Οι αγώνες των Γυναικών από την Αμερική ως την Ελλάδα κι από την Παρρέν ως τη Μελίνα
Κάθε χρόνο τιμάμε την 8η Μάρτη, ως ημέρα μνήμης αγώνων του γυναικείου κινήματος, ως ημέρα αποτίμησης των κατακτήσεων των γυναικών και ως αφετηρία νέων στόχων σε κυβερνητικό, πολιτικό, κοινωνικό και ατομικό επίπεδο για την ουσιαστική κατοχύρωση της Ισότητας των δύο φύλων σε όλες τις εκφράσεις της ζωής.
Το γυναικείο κίνημα καταγράφεται από πολιτικούς και ιστορικούς αναλυτές ως το πλέον πετυχημένο, ανατρεπτικό, προοδευτικό κίνημα του 20ου αιώνα.
Οι αγώνες των Γυναικών από την Αμερική ως την Ελλάδα
Η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου, σε ανάμνηση μιας μεγάλης εκδήλωσης διαμαρτυρίας που έγινε στις 8 Μαρτίου του 1857 από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Η πρώτη αποκλειστικά γυναικεία απεργία συνέβη το 1820 στη New England, στις βιοτεχνίες ενδυμάτων με το αίτημα για καλύτερες συνθήκες εργασίας, αξιοπρεπείς μισθούς και μικρότερα ωράρια. Το 1834 και το 1836 έγιναν δύο μεγάλες γυναικείες απεργίες από τις βαμβακοεργάτριες της βιομηχανίας Lowell στη Μασσαχουσέττη.
Οι εργάτριες της συγκεκριμένης βαμβακοβιομηχανίας το 1844 ίδρυσαν το πρώτο γυναικείο εργατικό σωματεία, η έντονη δραστηριότητα του οποίου είχε σαν αποτέλεσμα τις πρώτες μεταρρυθμίσεις στις συνθήκες εργασίας της κλωστοϋφαντουργίας. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο δημιουργήθηκαν γυναικεία σωματεία στους κλάδους των καπνεργατριών, των ραφτριών, των τυπογράφων, των μοδιστρών και των εργαζόμενων σε πλυντήρια.
Στις 8 Μαρτίου 1857, οι εργαζόμενες στις βιοτεχνίες ενδυμάτων της Νέας Υόρκης διοργάνωσαν πορείες και πικετοφορία, απαιτώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, ωράριο 10 ωρών και ισότιμα δικαιώματα για τις γυναίκες. Το συγκεντρωμένο πλήθος δέχτηκε επίθεση από την αστυνομία και διαλύθηκε.
Το 1900 οι εργαζόμενες στις βιομηχανίες ενδυμάτων συγκρότησαν μερικά από τα πιο σημαντικά σωματεία στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι συνθήκες εργασίας στα κέντρα του εμπορίου ενδυμάτων στις μεγάλες πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη, ήταν εκείνη την εποχή σε αξιοθρήνητη κατάσταση. Υπήρχαν συχνά πυρκαγιές, το φως ήταν ανεπαρκές, ο ήχος των μηχανημάτων εκκωφαντικός και το περιβάλλον μολυσμένο. Οι γυναίκες δέχονταν πρόστιμα για οτιδήποτε βάζει ο νους. Επειδή μιλούσαν, επειδή γελούσαν ή τραγουδούσαν, για τους λεκέδες από τα λάδια των μηχανών πάνω στα υφάσματα, για τις ραφές που ήταν πολύ στενές ή πολύ χαλαρές. Οι υπερωρίες ήταν συχνές και υποχρεωτικές, αλλά η πληρωμή για αυτές όχι.
Το Φεβρουάριο του 1910 έγινε μια μεγάλη και μακροχρόνια γυναικεία απεργιακή κινητοποίηση, στην οποία πήραν μέρος πάνω από 20000 εργάτριες. Για δεκατρείς εβδομάδες μέσα στο καταχείμωνο, γυναίκες μεταξύ 16 και 25 ετών διοργάνωσαν και συμμετείχαν σε πικετοφορίες σε καθημερινή βάση, πικετοφορίες κατά τις οποίες δέχονταν την επίθεση των αστυνομικών, οι οποίοι τις ξυλοκοπούσαν και τις φόρτωναν σε κλούβες. Τα δικαστήρια ήταν προκατειλημμένα υπέρ των ιδιοκτητών. Ένας δικαστής είπε «απεργείτε εναντίον του Θεού και της Φύσης, της οποίας ο πρώτος νόμος λέει ότι ο άνθρωπος κερδίζει το ψωμί του με τον ιδρώτα και τον κόπο του. Απεργείτε εναντίον του Θεού». Η απεργία διαλύθηκε όταν έγιναν συμβιβασμοί στις περισσότερες επιχειρήσεις. Ο ενθουσιασμός και το πείσμα των εργατριών ήταν πρωτοφανής.
Ένα χρόνο αργότερα, στις 25 Μαρτίου του 1911 συνέβη η περίφημη Φωτιά του Τριγώνου. Παγιδεύοντας γυναίκες στους ψηλότερους ορόφους μιας μεγάλης βιομηχανίας (οι έξοδοι κινδύνου είχαν σφραγιστεί από την εξωτερική πλευρά για να εμποδίζουν τους εργάτες να το σκάνε) η πυρκαγιά κόστισε την ζωή 146 ανθρώπων, εκ των οποίων οι περισσότερες ήταν γυναίκες, ηλικίας μεταξύ 13 και 25 ετών, οι οποίες πρόσφατα είχαν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ.
Το 1910 κατα την διάρκεια των εργασιών της Δεύτερης Διεθνούς, ενός παγκόσμιου σοσιαλιστικού συνεδρίου, η γερμανίδα σοσιαλίστρια Clara Zetkin πρότεινε την καθιέρωση της 8ης Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, ως φόρο τιμής στις δύο ιστορικές διαδηλώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, στις εργαζόμενες γυναίκες όλου του κόσμου και στον αγώνα για το δικαίωμα ψήφου, που ακόμη δεν είχε κατακτηθεί.
Τον Μάρτιο του 1912, έγινε μία μεγαλειώδης πορεία στη Νέα Υόρκη. 23000 εργάτριες στις κλωστοϋφαντουργίες της Νέας Υόρκης διαδήλωσαν και πάλι, απαιτώντας 10ωρη βάρδια, καλύτερες συνθήκες εργασίας, ίσο μισθό με τους άντρες, την κατάργηση της παιδικής εργασίας και το δικαίωμα ψήφου. Το σύνθημά τους ήταν «Ψωμί και Τριαντάφυλλα». Η αστυνομία επιτέθηκε στην διαδήλωση.
Στην Γερμανία, στις 8 Μαρτίου 1914 οι γυναίκες πραγματοποίησαν μεγάλη διαδήλωση για το δικαίωμα ψήφου, το οποίο κατέκτησαν 4 χρόνια αργότερα. Την ίδια μέρα στη Γαλλία οι σοσιαλίστριες έκαναν την πρώτη μεγάλη διαδήλωσή τους στην οποία συμμετείχαν 6000 γυναίκες. Στις 8 Μαρτίου 1917 (23 Φεβρουαρίου με το παλιό ημερολόγιο) οι γυναίκες διαδήλωσαν στην Ρωσία και πολλές εργάτριες στην κλωστοϋφαντουργία έκαναν απεργία..
Από το 1925 η ημέρα αυτή συνήθως αφιερωνόταν στην ειρήνη και στην πάλη ενάντια στον φασισμό και μετά τον πόλεμο στην προσφορά των μητέρων.
Στην δεκαετία του 70 με την αναγέννηση του γυναικείου κινήματος, η 8η Μάρτη θα ξαναβρεί την συμβολική της σημασία στους αγώνες των γυναικών. Το 1975 ανακηρύσσεται «Έτος της Γυναίκας» και το 1977 ο ΟΗΕ καλεί κάθε χώρα να αφιερώνει αυτήν την ημέρα στα δικαιώματα των γυναικών.
Οι Γυναίκες στην Ελλάδα διεκδικούν - ακόμα - το άλλο "μισό του ουρανού"...
της κυρίας Δήμητρας Φουφρή
Η ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα σε κάθε δημοκρατία και ως τέτοιο μας αφορά όλους. Αντικρίσαμε το ξημέρωμα της νέας χιλιετίας κι όμως, το μισό του πληθυσμού της γης, οι γυναίκες, δεν έχει ακόμα καταφέρει να κατακτήσει το "μισό του ουρανού" που δικαιούται.
Oι γυναίκες της χώρας μας, για πολλούς αιώνες καταπιεσμένες, δέχονταν παθητικά τις διακρίσεις που γίνονταν σε βάρος τους και το ρόλο που τους δόθηκε μέσα στις παραδοσιακά πατριαρχικές κοινωνίες, ζώντας στη σκιά των ανδρών απληροφόρητες, αγράμματες, μακριά από τη δημόσια και οικονομική ζωή του τόπου, παρόλο που συνέβαλλαν αποφασιστικά τόσο στους απελευθερωτικούς αγώνες, όσο και στην ανάπτυξη της χώρας.
Το 1930 οι Ελληνίδες αποκτούν το δικαίωμα του "εκλέγειν" στις Δημοτικές εκλογές, μετά τη συμπλήρωση του τριακοστού έτους της ηλικίας τους, όμως το 1936 η δικτατορία του Μεταξά ανακόπτει την εξέλιξη του Γυναικείου Κινήματος. Μόλις το 1950 και ύστερα από διεθνή επίδραση, οι γυναίκες αποκτούν το δικαίωμα του "εκλέγεσθαι" στις Δημοτικές εκλογές και το 1952 στις Βουλευτικές.
Μετά την επικύρωση του χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και της Διεθνούς Σύμβασης της Νέας Υόρκης "Περί πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών" καταργήθηκαν και στην Ελλάδα κραυγαλέες θεσμοθετημένες διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και άνοιξε ο δρόμος για τη συμμετοχή τους στη δημόσια ζωή του τόπου.
Μετά τη Μεταπολίτευση το Γυναικείο Κίνημα μπαίνει σε νέα φάση και εμφανίζεται ιδιαίτερα δυναμικό διεκδικώντας τις ίσες ευκαιρίες που δικαιούται, ενώ συνδέεται με τις γενικότερες κοινωνικο-οικονομικές διεκδικήσεις και αποκτά πολιτικό χαρακτήρα.
Σήμερα το Γυναικείο Κίνημα, έχοντας πετύχει πολλά τόσο σε θεσμικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, διεκδικεί την πλήρη ένταξη της γυναίκας με ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε όλους τους τομείς της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Η 8η Μάρτη σε όλο τον κόσμο είναι μέρα μνήμης των αγώνων των γυναικών, μέρα αποτίμησης των κατακτήσεων και αφετηρία νέων στόχων για την ουσιαστική κατοχύρωση της Ισότητας των φύλων.
Από τον Ιανουάριο του 1953 και την εκλογή της πρώτης βουλευτού Ελένης Σκούρα ως τον Απρίλιο του 1967, οπότε επιβλήθηκε η δικτατορία των συνταγματαρχών, διεξήχθησαν έξι εκλογικές αναμετρήσεις και εξελέγησαν συνολικά 13 φορές μόνο οκτώ γυναίκες. Από αυτές οι πέντε ανήκαν στην ΕΔΑ (Θανασέκου, Σβώλου, Μπενά, Καραγιώργη-Γυφτοδήμου, Γιάννου). Οι άλλες τρεις ήταν η Ελένη Σκούρα που μπήκε πρώτη στη Βουλή με το ψηφοδέλτιο του Ελληνικού Συναγερμού, η Λίνα Τσαλδάρη με την ΕΡΕ και η Ηρώ Λάμπρου με την Ενωση Κέντρου.
Το γυναικείο κίνημα καταγράφεται από πολιτικούς και ιστορικούς αναλυτές ως το πλέον πετυχημένο, ανατρεπτικό, προοδευτικό κίνημα του 20ου αιώνα.
Οι αγώνες των Γυναικών από την Αμερική ως την Ελλάδα
Η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου, σε ανάμνηση μιας μεγάλης εκδήλωσης διαμαρτυρίας που έγινε στις 8 Μαρτίου του 1857 από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Η πρώτη αποκλειστικά γυναικεία απεργία συνέβη το 1820 στη New England, στις βιοτεχνίες ενδυμάτων με το αίτημα για καλύτερες συνθήκες εργασίας, αξιοπρεπείς μισθούς και μικρότερα ωράρια. Το 1834 και το 1836 έγιναν δύο μεγάλες γυναικείες απεργίες από τις βαμβακοεργάτριες της βιομηχανίας Lowell στη Μασσαχουσέττη.
Οι εργάτριες της συγκεκριμένης βαμβακοβιομηχανίας το 1844 ίδρυσαν το πρώτο γυναικείο εργατικό σωματεία, η έντονη δραστηριότητα του οποίου είχε σαν αποτέλεσμα τις πρώτες μεταρρυθμίσεις στις συνθήκες εργασίας της κλωστοϋφαντουργίας. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο δημιουργήθηκαν γυναικεία σωματεία στους κλάδους των καπνεργατριών, των ραφτριών, των τυπογράφων, των μοδιστρών και των εργαζόμενων σε πλυντήρια.
Στις 8 Μαρτίου 1857, οι εργαζόμενες στις βιοτεχνίες ενδυμάτων της Νέας Υόρκης διοργάνωσαν πορείες και πικετοφορία, απαιτώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, ωράριο 10 ωρών και ισότιμα δικαιώματα για τις γυναίκες. Το συγκεντρωμένο πλήθος δέχτηκε επίθεση από την αστυνομία και διαλύθηκε.
Το 1900 οι εργαζόμενες στις βιομηχανίες ενδυμάτων συγκρότησαν μερικά από τα πιο σημαντικά σωματεία στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι συνθήκες εργασίας στα κέντρα του εμπορίου ενδυμάτων στις μεγάλες πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη, ήταν εκείνη την εποχή σε αξιοθρήνητη κατάσταση. Υπήρχαν συχνά πυρκαγιές, το φως ήταν ανεπαρκές, ο ήχος των μηχανημάτων εκκωφαντικός και το περιβάλλον μολυσμένο. Οι γυναίκες δέχονταν πρόστιμα για οτιδήποτε βάζει ο νους. Επειδή μιλούσαν, επειδή γελούσαν ή τραγουδούσαν, για τους λεκέδες από τα λάδια των μηχανών πάνω στα υφάσματα, για τις ραφές που ήταν πολύ στενές ή πολύ χαλαρές. Οι υπερωρίες ήταν συχνές και υποχρεωτικές, αλλά η πληρωμή για αυτές όχι.
Το Φεβρουάριο του 1910 έγινε μια μεγάλη και μακροχρόνια γυναικεία απεργιακή κινητοποίηση, στην οποία πήραν μέρος πάνω από 20000 εργάτριες. Για δεκατρείς εβδομάδες μέσα στο καταχείμωνο, γυναίκες μεταξύ 16 και 25 ετών διοργάνωσαν και συμμετείχαν σε πικετοφορίες σε καθημερινή βάση, πικετοφορίες κατά τις οποίες δέχονταν την επίθεση των αστυνομικών, οι οποίοι τις ξυλοκοπούσαν και τις φόρτωναν σε κλούβες. Τα δικαστήρια ήταν προκατειλημμένα υπέρ των ιδιοκτητών. Ένας δικαστής είπε «απεργείτε εναντίον του Θεού και της Φύσης, της οποίας ο πρώτος νόμος λέει ότι ο άνθρωπος κερδίζει το ψωμί του με τον ιδρώτα και τον κόπο του. Απεργείτε εναντίον του Θεού». Η απεργία διαλύθηκε όταν έγιναν συμβιβασμοί στις περισσότερες επιχειρήσεις. Ο ενθουσιασμός και το πείσμα των εργατριών ήταν πρωτοφανής.
Ένα χρόνο αργότερα, στις 25 Μαρτίου του 1911 συνέβη η περίφημη Φωτιά του Τριγώνου. Παγιδεύοντας γυναίκες στους ψηλότερους ορόφους μιας μεγάλης βιομηχανίας (οι έξοδοι κινδύνου είχαν σφραγιστεί από την εξωτερική πλευρά για να εμποδίζουν τους εργάτες να το σκάνε) η πυρκαγιά κόστισε την ζωή 146 ανθρώπων, εκ των οποίων οι περισσότερες ήταν γυναίκες, ηλικίας μεταξύ 13 και 25 ετών, οι οποίες πρόσφατα είχαν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ.
Το 1910 κατα την διάρκεια των εργασιών της Δεύτερης Διεθνούς, ενός παγκόσμιου σοσιαλιστικού συνεδρίου, η γερμανίδα σοσιαλίστρια Clara Zetkin πρότεινε την καθιέρωση της 8ης Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, ως φόρο τιμής στις δύο ιστορικές διαδηλώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, στις εργαζόμενες γυναίκες όλου του κόσμου και στον αγώνα για το δικαίωμα ψήφου, που ακόμη δεν είχε κατακτηθεί.
Τον Μάρτιο του 1912, έγινε μία μεγαλειώδης πορεία στη Νέα Υόρκη. 23000 εργάτριες στις κλωστοϋφαντουργίες της Νέας Υόρκης διαδήλωσαν και πάλι, απαιτώντας 10ωρη βάρδια, καλύτερες συνθήκες εργασίας, ίσο μισθό με τους άντρες, την κατάργηση της παιδικής εργασίας και το δικαίωμα ψήφου. Το σύνθημά τους ήταν «Ψωμί και Τριαντάφυλλα». Η αστυνομία επιτέθηκε στην διαδήλωση.
Στην Γερμανία, στις 8 Μαρτίου 1914 οι γυναίκες πραγματοποίησαν μεγάλη διαδήλωση για το δικαίωμα ψήφου, το οποίο κατέκτησαν 4 χρόνια αργότερα. Την ίδια μέρα στη Γαλλία οι σοσιαλίστριες έκαναν την πρώτη μεγάλη διαδήλωσή τους στην οποία συμμετείχαν 6000 γυναίκες. Στις 8 Μαρτίου 1917 (23 Φεβρουαρίου με το παλιό ημερολόγιο) οι γυναίκες διαδήλωσαν στην Ρωσία και πολλές εργάτριες στην κλωστοϋφαντουργία έκαναν απεργία..
Από το 1925 η ημέρα αυτή συνήθως αφιερωνόταν στην ειρήνη και στην πάλη ενάντια στον φασισμό και μετά τον πόλεμο στην προσφορά των μητέρων.
Στην δεκαετία του 70 με την αναγέννηση του γυναικείου κινήματος, η 8η Μάρτη θα ξαναβρεί την συμβολική της σημασία στους αγώνες των γυναικών. Το 1975 ανακηρύσσεται «Έτος της Γυναίκας» και το 1977 ο ΟΗΕ καλεί κάθε χώρα να αφιερώνει αυτήν την ημέρα στα δικαιώματα των γυναικών.
Οι Γυναίκες στην Ελλάδα διεκδικούν - ακόμα - το άλλο "μισό του ουρανού"...
της κυρίας Δήμητρας Φουφρή
Η ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα σε κάθε δημοκρατία και ως τέτοιο μας αφορά όλους. Αντικρίσαμε το ξημέρωμα της νέας χιλιετίας κι όμως, το μισό του πληθυσμού της γης, οι γυναίκες, δεν έχει ακόμα καταφέρει να κατακτήσει το "μισό του ουρανού" που δικαιούται.
Oι γυναίκες της χώρας μας, για πολλούς αιώνες καταπιεσμένες, δέχονταν παθητικά τις διακρίσεις που γίνονταν σε βάρος τους και το ρόλο που τους δόθηκε μέσα στις παραδοσιακά πατριαρχικές κοινωνίες, ζώντας στη σκιά των ανδρών απληροφόρητες, αγράμματες, μακριά από τη δημόσια και οικονομική ζωή του τόπου, παρόλο που συνέβαλλαν αποφασιστικά τόσο στους απελευθερωτικούς αγώνες, όσο και στην ανάπτυξη της χώρας.
Το 1930 οι Ελληνίδες αποκτούν το δικαίωμα του "εκλέγειν" στις Δημοτικές εκλογές, μετά τη συμπλήρωση του τριακοστού έτους της ηλικίας τους, όμως το 1936 η δικτατορία του Μεταξά ανακόπτει την εξέλιξη του Γυναικείου Κινήματος. Μόλις το 1950 και ύστερα από διεθνή επίδραση, οι γυναίκες αποκτούν το δικαίωμα του "εκλέγεσθαι" στις Δημοτικές εκλογές και το 1952 στις Βουλευτικές.
Μετά την επικύρωση του χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και της Διεθνούς Σύμβασης της Νέας Υόρκης "Περί πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών" καταργήθηκαν και στην Ελλάδα κραυγαλέες θεσμοθετημένες διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και άνοιξε ο δρόμος για τη συμμετοχή τους στη δημόσια ζωή του τόπου.
Μετά τη Μεταπολίτευση το Γυναικείο Κίνημα μπαίνει σε νέα φάση και εμφανίζεται ιδιαίτερα δυναμικό διεκδικώντας τις ίσες ευκαιρίες που δικαιούται, ενώ συνδέεται με τις γενικότερες κοινωνικο-οικονομικές διεκδικήσεις και αποκτά πολιτικό χαρακτήρα.
Σήμερα το Γυναικείο Κίνημα, έχοντας πετύχει πολλά τόσο σε θεσμικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, διεκδικεί την πλήρη ένταξη της γυναίκας με ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε όλους τους τομείς της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Η 8η Μάρτη σε όλο τον κόσμο είναι μέρα μνήμης των αγώνων των γυναικών, μέρα αποτίμησης των κατακτήσεων και αφετηρία νέων στόχων για την ουσιαστική κατοχύρωση της Ισότητας των φύλων.
Από την Παρρέν στη Μελίνα
Οι πρωτιές των Ελληνίδων στην πολιτική σκηνή: Από τη μαχητική φεμινίστρια ως τις σύγχρονες πολιτικούς που ηγούνται κομμάτων και υπουργείων
Κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας υπενθυμίζει τους αγώνες των γυναικών για ίσα δικαιώματα με δημοσιεύματα, ομιλίες και εκδηλώσεις. Δώδεκα και πλέον δεκαετίες αγωνίζονται οι Ελληνίδες για το δικαίωμα της ισότιμης συμμετοχής τους στα κέντρα λήψης των αποφάσεων.
Οι πρώτες αναφορές για το δικαίωμα ψήφου καταγράφηκαν προς το τέλος του 19ου αιώνα στην «Εφημερίδα των Κυριών» που εξέδιδε η μαχητική φεμινίστρια Καλλιρρόη Παρρέν-Σιγανού και συντασσόταν μόνο από γυναίκες. Χρειάστηκε όμως να περάσουν πάνω από σαράντα χρόνια για να μπορεί, το 1930, να ψηφίζει για δήμαρχο μόνο μια κατηγορία Ελληνίδων (εγγράμματες, άνω των 30 ετών).
Οσον αφορά το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις βουλευτικές εκλογές, το οποίο απέκτησαν πρώτες στην Ευρώπη, το 1906, οι Φινλανδές, στη χώρα μας παραχωρήθηκε πολύ αργότερα, τον Ιούνιο του 1952, από την κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα. Ωστόσο στις εκλογές που έγιναν τον Νοέμβριο του 1952 οι γυναίκες δεν ψήφισαν γιατί δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι.
Πρώτη βουλευτής και πρώτη δήμαρχος
Η πρώτη γυναικεία ψήφος που ανέδειξε την πρώτη ελληνίδα βουλευτή, την Ελένη Σκούρα, καταγράφηκε τον Ιανουάριο του 1953 σε τοπικές επαναληπτικές εκλογές στη Θεσσαλονίκη, για την αντικατάσταση του αποθανόντος βουλευτή του Ελληνικού Συναγερμού Β. Μπακονίκα. Τότε είχε λάβει μέρος και η γιαγιά του πρωθυπουργού κ.Αντώνη Σαμαρά, Βιργινία Ζάννα, με το Κόμμα Φιλελευθέρων αλλά ήρθε τρίτη σε ψήφους, μετά την Ελένη Σκούρα και τον πρόεδρο της ΕΔΑ Γιάννη Πασαλίδη που είχε συμμετάσχει ως ανεξάρτητος.
Η πρώτη γυναικεία ψήφος που ανέδειξε την πρώτη ελληνίδα βουλευτή, την Ελένη Σκούρα, καταγράφηκε τον Ιανουάριο του 1953 σε τοπικές επαναληπτικές εκλογές στη Θεσσαλονίκη, για την αντικατάσταση του αποθανόντος βουλευτή του Ελληνικού Συναγερμού Β. Μπακονίκα. Τότε είχε λάβει μέρος και η γιαγιά του πρωθυπουργού κ.Αντώνη Σαμαρά, Βιργινία Ζάννα, με το Κόμμα Φιλελευθέρων αλλά ήρθε τρίτη σε ψήφους, μετά την Ελένη Σκούρα και τον πρόεδρο της ΕΔΑ Γιάννη Πασαλίδη που είχε συμμετάσχει ως ανεξάρτητος.
Η πρώτη φορά που ψήφισαν πανελλαδικά οι Ελληνίδες ήταν στις εκλογές του 1956 με το περιβόητο «τριφασικό» σύστημα που ανέδειξε τη νεοϊδρυθείσα ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή πρώτο κόμμα σε έδρες αν και ήρθε δεύτερο σε ψήφους. Σε εκείνες τις εκλογές εξελέγησαν μόνο δύο γυναίκες στην εκλογική περιφέρεια της Αθήνας όπου ίσχυε η πιο αναλογική μορφή του «τριφασικού»: η Λίνα Τσαλδάρη με την ΕΡΕ, η οποία στη συνέχεια έγινε και η πρώτη ελληνίδα υπουργός από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, και η 97χρονη εφέτος εδαΐτισσα Βάσω Θανασέκου με το ψηφοδέλτιο της Δημοκρατικής Ενωσης - ένας συνασπισμός επτά κομμάτων που είχε συσταθεί για να αντιπαραταχθεί στην ΕΡΕ.
Το 1956 εξελέγη και η πρώτη γυναίκα δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα, στην Κέρκυρα.
Από τον Ιανουάριο του 1953 και την εκλογή της πρώτης βουλευτού Ελένης Σκούρα ως τον Απρίλιο του 1967, οπότε επιβλήθηκε η δικτατορία των συνταγματαρχών, διεξήχθησαν έξι εκλογικές αναμετρήσεις και εξελέγησαν συνολικά 13 φορές μόνο οκτώ γυναίκες. Από αυτές οι πέντε ανήκαν στην ΕΔΑ (Θανασέκου, Σβώλου, Μπενά, Καραγιώργη-Γυφτοδήμου, Γιάννου). Οι άλλες τρεις ήταν η Ελένη Σκούρα που μπήκε πρώτη στη Βουλή με το ψηφοδέλτιο του Ελληνικού Συναγερμού, η Λίνα Τσαλδάρη με την ΕΡΕ και η Ηρώ Λάμπρου με την Ενωση Κέντρου.
Στην επταετή δικτατορία (1967-1974) διεκόπη η κοινοβουλευτική λειτουργία. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι συνταγματάρχες δεν χρησιμοποίησαν καμία γυναίκα στα κυβερνητικά τους σχήματα.
Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης υπήρξε μεγαλύτερη συμμετοχή και αύξηση του ποσοστού των γυναικών στην ελληνική Βουλή αλλά και στα κυβερνητικά σχήματα.
Μετά τον Αύγουστο του 1974 και την κατάρρευση της δικτατορίας ήταν λογικό να αυξηθεί η συμμετοχή των Ελληνίδων στο Κοινοβούλιο, αλλά η παρουσία τους υπήρξε καθηλωμένη κάτω από 10% ως και τις εκλογές του 2000, οπότε εξελέγησαν 31 γυναίκες (10,33%), οι οποίες αυξήθηκαν με άλλες τέσσερις που μπήκαν στη Βουλή ως αντικαταστάτριες.
Πάντως στις τρεις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις το ρεκόρ της γυναικείας συμμετοχής βελτιώθηκε τρεις φορές. Τον Οκτώβριο του 2009 καταρρίπτεται για πρώτη φορά με την εκλογή 52 γυναικών (17,3%), ενώ άλλες οκτώ ορκίστηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου ως αντικαταστάτριες (λόγω παραιτήσεων για το Μνημόνιο ή άλλες αιτίες). Τον Μάιο του 2012 η γυναικεία παρουσία αυξάνεται σε 56 έδρες (18,6%), ενώ νέο ιστορικό ρεκόρ σημειώνεται στις τελευταίες εκλογές τον περασμένο Ιούνιο με 63 γυναικείες έδρες (21%).
Οι ευρωεκλογές
Η παρουσία των Ελληνίδων στην Ευρωβουλή είναι λίγο πιο διακριτή σε σύγκριση με το εθνικό Κοινοβούλιο. Σε επτά ως σήμερα αναμετρήσεις από το 1981 έχουν διανεμηθεί 168 έδρες, από τις οποίες οι 30 κατελήφθησαν από γυναίκες (17,8%). Οι επτά Ελληνίδες της Ευρωβουλής του 2009 σε σύνολο 22 ευρωβουλευτών που έχει η χώρα μας μπορούν να χαρακτηριστούν ένα αξιοπρεπές ποσοστό της τάξης του 31,8%.
Η παρουσία των Ελληνίδων στην Ευρωβουλή είναι λίγο πιο διακριτή σε σύγκριση με το εθνικό Κοινοβούλιο. Σε επτά ως σήμερα αναμετρήσεις από το 1981 έχουν διανεμηθεί 168 έδρες, από τις οποίες οι 30 κατελήφθησαν από γυναίκες (17,8%). Οι επτά Ελληνίδες της Ευρωβουλής του 2009 σε σύνολο 22 ευρωβουλευτών που έχει η χώρα μας μπορούν να χαρακτηριστούν ένα αξιοπρεπές ποσοστό της τάξης του 31,8%.
Στην κυβέρνηση
Η πρώτη Ελληνίδα που συμμετείχε σε κυβερνητικό σχήμα, και μάλιστα με το αξίωμα της υπουργού, ήταν η Λίνα Τσαλδάρη, η οποία το 1956 ανέλαβε το υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην κυβέρνηση Καραμανλή. Ηταν και η μοναδική γυναίκα που πήρε αυτό το αξίωμα από τον ιδρυτή της ΕΡΕ και της Νέας Δημοκρατίας, αφού σε όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις του οι υπόλοιπες τοποθετήθηκαν σε υφυπουργεία.
Η πρώτη Ελληνίδα που συμμετείχε σε κυβερνητικό σχήμα, και μάλιστα με το αξίωμα της υπουργού, ήταν η Λίνα Τσαλδάρη, η οποία το 1956 ανέλαβε το υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην κυβέρνηση Καραμανλή. Ηταν και η μοναδική γυναίκα που πήρε αυτό το αξίωμα από τον ιδρυτή της ΕΡΕ και της Νέας Δημοκρατίας, αφού σε όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις του οι υπόλοιπες τοποθετήθηκαν σε υφυπουργεία.
Μετά την πρωτιά της Λίνας Τσαλδάρη ακολούθησαν και άλλες γυναίκες που διορίστηκαν στο αξίωμα της υπουργού, όχι όμως σε σημαντικό ποσοστό. Η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη ανέλαβε επί σειρά ετών το υπουργείο Πολιτισμού και ήταν, όπως η Τσαλδάρη για τον Καραμανλή, η μοναδική υπουργός στις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου.
Μεταξύ των γυναικών που υπουργοποιήθηκαν συμπεριλαμβάνονται οι Αννα Ψαρούδα-Μπενάκη (Πολιτισμού, Δικαιοσύνης), Μαριέττα Γιαννάκου (Υγείας, Παιδείας), Λούκα Κατσέλη (Οικονομίας, Εργασίας), Φάνη Πάλλη-Πετραλιά (Τουρισμού, Απασχόλησης),Ντόρα Μπακογιάννη (Πολιτισμού, Εξωτερικών), Ελισάβετ Παπαζώη (Αιγαίου, Πολιτισμού), Κατερίνα Μπατζελή (Αγροτικής Ανάπτυξης), Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου (Υγείας), Τίνα Μπιρμπίλη (Περιβάλλοντος), Αννα Διαμαντοπούλου (Παιδείας), Ολγα Κεφαλογιάννη (Τουρισμού). Δύο γυναίκες, ηΑγγελική Κιάου και η Τατιάνα Καραπαναγιώτη, διετέλεσαν επίσης υπουργοί Παιδείας και Πολιτισμού-Τουρισμού αντίστοιχα στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Πικραμένου.
Ως σήμερα μόνο έξι εκλεγμένοι πρωθυπουργοί εμπιστεύθηκαν γυναίκες, ενώ σε καμία κυβέρνηση, εκτός από την πρώτη κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη, που ορκίστηκε στις 11 Απριλίου 1990 και αποτελούνταν από 37 μέλη, δεν είχαν συμμετάσχει περισσότερες από τέσσερις γυναίκες. Το ρεκόρ διορισμού γυναικών στην κυβέρνηση κατέρριψε ο Γιώργος Παπανδρέου στις 6 Οκτωβρίου 2009 με 5 υπουργούς και 4 υφυπουργούς σε σύνολο 37 ατόμων (24,3%).
Σε υψηλά πολιτικά αξιώματαΟπως συνέβη και στα πρώτα χρόνια της συμμετοχής τους στο πολιτικό γίγνεσθαι, όταν βρήκαν μεγαλύτερο ζωτικό χώρο στην ΕΔΑ, έτσι και στη συνέχεια οι γυναίκες αναδείχθηκαν στα υψηλά αξιώματα πρώτα στον χώρο της Αριστεράς.
Το ανδρικό κατεστημένο της κομματικής αρχηγίας έσπασε στο ΚΚΕ με την εκλογή τηςΑλέκας Παπαρήγα στο αξίωμα της γενικής γραμματέως της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος στις 27 Φεβρουαρίου 1991. Δεκαεννέα ημέρες μετά, στις 18 Μαρτίου 1991, ηΜαρία Δαμανάκη αναδείχθηκε πρόεδρος στον Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου, στον οποίο είχε ενταχθεί και παρέμεινε για λίγο διάστημα και το ΚΚΕ. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε αντίθεση με τη θητεία της Μαρίας Δαμανάκη που ήταν σύντομη (1991-1993) και ατυχής (ο Συνασπισμός έμεινε εκτός Βουλής το 1993 και η Δαμανάκη αναγκάστηκε σε παραίτηση), η θητεία της κυρίας Παπαρήγα στην ηγεσία του ΚΚΕ διήρκεσε 22 χρόνια και είναι η δεύτερη σε διάρκεια μετά τη θητεία του Νίκου Ζαχαριάδη.
Για πρώτη φορά στον χώρο της Νεολαίας εξελέγη γυναίκα πρόεδρος το 1996 και ήταν ηΤόνια Αντωνίου στην αντίστοιχη οργάνωση του ΠαΣοΚ.Το ανδρικό κατεστημένο στο αξίωμα του Προέδρου της Βουλής έσπασε το 2004 η κυρία Ψαρούδα-Μπενάκη της ΝΔ.
Αλλο ένα κάστρο απόρθητο για πολλά χρόνια ήταν το αξίωμα του δημάρχου Αθηναίων που «άλωσε» τον Οκτώβριο του 2002 η κυρία Μπακογιάννη, η οποία από τον Φεβρουάριο του 2006 κατέχει και την πρωτιά ως η πρώτη γυναίκα υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας.
Δύο κυβερνητικά κάστρα με ιδιαίτερο συμβολισμό είναι άγνωστο πότε θα χάσουν το απόρθητό τους από τις γυναίκες: τα αξιώματα του υπουργού Εθνικής Αμυνας και βέβαια του πρωθυπουργού της χώρας. Οι πρώτες Ελληνίδες σε αυτές τις θέσεις θα αποτελέσουν το κύκνειο άσμα των προκαταλήψεων και των διακρίσεων σε βάρος του «ασθενούς» φύλου.
dtatarounis@yahoo.gr
Δημοσιεύτηκε στο Helios Plus στις 7 Μαρτίου 2014
Δημοσιεύτηκε στο Helios Plus στις 7 Μαρτίου 2014
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου