«Bόμβα» από το ΣτΕ: Αντισυνταγματική η ρύθμιση για τα αυθαίρετα

 Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) σε διάσκεψη, κεκλεισμένων των θυρών, έκρινε σύμφωνα με πληροφορίες, αντισυνταγματική την τακτοποίηση των αυθαιρέτων νέας γενιάς με «πάγωμα» της κατεδάφισής τους για 30 χρόνια (αφού καταβληθεί το σχετικό πρόστιμο), όπως επίσης έκρινε αντισυνταγματικό στο σύνολό του το νόμο 4014/2011 για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, την δημιουργία του «Πράσινου Ταμείου», κ.λπ.

Όπως τόνιζαν νομικοί κύκλοι η απόφαση αυτή του ΣτΕ δημιουργεί αδιέξοδο σε εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που τακτοποίησαν τα αυθαίρετά τους, ενώ διαιωνίζει το πρόβλημα των αυθαιρέτων, καθώς η Πολιτεία δεν εκφράζει τη βούληση να συμμορφωθεί στις αποφάσεις του ΣτΕ.

Επίσης, προκαλείται αναστάτωση λόγω των χιλιάδων περιπτώσεων μεταβιβάσεως ακινήτων και συμβολαιογραφικών πράξεων που έγιναν την τελευταία διετία, ενώ την ίδια στιγμή προκαλούνται τεράστια ερωτηματικά στους πολίτες οι οποίοι εντάχθηκαν στις σχετικές ρυθμίσεις του νόμου καταβάλλοντας αξιόλογα χρηματικά ποσά για την νομιμοποίηση των αυθαιρέτων τους. Εξάλλου, γεννώνται ερωτηματικά για το εάν θα επιστραφούν τα ποσά που έχουν καταβληθεί για την νομιμοποίηση αυθαιρέτων ή θα βρεθεί άλλης μορφής λύση. 

Μάλιστα, προσέθεταν οι ίδιοι κύκλοι ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι έχουν καταβληθεί και αμοιβές σε μηχανικούς οι οποίοι επωμισθήκαν το μεγάλο βάρος διευθέτησης της νομιμοποίησης. Πάντως, σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι άμεση η νομοθετική παρέμβαση του υπουργείου Περιβάλλοντος, προσέθεταν οι ίδιοι κύκλοι.

Να σημειωθεί ότι και κατά το πρόσφατο παρελθόν η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έχει κρίνει αντισυνταγματική την παλαιότερη προσπάθεια (παλαιό νομοθετικό πλαίσιο) νομιμοποίησης των αυθαιρέτων.

Ειδικότερα, η Ολομέλεια των συμβούλων της Επικρατείας (πρόεδρος ο Κ. Μενουδάκος και εισηγήτρια η σύμβουλος Επικρατείας Αικατερίνη Σακελλαροπούλου) στην εν λόγω διάσκεψη έκριναν κατά πλειοψηφία ότι ο Ν. 4014/2011 είναι αντίθετος στο άρθρο 24 παράγραφος 2 του Συντάγματος που προστατεύει το περιβάλλον, τον ορθολογικό πολεοδομικό σχεδιασμό, το οικιστικό περιβάλλον, κ.λπ.

Συγκεκριμένα, οι δικαστές έκριναν ότι ο επίμαχος νόμος του 2011 παραβιάζει ευθέως το άρθρο 24 του Συντάγματος και δεν δέχθηκαν κανέναν άλλο ισχυρισμό όσων είχαν προσφύγει στο ΣτΕ κατά της τακτοποίησης των αυθαιρέτων, κ.λπ. Επίσης, δεν δέχθηκαν ότι λόγοι δημοσίου συμφέροντος επιβάλλουν την επιβάρυνση -του ήδη κατά πολύ επιβαρυμένου- οικιστικού περιβάλλοντος και έκαναν δεκτές τις σχετικές αιτήσεις ακυρώσεως.

Οι θέσεις της εισηγήτριας για τα αυθαίρετα του 2011

Κατά την συζήτηση των προσφυγών (Χαρίκλειας Θεοδωρίδη, Αθ. Μιχελή και Π. Θεοδωρόπουλου) ενώπιον της Ολομέλεια του ΣτΕ στις 14 Φεβρουαρίου 2012, κατά του νόμου του 2011 για τα αυθαίρετα, η κυρία Σακελλαροπούλου είχε αναφερθεί στην νομολογία του δικαστηρίου της τελευταίας 3ετίας (παλαιότερες αποφάσεις) που είχαν κρίνει ότι η συνταγματική ανοχή απέναντι στα αυθαίρετα εξαντλήθηκε με τον Ν. 1337/1983 και ότι δεν είναι δυνατή η αποφυγή κατεδάφισης για τα αυθαίρετα «νέας γενιάς», δηλαδή όσα κτίστηκαν μετά τις 31.1.1983.

Επίσης, η εισηγήτρια είχε αναφερθεί στο περιεχόμενο του επίμαχου Ν. 4014/2011, που μεταξύ των άλλων, προβλέπει, ότι αναστέλλεται για 30 χρόνια η επιβολή κυρώσεων και κατεδάφισης αυθαιρέτων (περιλαμβανομένων και των ημιυπαίθριων χώρων) μετά την καταβολή του σχετικού προστίμου (το ύψος του οποίου καθορίζεται ανάλογα με την κατηγορία στην οποία θα υπαχθεί η πολεοδομική παράβαση), ενώ ορίζεται ότι το ειδικό πρόστιμό που θα καταβληθεί θα αποδίδεται στο «Πράσινο Ταμείο».

Μάλιστα, είχε επισημάνει η εισηγήτρια ότι δόθηκαν αλλεπάλληλες παρατάσεις για την υποβολή των αιτήσεων υπαγωγής των αυθαιρέτων στον επίμαχο νόμο, όπως είχαν επίσης δοθεί και παρατάσεις για τις καταθέσεις των απαιτούμενων δικαιολογητικών.

Επιπρόσθετα, η κυρία Σακελλαροπούλου τον περασμένο Φεβρουάριο ενώπιον του ακροατηρίου είχε θέσει το ερώτημα «εάν η αντιμετώπιση της οξύτατης δημοσιονομικής κρίσης την οποία διέρχεται η χώρα, σε συνδυασμό με τη γενικευμένη και διαχρονική μορφή που έχει λάβει η αυθαίρετη δόμηση, μετά την πάροδο 30 περίπου ετών από τη θέσπιση του Ν. 1337/1983 και την πρόβλεψη παρεμβάσεων πολεοδομικής εξισορρόπησης με διάθεση τμήματος των εσόδων, συνιστούν ή όχι εξαιρετικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν αφενός την απόκλιση από τις συνταγματικές αρχές του κράτους δικαίου και της ισότητας των πολιτών έναντι του νόμου και αφετέρου αν θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την επιβάρυνση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος, αλλά και τη διαφοροποίηση της πάγιας νομολογίας του ΣτΕ ως προς την αυθαίρετη δόμηση».

Προμήνυμα του ΣτΕ για αντισυνταγματικότητα του Ν. 4014/2011

Υπενθυμίζεται ότι τις πρώτες ημέρες του Απριλίου του 2012 η Ολομέλεια του Συμβούλιου της Επικρατείας (διαδικασία Αναστολών) με πρόεδρο τον μετέπειτα υπηρεσιακό πρωθυπουργό Παν. Πικραμμένο και εισηγήτρια την σύμβουλο Επικρατείας κυρία Σακελλαροπούλου, έστειλε το πρώτο μήνυμα για την «τύχη» των αυθαιρέτων του Ν. 4014/2011.

Τότε, οι δικαστές «πάγωσαν» την νομιμοποίηση όλων των αυθαιρέτων νέας γενιάς που η ανέγερσής τους βεβαιωνόταν με «ελαστικούς» τρόπους απόδειξης του χρόνου κατασκευής τους (υπεύθυνες δηλώσεις και βεβαιώσεις μηχανικών, ιδιωτικά έγγραφα, κ.λπ.), επαναφέροντας το «ρολόι» στο καθεστώς των προϋποθέσεων νομιμοποίησης προ της 28ης Ιουλίου 2011 (ημερομηνία εφαρμογής του Ν. 4014/2011), έτσι ώστε να αποδεικνύεται ο χρόνος κατασκευής μόνο με αεροφωτογραφίες και δημόσια έγγραφα.

Παράλληλα, το περασμένο χρόνο η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου με την ίδια απόφασή της (180/2012) είχε κρίνει ότι με την διαδικασία που ακολουθείται για την νομιμοποίηση των αυθαιρέτων νέας γενιάς «υπάρχει κίνδυνος περαιτέρω βλάβης του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος και δημιουργίας τετελεσμένων καταστάσεων με την πραγματοποίηση και νέας αυθαίρετης δόμησης».

Παλαιότερο νομοθετικό πλαίσιο

Να σημειωθεί ότι και κατά το παρελθόν η Ολομέλεια του ΣτΕ είχε κρίνει αντισυνταγματικό το παλαιότερο νομοθετικό καθεστώς νομιμοποίησης των αυθαιρέτων. Τότε, μάλιστα, οι σύμβουλοι Επικρατείας είχαν κρίνει πολύ αυστηρότερα το παλαιό νομοθετικό πλαίσιο, αφού είχαν αποφανθεί ότι πλέον της παραβίασης του άρθρου 24 του Συντάγματος (κάτι που κρίθηκε και τώρα για το Ν. 4014/2011), παραβιάζονται επιπρόσθετα, οι συνταγματικές αρχές της ισότητας (άρθρο 4), του κράτους δικαίου (άρθρο 25), καθώς και οι αρχές του σεβασμού και της προστασίας της αξίας του ανθρώπου (άρθρο 2 Συντάγματος).

Ενδεικτικά, το πρώτο δεκαήμερο του 2009 η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, ομόφωνα (35 δικαστές) με την υπ΄ αριθμ. 3500/2009 απόφασή της, είχε αποκλείσει κάθε προσπάθεια διατήρησης και εξαίρεσης από την κατεδάφιση των αυθαιρέτων «νέας γενιάς» (που χτίστηκαν μετά το νόμο Τρίτση-Ν. 1337/1983, δηλαδή που ανεγέρθηκαν μετά την 31.1.1983) και στα οποία εντάσσονται ως αυθαίρετες κατασκευές και οι ημιυπαίθριοι χώροι.

Η Ολομέλεια ΣτΕ, υπό τον τότε αρχαιότερο αντιπρόεδρό της Μ. Βροντάκη, έκανε δεκτή εισήγηση του συμβούλου Επικρατείας Ν. Ρόζου και έκρινε αντισυνταγματικό το Ν. 3044/2002, που επιχείρησε να εξαιρέσει από τον κανόνα της κατεδάφισης όλα τα αυθαίρετα, πριν και μετά τον Ν. 1337/1983, αλλά και όσα θα χτίζονταν οποτεδήποτε στο μέλλον.

Το 2009 οι σύμβουλοι Επικρατείας δέχτηκαν ότι η τελευταία συνταγματικά ανεκτή εξαίρεση από την κατεδάφιση ήταν για τα κτίσματα που ανεγέρθηκαν μέχρι την 31.1.1983 και συνεπώς κάθε εξαίρεση από την κατεδάφιση αυθαιρέτων κατασκευών που έγιναν μετά την ημερομηνία αυτή, παραβιάζει το άρθρο 24 παράγραφος 2 του Συντάγματος (για το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον), καθώς και τις συνταγματικές διατάξεις που κατοχυρώνουν το κράτος δικαίου, την ισότητα και τον σεβασμό στην αξία του ανθρώπου.

Στη συνέχεια, ένα έτος μετά, η Ολομέλεια του ΣτΕ με άλλη, την υπ΄ αριθμ. 3921/2010 απόφασή της, έκρινε και πάλι αντισυνταγματικές και ανίσχυρες τις διατάξεις του N. 3044/2002, που επέτρεψαν να εξαιρούνται από την κατεδάφιση νέα αυθαίρετα, είτε εντός είτε εκτός σχεδίου πόλεως και οικισμών, ακόμα και αν ανεγείρονται σε παραδοσιακούς και ειδικά προστατευόμενους οικισμούς.

Δηλαδή, η Ολομέλεια υπό τον τότε πρόεδρό της Π. Πικραμμένο και υιοθετώντας την εισήγηση της κυρίας Σακελλαροπούλου, έκρινε αντισυνταγματικό τον Ν. 3044/2002 και δέχθηκε ότι η τελευταία συνταγματικά ανεκτή εξαίρεση από την κατεδάφιση αυθαιρέτων έγινε με τον «νόμο Τρίτση» οπότε μπορούσαν να διασώσουν τα αυθαίρετα όσοι τα είχαν δηλώσει. Με την ίδια απόφαση του 2010 κρίθηκε ακόμη από το ΣτΕ ότι ο Ν. 3044/2002 είναι αντίθετος στο άρθρο 24 παράγραφος 2 του Συντάγματος, καθώς με τις διατάξεις του «ανατρέπεται ή επηρεάζεται δυσμενώς ο ορθολογικός οικιστικός σχεδιασμός, αποδυναμώνεται η εφαρμογή των όρων δόμησης και των περιορισμών χρήσης και επέρχεται επιδείνωση των όρων διαβίωσης των κατοίκων».

Τι ζητούν από το ΣτΕ

Στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έχουν προσφύγει κάτοικοι του Αμαρουσίου Αττικής, της Φθιώτιδος, Θεσπρωτίας, κ.λπ. επικαλούμενοι, μεταξύ των άλλων, ότι θίγονται με τον αντισυνταγματικό Ν. 4014/2011 που προβλέπει την διαδικασία νομιμοποίησης των αυθαιρέτων και την επιβολή ειδικού προστίμου υπέρ του «Πράσινου Ταμείου». Ακόμη, ζητούν την ακύρωση των υπουργικών αποφάσεων που καθορίζουν τις διαδικασίες είσπραξης και απόδοσης του ειδικού παραβόλου-προστίμου στο «Πράσινο Ταμείο», προσδιορίζουν τον τρόπο υποβολής των απαραίτητων δικαιολογητικών και εγγράφων, κ.λπ.

Ειδικότερα, οι κάτοικοι υποστηρίζουν ότι ο επίμαχος νόμος παραβιάζει το άρθρο 24 του Συντάγματος για την προστασία του περιβάλλοντος, τις συνταγματικές αρχές της ανάπτυξης του οικιστικού περιβάλλοντος βάσει επιστημονικού σχεδιασμού, την συνταγματική αρχή της ισότητας, την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, κ.λπ., όπως επίσης παραβιάζει και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).

Τέλος, η δημοσίευση της απόφασης της Ολομέλειας του ΣτΕ αναμένεται μέσα στους επόμενους μήνες.

Πηγή: ΑΜΠΕ