«Αναθέρμανση» σε αναμμένα κάρβουνα - Τσίπρας και Ερντογάν συμφώνησαν ότι διαφωνούν

του Δημήτρη Μηλάκα

Αν εξαιρέσει κανείς τους βασιλικότερους του βασιλέως εντεταλμένους χειροκροτητές η κυβέρνηση, φρονίμως ποιούσα, κράτησε χαμηλά – και εντός πραγματικότητας – τους τόνους ως προς τα αποτελέσματα της επίσκεψης του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στην Αγκυρα.

Και η πραγματικότητα είναι ότι κανένα από τα φλέγοντα ζητήματα που δυναμιτίζουν τις σχέσεις των δύο χωρών δεν επιλύθηκε μετά τη συνάντηση Τσίπρα - Ερντογάν, ούτε αναμένεται να επιλυθεί εντός του βίου της παρούσας ελληνικής κυβέρνησης.

Το περισσότερο που θα μπορούσε να προκύψει ως θετικό αποτέλεσμα της επίσκεψης είναι η επανατοποθέτηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε μια τροχιά ελέγχου της έντασης. Αυτό είναι δυνατό να αποτυπωθεί αν οι δύο πλευρές κάνουν πράξη τα όσα ανακοίνωσαν Τσίπρας- Ερντογάν περί «υπογραφής» μιας δέσμης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).

Τεχνικά η συμφωνία των δύο χωρών για υιοθέτηση ΜΟΕ είναι εφικτή και εντός του χρονικού περιθωρίου που διαθέτει η ελληνική κυβέρνηση πριν να αντιμετωπίσει τις κάλπες, όποτε (Μάη ή Οκτώβρη) κι αν αυτές στηθούν. Το ερώτημα είναι αν η τουρκική πλευρά εννοεί την αλλαγή της τακτικής των καθημερινών προκλήσεων που προϋποθέτει η υιοθέτηση των ΜΟΕ.

Τα ΜΟΕ
Μέχρι να δούμε τις τουρκικές προθέσεις οι οποίες θα αποκαλυφθούν πολύ σύντομα, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι τα ΜΟΕ είναι μια δέσμη αμοιβαίων δεσμεύσεων των δύο χωρών έτσι ώστε να βρίσκεται υπό έλεγχο η στρατιωτική τους δραστηριότητα.

Κάτι που επίσης δεν πρέπει να λησμονούμε είναι ότι:
• Τα ΜΟΕ πρωτοεμφανίστηκαν στο «κάδρο» των ελληνοτουρκικών σχέσεων με τη Συμφωνία της Βουλιαγμένη που υπέγραψαν το 1987 οι τότε υπουργοί εξωτερικών Παπούλιας - Γιλμάζ. Θα πρέπει να μη μας διαφεύγει επίσης ότι τα ΜΟΕ Παπούλια - Γιλμάζ συνόψισαν σε επιχειρησιακό επίπεδο τα όσα συμφώνησαν λίγους μήνες νωρίτερα οι ηγέτες των δύο χωρών Παπανδρέου και Οζάλ στο Νταβός της Ελβετίας. Τότε ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε συμφωνήσει στην αμοιβαία αποφυγή ερευνών για πετρέλαιο σ’ ολόκληρο το Αιγαίο. Αργότερα ο ίδιος ο Α. Παπανδρέου είχε αναγνωρίσει (mea culpa) τη λανθασμένη απόφασή του καθώς με αυτήν ουσιαστικά η Ελλάδα παραιτούνταν (ή ανέστειλε) κυριαρχικό της δικαίωμα. Από τότε η Ελλάδα δεν έχει δικαίωμα να ερευνήσει πέραν των 6 μιλίων από τις ακτές των ηπειρωτικών της εδαφών!
• Τα ΜΟΕ του 1998 συμπληρώθηκαν (έχουν συμφωνηθεί περί τα 30) με συνομιλίες κατά τη διάρκεια της περιόδου της ελληνοτουρκικής προσέγγισης που προώθησε η κυβέρνηση Σημίτη με ΥΠΕΞ τον Γ. Παπανδρέου. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι η εγκατάσταση τηλεφωνικής απ’ ευθείας γραμμής μεταξύ των στρατιωτικών επιτελείων για άμεση αποφυγή παρεξηγήσεων, η αποφυγή πραγματοποίησης ασκήσεων κατά τους θερινούς (τουριστικούς) μήνες καθώς και κατά την περίοδο μεγάλων εθνικών και θρησκευτικών εορτών, η αποφυγή δεσμεύσεων περιοχών για ασκήσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Καθώς λοιπόν το πλαίσιο των ΜΟΕ είναι έτοιμο δεν απαιτείται ιδιαίτερος χρόνος για την ενεργοποίησή τους, παρά μόνο η απαραίτητη πολιτική βούληση η οποία έχει να κάνει αποκλειστικά με την τακτική που επιλέγει να ακολουθήσει η τουρκική κυβέρνηση.

Το επόμενο διάστημα λοιπόν θα φανεί αν η τουρκική πλευρά θα επιλέξει να δώσει λίγο «αέρα» στην Αθήνα προκειμένου να διαχειριστεί τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις ή αν αντίθετα θα κρατήσει στην «τσίτα» την κατάσταση στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο.

Η τουρκική στρατηγική
Σε κάθε περίπτωση πάντως, και παρά τα όσα ωραία ακούσαμε από τους ηγέτες των δύο χωρών – όπως συνηθίζεται άλλωστε σε τέτοιες περιπτώσεις –, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι:
1. Το βασικό και δυσεπίλυτο πρόβλημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνοψίζεται στο ποιες θαλάσσιες περιοχές εκδιπλώνεται κυρίαρχα η κάθε μια από τις δύο χώρες.
2. Η ελληνική πλευρά έχει περιέλθει σε κατάσταση βαρέως «μιθριδατισμού» συνηθίζοντας τις τουρκικές προκλήσεις και επιτρέποντας στην Αγκυρα να τις μονιμοποιεί σε διεθνές επίπεδο.
3. Το Νταβός και τα ΜΟΕ Παπούλια Γιλμάζ δεν απέτρεψαν την κρίση των Ιμίων και την επιβολή των τουρκικών θέσεων περί ύπαρξης γκρίζων ζωνών και (ελληνικών) νησιών με αμφισβητούμενη κυριαρχία.
4. Τα ΜΟΕ της κυβέρνησης Σημίτη (μετά τα Ίμια), η επένδυση στην ελληνοτουρκική φιλία και η ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων (χωρίς την προηγούμενη επίλυση των ζητημάτων κυριαρχίας που έχουν τεθεί) δεν απέτρεψαν την Άγκυρα να επεκτείνει τις διεκδικήσεις της στην υφαλοκρηπίδα του Καστελόριζου, της Καρπάθου και της (ανατολικής) Κρήτης!

Με λίγα λόγια, απέναντι στην τουρκική συνεπή αναθεωρητική (των συνθηκών και του status quo) στρατηγική δεκαετιών (και) η σημερινή κυβέρνηση αναζητά κατευναστικές τακτικές που θα επιτρέψουν την αγορά χρόνου, σπρώχνοντας την πιθανότατη πυροδότηση μιας έκρηξης στο μέλλον.

Τέλος (και) η σημερινή κυβέρνηση βρίσκεται υπό πίεση και σε μια κατάσταση που μοιάζει αδιέξοδη καθώς γίνεται σαφές το κενό (ή η ανυπαρξία) μιας εθνικής στρατηγικής η οποία είναι απαραίτητη για την επίτευξη οριστικών διευθετήσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μέσα από τους αναγκαίους συμβιβασμούς, οι οποίοι γίνονται μεγαλύτεροι και πιο οδυνηροί όσο περνά ο χρόνος…

http://www.topontiki.gr/