Σ’ όλον τον κόσμο ξαστεριά, σ’ όλον τον κόσμο ήλιος
Τρία χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης του Αγρινίου βρίσκεται η Μεγάλη Χώρα. Παλιότερη ονομασία της περιοχής ήταν Ζαπάντι, αν και μέχρι σήμερα οι περισσότεροι χρησιμοποιούν αυτή την παλιά ονομασία, παρ’ ότι άλλαξε από το 1927.
Ο οικισμός του Ζαπαντιού ήταν μία ιδιόμορφη κοινωνία. Δημιουργήθηκε από εξισλαμισμένους πρώην χριστιανούς. Με την πάροδο των χρόνων δημιούργησαν δικά τους ήθη, δικούς τους κώδικες ηθικής. Οι Ζαπαντιώτες μόλις ξέσπασε η επανάσταση στείλανε τα γυναικόπαιδά τους στην Άρτα. Αμέσως μόλις άρχισε η πολιορκία του Βραχωριού επιδόθηκαν στην οργάνωση της άμυνάς τους. Ο οικισμός, στην καρδιά του κάμπου, δεν ήταν πρόσφορος για άμυνα. Υπολογίσιμα κτίσματα γι αυτόν τον σκοπό ήταν οι δυό κούλιες.
Ο Χαβέλλας γράφει: «….περιεχαράκωσαν το Ζαπάντιον διά τάφρων βαθειών εν αις έρριψαν παληούρους…». Ο Τρικούπης γράφει: «… ωχύρωσαν και δύο τζαμιά και τέσσαρας δυνατούς πύργους και τους περιετάφρευσαν..». Αρχηγός της άμυνας ήταν ένας έμπειρος και ατρόμητος, όπως αποδείχτηκε, πολεμιστής ο Ζουλφικάρ Αγάς. [1]
11 Ιουνίου 1821. Το Βραχώρι μετά από μάχες και δεκαήμερη πολιορκία, πέφτει στα χέρια των επαναστατημένων Ελλήνων. Τέσσερις μέρες αργότερα, στις 15 Ιουνίου 1821, οι οπλαρχηγοί Βλαχόπουλος, Στάικος και μία μικρή δύναμη από το σώμα του Μακρή, περίπου δύο χιλιάδες όλοι, προχώρησαν προς το Ζαπάντι και το πολιόρκησαν. [2]
Ο Διονύσιος Κόκκινος, στο βιβλίο του “Η Ελληνική Επανάστασις” περιγράφει την πολιορκία και την άλωση του Ζαπαντιού:
Ο Βλαχόπουλος κυριεύει το Ζαπάντι
Πολιορκία και παράδοση των Τούρκων άνευ όρων.
Οι νικητές του Βραχωρίου για ν’ απαλλάξουν την επαρχία από κάθε έρεισμα του εχθρού στράφηκαν προς το Ζαπάντι, κωμόπολη που απείχε από την πόλη του Βραχωριού μόλις τρία τέταρτα.
Το Ζαπάντι ήταν η ισχυρά προφυλακή της τουρκικής δύναμης της επαρχίας. Οι κάτοικοί του ήταν μόνον Τούρκοι, πολεμοχαρείς και σκληροί, που πίστευαν ότι ήταν οι Λαλαίοι [3] της Αιτωλοακαρνανίας και οι οποίοι διατηρούσαν δική τους στρατιωτική δύναμη. Οι πολεμιστές τους αριθμούσαν τους τριακόσιους και είχαν αυξηθεί από Αλβανούς που είχαν καταφύγει εκεί από αλλού, κατά τα πρώτα γεγονότα.
Οι Ζαπανταίοι Τούρκοι, ευθύς μόλις πληροφορήθηκαν τα διαδραματισθέντα στην επαρχία τους, έσπευσαν να οχυρωθούν στα δύο τζαμιά του χωριού και στους τέσσερις ισχυρούς πύργους τους, αφού είχαν ανοίξει γύρω από τις θέσεις αυτές μία μεγάλη τάφρο.
Εκεί τους βρήκαν κλεισμένους οι κινηθέντες προς το Ζαπάντι από το Βραχώρι Έλληνες αρχηγοί επί κεφαλής δύο χιλιάδων ανδρών και τους ζήτησαν να παραδοθούν. Ο αρχηγός των Ζαπανταίων Γιουσούφ Ζουλφικάραγας αρνήθηκε και ακολούθησε σφοδρός τουφεκιοβολισμός και από τα δύο μέρη.
Έγιναν έπειτα νέες προτάσεις εκ μέρους των Ελλήνων για παράδοσή τους, όμοιες με αυτές που είχαν συμφωνηθεί στο Βραχώρι, αλλά και πάλι οι Τούρκοι αρνήθηκαν.
Άρχισε από τότε η πολιορκία της οχυρής εκείνης θέσης, που την προασπιζόταν Τούρκοι. Την 16ην Ιουνίου ενεργήθηκε έφοδος από τους πολιορκούντες (Έλληνες), αλλά αποκρούσθηκε με αρκετούς νεκρούς και τραυματίες από την μεριά των Ελλήνων. Τότε οι πολιορκούντες ( Έλληνες) αποφάσισαν να φέρουν εκεί πυροβολικό. Το Ζαπάντι είχε την οχύρωση φρουρίου.
Έφεραν από το Βραχώρι το κανόνι του Χούντερσον και έφεραν από το Μεσολόγγι ένα άλλο ακόμη. Αλλά ούτε πυροβολητές έμπειροι υπήρχαν στο ελληνικό στρατόπεδο, ούτε τα χρησιμοποιούμενα βλήματα ήταν κατάλληλα για τα κανόνια, και οι πύργοι και τα οχυρωμένα τζαμιά του Ζαπαντίου δεν υφίσταντο καμία βλάβη.
Η πολιορκία χρόνιζε και πολλοί από τους μετέχοντες στην επιχείρηση άρχισαν να φεύγουν. Δεν έμεινε εκεί παρά η ένοπλος δύναμις της επαρχίας με αρχηγό τον Βλαχόπουλο. Κατασκευάσθηκε τότε από τους Έλληνες ψηλό οχύρωμα, από το οποίο πυροβολούνταν οι Τούρκοι. Αλλά και αυτό δεν είχε αποτέλεσμα. Κατά τον Ιούλιο άρχισαν να εξαντλούνται τα τρόφιμα στο Ζαπάντι. Οι έγκλειστοι τρέφονταν μόνον με ρύζι, που είχε απομείνει στις αποθήκες, αλλά το ηθικό τους εξακολουθούσε να είναι αμείωτο.
Αποφασίσθηκε τότε από τον Έλληνα αρχηγό σοβαρότερη ενέργεια. Σκάφτηκε υπόνομος για να ανατιναχθεί μέρος του περιτειχίσματος με σκοπό να ανοιχθεί δίοδος για να μπουν στο Ζαπάντι. Στις 18 Ιουλίου πυροδοτήθηκε ο υπόνομο και πράγματι το περιτείχισμα υπέστη μεγάλο ρήγμα, που διευκόλυνε την είσοδο στο Ζαπάντι. Ταυτόχρονα έγινε έφοδος και από τις τέσσερις πλευρές του χωριού. Αλλά οι Τούρκοι δεν τα έχασαν. Όχι μόνο αμύνθηκαν και απέκρουσαν τους εισβολείς, αλλά ενήργησαν και ορμητική αντεπίθεση με τα σπαθιά στα χέρια. Η νίκη άρχισε να κλίνει προς το μέρος των Τούρκων.
Πολλοί από τους Έλληνες άρχισαν να φεύγουν και προς στιγμήν απειλήθηκε η διάλυση του ελληνικού στρατοπέδου. Λίγοι πιστοί μόνο του Βλαχόπουλου έμεναν ακλόνητοι στις θέσεις τους, προσπαθώντας με αδιάκοπα πυρά να αναχαιτίσουν τους Τούρκους. Ο Ζουλφικάραγας επεχείρησε τότε να συμπληρώσει την επιτυχία. Όρμησε επί κεφαλής αρκετών εκ των ανδρών του εναντίον του Βλαχόπουλου, που μαχόταν κοντά στο κανόνι του Χούντερσον. Ο σκοπός ήτο διπλός. Η κυρίευση του κανονιού και ο θάνατος ή η σύλληψη του αρχηγού. Οι Τούρκοι προχωρούσαν πυροβολώντας. Πρώτος έπεσε νεκρός ένας από τους Έλληνες πυροβολητές. Κατά την κρίσιμη εκείνη στιγμή ο Βλαχόπουλος, αναγνώρισε τον Τούρκο αρχηγό από την χρυσοστόλιστη στολή του, έστρεψε το όπλο και πυροβόλησε. Ο Ζουλφικάραγας έπεσε νεκρός.
Το σπίτι του Ζουφλικάρ Αγά, ΠΗΓΗ: «Ζαπάντ’, η Μεγάλη Χώρα της Σιωπής», της Τασούλας Βερβενιώτη.
Αυτό το γεγονός έδωσε άλλη τροπή στη μάχη. Η έφοδος των Τούρκων ανεκόπη. Οι ευρισκόμενοι κοντά στον Ζουλφικάραγα σχημάτισαν αμέσως κύκλο γύρω τον νεκρό για να τον τραβήξουν από το πεδίο της μάχης, ενώ εξακολουθούσε το πυρ εκ μέρους των Ελλήνων. Κατ’ αυτό τον τρόπον το κέντρο των Τούρκων εκάμφθηκε, ενώ οι Έλληνες οπλίτες που είχαν απομακρυνθεί σ την αρχή της μάχης επέστρεψαν και έλαβαν μέρος και αυτοί στην επίθεση. Ο θάνατος του Ζουλφικάραγα έγινε γνωστός αμέσως παντού και οι Τούρκοι πτοήθηκαν από το γεγονός και άρχισαν να υποχωρούν από όλα τα σημεία και κλείσθηκαν εκ νέου στα οχυρώματά τους. Έγινε τότε άγρια επίδειξη εκ μέρους των νικητών. Τα κεφάλια των νεκρών Τούρκων κόπηκαν και κρεμάσθηκαν έξω από το ψηλό οχύρωμα των Ελλήνων. Το μάθημα προήρχετο από τους Τούρκους. Οι εξαγριωθέντες ραγιάδες επαναλάμβαναν ήδη και αυτοί εκείνα που έκαναν επί σειράν αιώνων σε βάρος τους οι δυνάστες.
Από το Ζαπάντι ακούγονταν ήδη οι θρήνοι των γυναικών, που έβλεπαν εξ αποστάσεως τα νεκρά κεφάλια των ανθρώπων τους. Τρόμος και απελπισία είχαν καταλάβει τους τολμηρούς έως χθες Ζαπανταίους. Ο θάνατος του αρχηγού τους υπήρξε για αυτούς καίριο τραύμα. Και την επομένη ήρθαν σε διαπραγματεύσεις με τον Βλαχόπουλο για την παράδοση.
Ζήτησαν να τους επιτραπεί να φύγουν από εκεί ένοπλοι και τέλος, κατόπιν διαπραγματεύσεων που κράτησαν λίγες μέρες, συμφωνήθηκε να εγκαταλείψουν το Ζαπάντι χωρίς όπλα, υπό τον όρο ότι οι Έλληνες θα σέβονταν τη ζωή και την τιμή τους,και στις 26 Ιουλίου παρέδωσαν τα όπλα και την σημαία τους και διασκορπίσθηκαν μαζί με τις οικογένειές τους σε διάφορα χωριά που υπέδειξαν οι ίδιοι, ενώ οι Αλβανοί που βρίσκονταν εκεί, αφού αφοπλίσθηκαν και αυτοί, στάλθηκαν μέσω του Μακρυνόρους στην Άρτα.
Σύμφωνα με όσα γράφει ο Χαβέλλας, πολλών από των παραδοθέντων το τέλος ήταν τραγικό. «…Αλλ’ οι μεν εις τον Μακρήν παραδοθέντες, απεστάλησαν εις τον Ζυγόν, ένθα υπό του συρφετού εφονεύθησαν δια λιθοβολίας, οι δε εις τον Στάικον παραδοθέντες, λαφυραγωγηθέντες καλώς, απεστάλησαν, ως οι πρώτου εις Άρταν και Πρέβεζαν…». [4]
Διαβάστε για την πολιορκία του Ζαπαντιού από το “Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως”, του Ιωάννου Φιλήμονος.
Διαβάστε για την πολιορκία του Ζαπαντιού από την “Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”, του Σπυρίδωνος Τρικούπη.
Άρθρο του Γ. Ἀθάνα (1893-1987), φιλολογικὸ ψευδώνυμο του Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα, στο “ΦΩΣ” του Αγρινίου, τον Απρίλιο του 1930.
ΓΙΤΣΑ ΠΑΝΤΑΖΗ-ΝΑΣΤΟΥΛΗ
[1] Γεράσιμος Παπατρέχας : Ιστορία του Αγρινίου
[2] Θεόδωρου Θωμόπουλου: Το Αγρίνιο απ’ την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
[3] Στην περιοχή Λάλα του οροπεδίου της Φολόης της Πελοποννήσου είχαν εγκατασταθεί οι Τουρκαλβανοί, που είχαν πάρει το όνομα του αρχηγού τους Λέλες και ονομάστηκαν Λαλαίοι, ο δε τόπος Λάλα. Αυτοί οι Λαλαίοι προέρχονταν από Αλβανούς που εξισλαμίστηκαν στα 1715, όταν συμπληρώθηκε η κατάκτηση της χώρας από τους Τούρκους.
[4] Θεοδώρου Χαβέλα: Ιστορία των Αιτωλών από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1829
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου