Κοινωνική Καταστροφή: έτσι απλά, ταξικά και ελληνικά…

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου*

Μια και το παραμύθι της ανάπτυξης δια του μνημονίου κατέρρευσε, ακόμη και μεταξύ των πλέον ευφάνταστων υποστηρικτών του, άρχισε το άλλο παραμύθι της Δεξιάς, υπό τον φαιδρό τίτλο: «η αριστερά υποστηρίζει τους προνομιούχους και τους υψηλόμισθους». Με άλλα λόγια, περνάμε από την νεοφιλελεύθερη αφήγηση στην σκληρή δεξιά κοινωνική οντολογία, η οποία ορίζει σήμερα πολιτικά την κοινωνία των δύο τρίτων. 

Η στρατηγική της πιο σκληρής λιτότητας που έχει γνωρίσει η (Δυτική) Ευρώπη μετά το πόλεμο, με πρωτοφανή εσωτερική υποτίμηση, αποτελεί ασφαλώς μορφή ταξικού πολέμου. Η «λιτότητα» αφορά στην μεταφορά πόρων από τους εργαζόμενους στο μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο έχει υποστεί μεγάλες ζημίες στην Ελλάδα, εξαιτίας της αντιπαραγωγικής του επένδυσης με σύγχρονους ιμπεριαλιστικούς και τεχνολογικούς όρους, όπως και εξαιτίας του πολιτικού του χαρακτήρα: δεν δομήθηκε μέσω μιας εξαγωγικής βιομηχανίας παραγωγής μεγάλης υπεραξίας, αλλά δια των υπηρεσιών, της οικοδομικής δραστηριότητας και στο πλαίσιο της κυκλοφορίας του χρήματος. 


Στην Ελλάδα η «λιτότητα», λοιπόν, έρχεται να καλύψει τις ζημίες του κεφαλαίου από την στρατηγική ανάπτυξης/μεγέθυνσης (του) των περασμένων δεκαετιών και άρα να διορθώσει το πρόβλημα που προκάλεσε η μορφή υπερσυσσώρευσής του. Με την καταστροφή των δύο τρίτων της κοινωνίας έρχεται η διακυβερνώσα τάξη των διαπλεκομένων πολιτικών -επιχειρηματιών να καλύψει το κενό στην οικονομία που δημιουργείται από την διαρκώς μεγεθυνόμενη καταστροφή του κεφαλαίου (εξαιτίας εσωτερικών αλλά και εξωτερικών παραγόντων, όπως έχουμε σχολιάσει σε προηγούμενα σημειώματα). Έτσι, με ταχύ βήμα (με πρωτοφανώς συνοπτικές διαδικασίες) τα δύο τρίτα των πολιτών που στηρίζουν την επιβίωσή τους και κοινωνική τους υπόσταση στην εργασία, έρχονται να αποζημιώσουν το ένα τρίτο που πλήττεται από την διαδικασία απομείωσης του κεφαλαίου του – διαφόρων μορφών – εξαιτίας της πτώχευσης του κράτους και των τραπεζών και της φθοράς που αυτό (το κεφάλαιο) υφίσταται στο πλαίσιο της «αποεπένδυσης», λόγω της μειωμένης ανταγωνιστικής του διάρθρωσης εντός της ζώνης του ευρώ. 

Απλά, με δραματική μείωση του εισοδήματος των εργαζομένων – με μια ποικιλία μεθοδεύσεων - και με απώλεια θέσεων εργασίας έρχεται η ελληνική κοινωνία να αποζημιώσει το κατεστραμμένο ή υπό καταστροφή κεφάλαιο και να καλύψει σε βάθος χρόνου εκείνο που με την βοήθεια του κράτους και των τραπεζών βγήκε από την κυκλοφορία του χρήματος σε τοπικό επίπεδο. Στο μεταξύ η διαδικασία αυτή εξολοθρεύει μικρούς και μεσαίους επιχειρηματίες που αποστερούνται την αναγκαία ρευστότητα και δεν μπορούν να αξιοποιήσουν την προσωπική τους εργασία ή/και την εργασία μελών της οικογενείας τους, όπως και άλλων εργαζομένων για την παραγωγή πλεονάσματος. Όταν το χρήμα σπανίζει, ακριβαίνει με πολλούς τρόπους. Όταν έχεις ύφεση για μεγάλο διάστημα το ήδη ακριβό χρήμα απαξιώνει την απασχολούμενη εργασία σε τέτοιο βαθμό που δεν αρκεί η μείωση των μισθών για να επιβιώσεις ως επιχείρηση, αλλά αυτό πρέπει να συνδυαστεί με δραστικές απολύσεις. Αν «πουλάς» ακόμη, περικόπτεις λοιπόν μισθούς και άλλες παροχές, απολύεις και καθυστερείς πληρωμές, αν όμως το «είδος» σου, δεν έχει ευρεία καταναλωτική βάση ή η θέση σου στην αγορά είναι για διάφορους άλλους λόγους (χρηματοπιστωτικούς ή σε ότι αφορά στη δομή των πωλήσεων) επισφαλής, κλείνεις την επιχείρηση! Όσο τρενάρεις το λουκέτο, τόσο περισσότερο επιβαρύνεσαι δυσανάλογα και τόσο μεγαλύτερο πρόβλημα «μόλυνσης» προκαλείς στην αγορά με παράλληλη πολύμορφη φθορά των εργαζομένων (σου) και των σχέσεων σου με αυτούς. Αυτό είναι το δράμα του μικρού και μεσαίου επιχειρηματία σήμερα στην Ελλάδα. Όσο μάλιστα πιο «υγιής», ευαίσθητος κοινωνικά και έντιμος στις συναλλαγές του είναι αυτός, τόσο μεγαλύτερο το δράμα του!

Κάπως έτσι, με την στρατηγική των μνημονίων της τρόικας που ενστερνίζεται ο Μεγάλος Συνασπισμός της Διαπλοκής, εργαζόμενοι και ένα σημαντικό μέρος μικρών και μεσαίων επιχειρηματιών, όπως και ένα ελάχιστο αλλά κρίσιμο μεγαλύτερων τσουβαλιάζονται σε μια νέα ταξική διαστρωμάτωση, ισοπεδωτική για τα λαϊκά και μεσαία στρώματα, που καταλήγουν με μεγάλη ταχύτητα στην προλεταριοποίηση ή, όπως ορίζουν το φαινόμενο κάποιοι άλλοι, σε πληβειοποίηση. Ακριβώς περί αυτού πρόκειται σήμερα και σε τούτο κατατείνουν τα νέα μέτρα σουπερλιτότητας, που θα φέρει στο κοινοβούλιο προς ψήφιση με απαράδεκτη διαδικασία, η Συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ. Με άλλα λόγια πρόκειται για μια ανεπανάληπτη σε καιρούς ειρήνης ταξική επίθεση στο ιστορικό πλαίσιο της Ελλάδας, υπό την αιγίδα μάλιστα των δανειστών της και δυστυχώς για την Ευρώπη των οργάνων της ΕΕ.

Η Δεξιά ενωμένη «ξεσάλωσε» και αναδιοργανώνει ταξικά την κοινωνία, με όχημα τα μνημόνια της τρόικας. Αυτό διαμορφώνει μια οντολογικά/κοινωνικά διαχωριστική γραμμή μεταξύ εργαζομένων και κεφαλαίου σήμερα στην Ελλάδα που δεν μπορεί να διασκεδαστεί με εθνικισμούς, νεοναζισμούς και ηθικοπλαστικές προσεγγίσεις από την μεριά των φορέων του πελατειακού κράτους και των νομιμοποιητών της χρόνιας διαφθοράς, μοναδικής διαπλοκής και απληστίας. Είναι τούτο που διαχωρίζει αντικειμενικά την Αριστερά από την Δεξιά, εξαφανίζοντας εκ των πραγμάτων και προσωρινά την έννοια του πολιτικού κέντρου. Είναι τόσο βίαιη η επίθεση των φορέων του κεφαλαίου, δηλαδή, που μειώνεται έως εξαφανίσεως η περιοχή της «συναίνεσης».

Επιτρέψτε μου στο σημείο αυτό να παραθέσω λίγες αράδες από το εξαιρετικό άρθρο του Αλέξανδρου Πιστοφίδη υπό τον τίτλο «Η Προλεταριοποίηση της Μεσαίας Τάξης», το οποίο είναι απόλυτα εναρμονισμένο στις γραμμές της προσέγγισής μου, αλλά με διαφορετική αφηγηματική μεθοδολογία: «Είναι πλέον σίγουρο, ότι στο άμεσο μέλλον φόρους θα πληρώνουν μόνο οι εργαζόμενοι, αυτοί που έχουν εργασία, και οι Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν έχουν την πολυτέλεια να απειλήσουν με μεταφορά της έδρας τους σε Κίνα, Ινδία ή άλλη χώρα “Ευκαιρίας”. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος αποδυνάμωσης του κράτους, με άλλοθι τη μείωση του “Κόστους Λειτουργίας” του [U. Beck: Τι είναι παγκοσμιοποίηση 1999] […] Ο διακεκριμένος πολιτικός φιλόσοφος John Gray το διατύπωσε ως εξής: Η μεσαία τάξη συνιστά μια πολυτέλεια την οποία ο καπιταλισμός δεν είναι πια σε θέση να πληρώνει». Με λίγα λόγια, η μεσαία αστική τάξη, εκείνη δηλαδή που κατέλυσε τη φεουδαρχία και δημιούργησε τον καπιταλισμό και τη δημοκρατία, η ραχοκοκαλιά, όπως λέγανε πολλοί μέχρι πρόσφατα, του συστήματος, «έκανε το χρέος της απέναντι στην κοινωνία. Την ευχαριστούμε γι αυτό, τώρα όμως μας κοστίζει πολύ και μπορεί να ξαναγυρίσει εκεί απ’ όπου ήρθε […] Όλα τα μέχρι σήμερα μέτρα και το νέο φορολογικό νομοσχέδιο στη χώρα μας, όπου αυξάνεται ο φορολογικός συντελεστής στα χαμηλά εισοδήματα και πέφτει στα εισοδήματα άνω των 60.000 ευρώ, είναι ενδεικτικά αυτής της συγκεκριμένης στρατηγικής προλεταριοποίησης του μεγαλυτέρου μέρους των Ελλήνων. Όταν οι Γερμανοί, με ρεκόρ εξαγωγών 500 δις το 2011 (το μεγαλύτερο στην ιστορία τους) και με τα χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού από το 1950, ανέχονται μείωση του βιοτικού τους επιπέδου με ζητωκραυγές γιατί τους δίνουν σαν ελεημοσύνη (και όχι σαν δικαίωμα) μερικά ψίχουλα απ’ τα κλεμμένα του Νότου, με το δίκιο τους διαμαρτύρονται για τους Έλληνες με τους «παχυλούς» μισθούς. Το ότι οι εκατομμυριούχοι στη Γερμανία αυξήθηκαν τα τελευταία χρόνια κατά 200.000 και ανέρχονται ήδη στις 800.000, όπως θριαμβολογούν τα γερμανικά ΜΜΕ, φαίνεται να μην απασχολεί τους γερμανούς νεοπρολετάριους ή τους έπεισαν να μην τους απασχολεί γιατί καθημερινά τους δείχνουν τους «τεμπέληδες τους Νότου», που ζουν δήθεν εις βάρος τους, όπως έχουν πεισθεί οι Έλληνες απ’ τα δικά μας ΜΜΕ, πως οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι εκείνοι που ζουν εις βάρος μας και όχι οι εργοδότες τους, που με τα νέα μέτρα ασυδοσίας ζουν μέσα στην τρελή χαρά»

Περί αυτού πρόκειται, δυστυχώς! Οι πολιτικές της σουπερλιτότητας που επιχειρεί η ενωμένη Δεξιά να επιβάλλει στην Ελλάδα - με το ανιστόρητο και γελοίο μάλιστα επιχείρημα πως η Αριστερά υποστηρίζει τους υψηλόμισθους και τους δημοσίους υπαλλήλους, ενώ η «λαϊκή δεξιά» τον άνεργο και τον φτωχό υπάλληλο του ιδιωτικού τομέα, παράλληλα με τον μικροεπιχειρηματία - αποτελούν δομικό στοιχείο του Νεο-ηγεμονισμού στην Ευρώπη, ο οποίος στηρίζεται στο αντιπληθωριστικό δόγμα, ενώ συνδέει την στρατηγική λιτότητας που επιβάλει η γερμανική βιομηχανική ελίτ με την συνειδητή/τεχνητή πτώχευση του ελληνικού κράτους που επέφερε η διαπλεκόμενη μεγαλοαστική τάξη της χώρας μας για να καλύψει το ανυπέρβλητο πρόβλημα της άναρχης υπερσυσσώρευσης (της) τα τελευταία 15 κυρίως χρόνια και την καταστροφή κεφαλαίου, εξαιτίας της αδυναμίας προσαρμογής στον ανταγωνισμό εντός της ευρωζώνης.

Τόσο απλά, ταξικά και …ελληνικά, που θα οδηγήσουν την Ελλάδα σε πολύ λίγο κοινωνικά στο 1960 και πολιτικά στο 1950. Κοιτάξτε, ο ίδιος ο Νεο-ηγεμονισμός ως φαινόμενο της διεθνούς πολιτικής δομείται στο οικονομικό πρότυπο του αντιπληθωρισμού. Το ένα δεν δουλεύει χωρίς το άλλο. Η στρατηγική του αντιπληθωρισμού ενσωματώνει μια πλειάδα αντικοινωνικών πολιτικών, τις οποίες ονομάζουμε κοινώς «λιτότητα» και οι οποίες οδηγούν στην αποσάρθρωση του κοινωνικού κράτους. Οι πολιτικές αυτές εάν συνδυαστούν με οικονομική ασφυξία, εξαιτίας της αδυναμίας του κράτους να δανειστεί από την χρηματαγορά, καταλήγουν σε εξοντωτικά μέτρα εσωτερικής υποτίμησης - αν δεν διαθέτεις εθνικό νόμισμα - τα οποία ενισχύουν την καταστροφική για την κοινωνία και αγορά ύφεση. Το κράτος παραλύει, κανένα απολύτως κοινωνικό μοντέλο δεν λειτουργεί, η παραγωγή αποδιοργανώνεται και η κοινωνία απορρυθμίζεται μαζί με την αγορά. Η χώρα τότε εισέρχεται σε ένα σπιράλ θανάτου… στην άβυσσο με την οποία μας απειλούσε η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία μας, εάν δεν προσφύγουμε στο ΔΝΤ, δεν αποδεχθούμε τον ατομικό μηχανισμό, το συγκεκριμένο χρεοστάσιο για την Ελλάδα και τα μνημόνια με την τρόικα που το συνόδευαν και το εξειδικεύουν εξελικτικά σήμερα.

Εδώ βρισκόμαστε σήμερα… καταμεσής της αβύσσου! Και οι δρόμοι δυστυχώς που απομένουν για να μην ταυτιστεί η προλεταριοποίηση με την ευρωπροτεκτορατοποίηση της χώρας λιγοστεύουν καθημερινά. Ο συντάκτης αυτών των γραμμών έκανε ότι μπορούσε για να μην καταλήξουμε στον εγκλωβισμό στην διαλεκτική των «μονόδρομων». Όλες μου οι προτάσεις άνοιγαν πεδίο δημοκρατικής διαβούλευσης εντός της ΕΕ και στο εσωτερικό, αποσκοπώντας καταρχήν στην αποφυγή της παγίδευσης της χώρας σε μια μορφή βίαιης σύγκρουσης κεφαλαίου-εργασίας στο εσωτερικό που θα προκαλούσε μεγάλο αριθμό θυμάτων από τα λαϊκά και μεσαία στρώματα και ανυπολόγιστη βλάβη του εθνικού συμφέροντος. Για τους εξοικειωμένους με το στρατηγικό μάνατζμεντ, επεδίωξα να εμπνεύσω προς μια στρατηγική βασισμένη στην «Contingency theory», έτσι ώστε να αποφύγουμε μια διαλυτική για τον κοινωνικό ιστό προσέγγιση της γερμανικής στρατηγικής, είτε ως κοινωνικά ισοπεδωτικό accommodation στον Νεο-ηγεμονισμό , είτε ως άναρχη resistance δίχως ξεκάθαρη πολιτική φόρμουλα, μαζική κοινωνική οργάνωση και συμμαχίες.

Οι προτάσεις μου, δηλαδή, υπήρξαν μετριοπαθείς, βασισμένες στις διακηρυγμένες αρχές της Ένωσης και υποταγμένες στην ανάγκη δημοκρατικής εξέλιξης στην Ελλάδα, δίχως κοινωνική καταστροφή, γεγονός που σε μεγάλο βαθμό θα θεράπευε μακροχρονίως την «κρίση ευημερίας», την κρίση του τραυματικού μύθου της ισχυρής Ελλάδας, που συμπίπτει ακριβώς με την κρίση του ευρώ και την επακόλουθη πολιτική κρίση ταυτότητας αυτών που προπαγάνδισαν και εκμεταλλεύτηκαν καί τα δυο: είτε για να αποκτήσουν πολιτική ισχύ, είτε για να συσσωρεύσουν γρήγορα πλούτο και να… επιδείξουν την αρχοντοχωριατιά τους!

Δυστυχώς, κυριάρχησαν οι εξτρεμιστές, είτε με την μορφή της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου, είτε με την ενδιάμεση του κ. Παπαδήμου, είτε με την πλέον χυδαία αυτή του Αντώνη Σαμαρά. Δεν είναι υπερβολή, στην Ελλάδα σήμερα κυβερνά η εξτρεμιστική νεοφιλελεύθερη Δεξιά, αποφασισμένη να υποβαθμίσει την εργασία σε ασύλληπτο μέγεθος υπέρ του κεφαλαίου και μάλιστα του πλέον παρασιτικού και τυχοδιωκτικού, που δεν αποσκοπεί στην σύγχρονη ανάπτυξη και στην εξαγωγική βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας, αλλά στην εκμετάλλευση της εσωτερικής αγοράς και στις υπηρεσίες κάθε μορφής. Ιδιαίτερα μάλιστα σε αυτές της λεγόμενης «κοινής ωφέλειας», οι οποίες θα αποκτήσουν καθολικώς ολιγοπωλιακό ή μονοπωλιακό χαρακτήρα υπέρ ιδιωτικών συμφερόντων που συνδέονται με τους κεντρικούς δανειστές της χώρας μας. Οι δεξιοί αυτοί εξτρεμιστές ενισχυόμενοι με την πρακτική των ακροδεξιών και θεωρώντας ότι έχουν μαζί τους όλους αυτούς που έχουν συμφέρον να μετατρέψουν την Ελλάδα σε μεταμοντέρνα αποικία, δεν διστάζουν πλέον να εξαπολύουν δυναμικές επιθέσεις στα λαϊκά και μεσαία στρώματα αδιαφορώντας ακόμη και για την συνταγματική τάξη. Όπως έχω δείξει, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις άμεσης προσβολής του συντακτικού νομοθέτη και ακόμη περισσότερες οι προσπάθειες υποβάθμισης ή διασκέδασης του πνεύματος που διατρέχει την συγκεκριμένη φιλοσοφία που ορίζει τον νομικό πολιτισμό της χώρας. Κουρέλι έγινε το Σύνταγμα, όπως και σφουγγαρόπανο το κοινοβούλιο για σκάνδαλα, δικαιώματα, δημοκρατικές διαδικασίες. Όλα πλέον κινούνται στο πλαίσιο ενός ακήρυχτου, ύπουλου ταξικού πολέμου με τον γκεμπελισμό να βασιλεύει και τον λαϊκισμό να μετατρέπει καθημερινά το «μαύρο σε άσπρο».

Τα περιθώρια λοιπόν για την ελληνική κοινωνία λιγοστεύουν: είτε θα διαμορφωθεί τώρα αμέσως ένα ισχυρό δημοκρατικό μέτωπο των εργαζομένων και των ανέργων, δίχως αποκλεισμούς και κομματισμούς - το οποίο πολιτικά και αντικειμενικά συνθέτει τη Νέα Ελληνική Αριστερά - για να υπερασπιστεί την εργασία και το εθνικό συμφέρον που βασίζεται σε αυτήν, είτε θα παραδοθούμε στο πλέον επιθετικό κεφάλαιο που έχουμε «συναντήσει» στα τελευταία 100 περίπου χρόνια της ελληνικής ιστορίας. Η πολιτική αρετή σχετίζεται ασφαλώς με την δυνατότητα όχι απλώς να αντιληφθούμε τούτη την πρόκληση των καιρών, αλλά κυρίως να την πραγματοποιήσουμε. Δυστυχώς πολύτιμος χρόνος δεν αξιοποιήθηκε από την Αριστερά. Δυστυχώς, η οργανωμένη αριστερά άργησε πολύ να ξυπνήσει στο βαθμό που ξύπνησε! Αν δεν ενεργοποιηθεί αμέσως, ενωτικά και αποφασιστικά, αγκαλιάζοντας τα δύο τρίτα της κοινωνίας, δίχως δογματικούς ιδεολογισμούς και κομματική ιδιοτέλεια, δίχως διακρίσεις και αφορισμούς, θα έχει και αυτή συντελέσει στην ολοκλήρωση της προλεταριοποίησης/ προτεκτορατοποίησης της χώρας μας. Μόνον ενωμένοι άνεργοι και εργαζόμενοι μπορούν να αντισταθούν στα συμφέροντα που διακονεί η εσωτερική τρόικα με την κάλυψη της τρόικας των δανειστών / «προστατών» της Ελλάδας. Ας μην επιτρέψουμε στην πολύχρωμη Δεξιά να διαιρέσει τους εργαζόμενους και ασφαλώς πάψτε να το πράττετε και εσείς φορείς της Αριστεράς, με τον τρόπο σας! Όποιος σήμερα σπέρνει διχόνοια μεταξύ των εργαζομένων-ανέργων, εργάζεται συνειδητά ή υποσυνείδητα για μια χούντα στην Ελλάδα και για τον Νέο ηγεμονισμό στον πλανήτη μας … τόσο απλά! Δίχως αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει να εξαφανιστούν προνόμια εργαζομένων του ευρύτερου δημόσιου τομέα, μαζί με ελεεινές πρακτικές πατρωνίας/διαφθοράς και κομματισμού στην διοίκηση. Το πελατειακό κράτος έχουν ζωτικό συμφέρον να ξεθεμελιώσουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, μαζί με τους χιλιάδες ανέργους. Ποτέ το ελληνικό κράτος πατρωνίας και διαπλοκής δεν δούλεψε υπέρ της εργασίας, πάντοτε μεσοπρόθεσμα υπέρ του κεφαλαίου λειτουργούσε και υπέρ πολιτικών ομάδων που συνδέονταν άρρηκτα με το παρασιτικό κεφάλαιο. 

 * Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
από ΑΚΤΙΒΙΣΤΗΣ