαγγελματίες, μεσίτες και άνθρωποι που κινούνται στον χώρο των ακινήτων κρούουν περισσότερο από ποτέ τον κώδωνα του κινδύνου για την ερήμωση του κέντρου. Ο λόγος είναι η λειτουργία του Πολιτιστικού Κέντρου «Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος» στο Φάληρο. 

Το μοναδικό αυτό έργο που υποδέχθηκαν πριν από μερικές ημέρες οι Ελληνες έχει και την αρνητική του πλευρά. Είναι η αποχώρηση από το κέντρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Λυρικής Σκηνής, δύο εστίες πολιτισμού που κρατούσαν ζωντανό το κέντρο της πόλης. Σε συνδυασμό με το «λουκέτο» που ΄χει μπει σε ιστορικά καταστήματα και βιβλιοπωλεία, δημιουργείται μια ιδιαίτερα αρνητική εικόνα.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη βρισκόταν στο Βαλλιάνειο κτίριο από το 1903, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Θεόφιλο Χάνσεν και οικοδομήθηκε με γενική επίβλεψη του Ερνέστου Τσίλλερ. Είναι μέρος της νεοκλασικής τριλογίας Χάνσεν μαζί με το κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών και αυτό της Ακαδημίας Αθηνών.

Σήμερα η Εθνική Βιβλιοθήκη αποχώρησε από την οδό Πανεπιστημίου 32 αφήνοντας ένα εκπληκτικό κτίριο κενό και χωρίς, προς το παρόν, ένα σχέδιο αξιοποίησής του.

Οσο για τη Λυρική Σκηνή, που βρίσκεται από το 1944 στην οδό Ακαδημίας, αποτελούσε εδώ και 70 και πλέον χρόνια ορόσημο για τον ελληνικό πολιτισμό. Το εμβληματικό θέατρο Ολυμπία μένει κι αυτό πλέον άδειο και εκφράζονται φόβοι ότι αν δεν αξιοποιηθεί, θα μείνει για χρόνια κλειστό. 

Σχετική ερώτηση για το θέμα του κτιρίου έκανε πριν από μερικούς μήνες η βουλευτής της ΝΔ, Ολγα Κεφαλογιάννη, η οποία ρωτούσε: «Με τη σχεδιαζόμενη αποχώρηση της Λυρικής Σκηνής από το εμβληματικό κτίριο του Θεάτρου Ολυμπία, γεννάται η άμεση ανάγκη για την αλλαγή χρήσης του και η ένταξή του σ’ ένα ευρύτερο σχέδιο αναβάθμισης του πολύπαθου κέντρου της πόλης. Η Αθήνα δεν αντέχει άλλα κλειστά κτίρια. Η ερήμωση του κέντρου της πρωτεύουσας πρέπει να σταματήσει. Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού οφείλει να δράσει».

Η αποχώρηση των δύο πολιτιστικών δραστηριοτήτων από το κέντρο είναι το κερασάκι στην τούρτα, είναι ίσως το προειδοποιητικό καμπανάκι για τον κίνδυνο πλήρους εγκατάλειψης. Και δεν ήταν μόνο η κρίση που έφερε το ανησυχητικό σκηνικό. 

Η αδυναμία του κράτους και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να εκπονήσει ένα γενικό σχέδιο αναβάθμισης του κέντρου εδώ και πολλά χρόνια οδηγεί και στην παντελή απουσία ιδιωτικού επενδυτικού ενδιαφέροντος.

Στο κέντρο σήμερα κυριαρχεί η γκετοποίηση, πολλές φορές γίνεται θέατρο σοβαρών επεισοδίων, η ανεξέλεγκτη μετανάστευση υποβάθμισε το κέντρο και το κυριότερο, το «φωτογράφισε» αρνητικά σε όλο τον κόσμο.

Αδεια σπίτια
Χιλιάδες διαμερίσματα έχουν εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της, ενώ χιλιάδες είναι και τα λουκέτα σε καταστήματα και γραφεία, με αποτέλεσμα ολόκληροι δρόμοι να μοιάζουν με «φαντάσματα». 

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ένα στα τρία εμπορικά στο κέντρο είναι κλειστά, κυρίως σε δρόμους όπως η Πανεπιστημίου, η Σταδίου, η Ακαδημίας, ενώ σε παράδρομους τα λουκέτα έχουν ξεπεράσει το 50%.

Οι ιδιοκτήτες των κτιρίων αυτών τα έχουν εγκαταλείψει στο έλεος του χρόνου, καθώς θεωρούν ότι δεν θα αποδώσει η επένδυση σ’ αυτά. Ακόμη κι αν τα ανακαινίσουν, η γενικότερη κατάσταση που επικρατεί τα έχει απαξιώσει. 

Σπίτια πωλούνται ακόμη και με 3 χιλιάδες ευρώ, ενοικιάζονται με 100 ευρώ τον μήνα, μένουν σ’ αυτά δεκάδες μετανάστες, οι οποίοι όταν τα εγκαταλείπουν μοιάζουν με βομβαρδισμένο τοπίο. Υπάρχουν, μάλιστα, ιδιοκτήτες καταστημάτων που τα προσφέρουν δωρεάν, αρκεί ο επιχειρηματίας να πληρώνει τα έξοδα (κοινόχρηστα και ΕΝΦΙΑ) και να κάνει έστω στοιχειώδεις εργασίες, προκειμένου να μην καταρρεύσουν.

Όπως τονίζει ο σύμβουλος ακινήτων, Αθανάσιος Λίγγος, «η εγκατάλειψη του δημόσιου χώρου του κέντρου της Αθήνας, συμπαρασύρει και τον ιδιωτικό τομέα. Στις μέρες μας, τα ποσοστά των κενών ιδιοκτησιών καταστημάτων και χώρων ορόφων στις περισσότερες βασικές γειτονιές του κέντρου, φθάνουν στο δυσθεώρητο για μητρόπολη ποσοστό του 40% της δομημένης επιφάνειας.

Εξ ολοκλήρου κενά είναι περίπου το 20% των κτιρίων, πολλά από εκ των οποίων είναι διατηρητέα, τα οποία θεωρητικά θα έπρεπε να αποτελούν την βιτρίνα της κέντρου της πόλης. 

Περισσότερα από τα μισά κτίρια του κέντρου κατασκευάστηκαν προ 50ετίας, το 20% είναι αρκετά παλαιότερο, το 15% κατασκευάστηκε μεταξύ 1970-1990 και περίπου το 5% από το 1990 ως σήμερα. 

Το σύνολο σχεδόν των κτιρίων χρήζει κοστοβόρων παρεμβάσεων για αποκατάσταση, εκσυγχρονισμό και ενεργειακή αναβάθμιση. Το -τεράστιο- πρόβλημα έγκειται, στο ότι για τα περισσότερα κτίρια το κόστος αυτό είναι μεγαλύτερο της σημερινής τους αγοραίας αξίας. 

Το σύνολο των ιδιόκτητων κενών οριζόντιων ιδιοκτησιών εντός εγκαταλελειμμένων ή ημι-εγκατα­λελειμμένων κτιρίων, καταβάλλει σήμερα υψηλούς φόρους, χωρίς πραγματική προοπτική επανάχρησης ή πώλησής τους. 

Η αναβάθμιση μεμονωμένων οριζόντιων ιδιοκτησιών επίσης, δεν προσδίδει ιδιαίτερη υπεραξία σ’ αυτές, όταν οι κοινόχρηστοι χώροι και ο εξοπλισμός τους είναι πεπαλαιωμένοι, θέρμανση δεν υπάρχει στην Ελλάδα του 2017 και οι επικρατούσες συνθήκες είναι η μεγάλη προσφορά και η ανύπαρκτη για δεδομένα κέντρου μητρόπολης ζήτηση».

Μόνο στο Σύνταγμα
Αυτό το σκηνικό, αν συγκριθεί με τα κέντρα άλλων ευρωπαϊκών και μη πόλεων, θα δείξει και τη γύμνια της Αθήνας. Ισως το μόνο σημείο που μπορεί να «χαμογελά» είναι η πλατεία Συντάγματος. 

Από τότε που σταμάτησαν τα σοβαρά επεισόδια και οι συχνότατες διαδηλώσεις καταγράφεται «έκρηξη» του τουρισμού, τα ξενοδοχεία είναι γεμάτα, τα μαγαζιά κάνουν ικανοποιητικούς τζίρους, υπάρχει μια αίσθηση, ακόμη και το βράδυ, ότι η πόλη είναι ζωντανή.

Λίγα μέτρα πιο κάτω, ωστόσο, επικρατεί το χάος. Δρόμοι που αποφεύγουν οι πολίτες να κυκλοφορήσουν, ερήμωση, αύξηση της εγκληματικότητας. Η οδός Πειραιώς και γενικότερα όλη η περιοχή γύρω από το Πολυτεχνείο, γίνεται πεδίο μαχών τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα. 

Ούτε τα συγκοινωνιακά μέσα δεν κυκλοφορούν στην περιοχή και η ερήμωση είναι θέμα χρόνου. Ομοίως, η περιοχή κάτω από την Ομόνοια αλλά και μέχρι τον Αγιο Παντελεήμονα, είναι σε κατάσταση πολιτιστικής και κοινωνικής υποβάθμισης.

Αναμενόμενο είναι, λοιπόν, οι γειτονιές αυτές να έχουν εγκαταλειφθεί από Αθηναίους που έζησαν για δεκαετίες εκεί. Μόνο μετανάστες ζουν σε άθλιες συνθήκες, ενώ αυξάνεται και η εγκληματική δραστηριότητα από άτομα που εκμεταλλεύονται την εγκατάλειψη και την παντελή έλλειψη ασφάλειας.

Η πολιτεία και ο Δήμος Αθηναίων αδυνατούν εδώ και χρόνια να εκπονήσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο «ανάστασης» του κέντρου. Μεμονωμένες κινήσεις, όπως κάποιες ανακαινίσεις κτιρίων, πεζοδρομήσεις κ.λπ. δεν μπορούν να φέρουν θετικά αποτελέσματα. 

Οι ειδικοί προτείνουν μεταξύ άλλων:

• Πρόγραμμα προσέλκυσης πολιτών να επιστρέψουν και να μείνουν στο κέντρο. Με επιδότηση ενοικίου, χαμηλή φορολόγηση για αγορά ή ανακαίνιση κτιρίων, μπόνους σε επιχειρηματίες, όπως εξαίρεση από τα δημοτικά τέλη για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ώστε να αναπτυχθούν στο κέντρο.

• Γενικευμένο πρόγραμμα αναβάθμισης δημόσιων κτιρίων. Αν δεν υπάρχουν χρήματα από τον κρατικό κορβανά (που θα έπρεπε να υπάρχουν από τα έσοδα από τα αυθαίρετα) να υπάρξουν συνεργασίες με ιδιώτες για έργα ΣΔΙΤ που θα δώσουν χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα προς χρήση. Θα μπορούσαν κτίρια, όπως το ΙΚΑ στην οδό Πειραιώς ή ακόμη και το Εφετείο στην οδό Σωκράτους, να στεγάσουν δημόσιες υπηρεσίες και να «ζωντανέψουν» το κέντρο.

• Ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια για πεζοδρομήσεις, φυτεύσεις δέντρων, φωτισμό ώστε να μη μένει «νεκρή» ποτέ η πόλη.

• Αναβάθμιση των υπαρχουσών πλατειών και πάρκων και δημιουργία άλλων που, όμως, θα προστατεύονται.

• Αύξηση της αίσθησης ασφάλειας στο κέντρο με περισσότερη αστυνόμευση. Η μείωση της εγκληματικότητας, κάθε μορφής, αποτελεί τον πρώτο παράγοντα για τη αναβάθμιση του κέντρου.

• Ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα είτε ένταξης των μεταναστών στην περιοχή είτε μετεγκατάστασής τους σε άλλες γειτονιές.

• Κίνητρα για την εγκατάσταση ερευνητικών κέντρων, χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, start ups και άλλες δραστηριότητες που θα φέρουν στο κέντρο νέους ανθρώπους.

• Οπου χρειάζεται, κατεδάφιση κτιρίων και δημιουργία ελεύθερων χώρων αναψυχής. Αλλά και κίνητρα για την κατασκευή σύγχρονων κτιρίων που θα αντικαταστήσουν αυτά που κτίστηκαν τις δεκαετίες του ’50 και του ’60.

http://www.imerisia.gr/