Η ώρα της λευτεριάς έφτασε, μα συ δε λείπεις.
Είναι τ' όνομά σου γραμμένο πλάι - πλάι
στ' όνομα της λευτεριάς
το αίμα σου μέσα στις φλέβες μας, η καρδιά σου
στην καρδιά μας»
Γ. Ρίτσος
«Ο κάτωθι υπογεγραμμένος ιατροδικαστής Πέτρος Τζαφέρης, μεταβάς σήμερον την 26ην Ιουλίου 1944 εις το ενταύθα νεκροτομείον, ενήργησα λεπτομερή αυτοψίαν και νεκροψίαν επί του πτώματος αγνώστου γυναικός ετών 39 περίπου.
Πληροφορίαι: Μετεφέρθη διά του υπ' αριθμ. 375 εγγράφου του Σταθμού Α` Βοηθειών, παραληφθείσα εκ του ξενοδοχείου "Κρυστάλ".
Νεκροψία: Το τριχωτόν της κεφαλής έχει αποκοπή ατέχνως και ανωμάλως διά μαχαιριδίου. Κατά το πρόσθιον τμήμα της κόμης παρατηρείται φρύξις των τριχών. Από της ρινός και του στόματος φαίνεται έρευσεν αίμα. Από της μιας μασχάλης προς την ετέραν διά του στήθους και συνεχιζόμενα όπισθεν του κορμού υπάρχουσι δύο παράλληλα αποτυπώματα, δίδοντα την εντύπωσιν ότι παρήχθησαν εκ της πιέσεως χοντρού σχοινίου.
Φαίνεται ότι το σώμα της θανούσης απαιωρήθη εν ζωή διά των μασχαλών. Κατά τους καρπούς των χειρών παρατηρούνται εντυπώματα εκ σχοινίου. Κατά τη ράχιν της ρινός και αμφοτέρας τας παρειάς και τα βλέφαρα παρατηρούνται εκχυμώσεις κυανώδεις ως και εξοίδησις. Οι χαρακτήρες δεικνύουσι ότι εγένετο συνεπεία γρονθοκοπημάτων. Κατά τας οπισθίας επιφανείας αμφοτέρων των βραχιόνων παρατηρούνται εκχυμώσεις.
Κατά τους γλουτούς, μηρούς, κνήμας και άκρους πόδας, υπάρχουσι εκχυμώσεις συρρέουσαι ταινιοειδείς, χρώματος κυανώδους, λίαν πυκναί και έντονοι. Κατά τα κατώτερα των κνημών και άκρους πόδας, παρατηρείται εξοίδωσις κυανού βαθμού. Αι εκχυμώσεις αύται ως και οι των βραχιόνων, παρήχθησαν κατόπιν δράσεων σκληρών και αμβλέων οργάνων (μαστιγίων, βουνεύρων, πλεκτού σύρματος, σχοινίου, αλύσεως κλπ.), βιαιότατα κατενεχθέντων.
Το τριχωτόν του εφηβαίου παρουσιάζει φρύξιν των τριχών. Κατά τη ραχιαίαν επιφάνειαν του αριστερού άκρου του ποδός παρατηρείται έγκαυμα δευτέρου βαθμού εκτάσεως ταλλήρου. Κατά τη μετατάρσιον χώραν του αυτού ποδός έτερον έγκαυμα δίδον όμως τους χαρακτήρας του μετά θάνατον γενομένου. Αι τρίχες των μηρών και κνημών παρουσιάζουν φρύξιν. Φαίνεται ότι εγκαύματα και φρύξις οφείλονται εις επίθεσιν κατ' αυτά ανημμένων σιγαρέτων.
Η διάνοιξις των μαλακών μορίων της κεφαλής έδειξεν εκχυμώσεις κατ' αυτά. Η διάνοιξις της κρανιακής κάμψης έδειξεν οίδημα της λεπτής μήνιγγος και διεύρυνσιν των αγγείων αυτής. Ο στόμαχος περιείχε τροφάς εξ άρτου και ντομάτας.
Συμπέρασμα: Επί του πτώματος βεβαιούνται κακώσεις προκληθείσαι εκ μαστιγώσεως ήτις εγένετο διά διαφόρων οργάνων (μαστιγίου, βουνεύρου, αλύσεως, πλεκτού σύρματος), άτινα έδρασαν αλλεπαλλήλως και βιαιότατα, ως και κακώσεις εξ απαιωρήσεως από των μασχαλών, επίσης εγκαύματα εν ζωή και μετά θάνατον γενόμενα. Ο θάνατος οφείλεται κυρίως εις τας κακώσεις καθ' όσον τα εγκαύματα είναι μικράς εκτάσεως.
Σημείωσις: Η ταυτότης της θανούσης εξηκριβώθη υπό της Σημάνσεως, ένθα ήτο σεσημασμένη ως κομμουνίστρια υπ' αριθ. 59953. Το πτώμα ανήκε εις την Αποστόλου Ηλέκτραν του Νικολάου»1.
Η οδός Ελπίδος στην πλ. Βικτωρίας, όπου στην Κατοχή βρισκόταν το ξενοδοχείο «Κρυστάλ», άντρο της Ασφάλειας. Εδώ δολοφονήθηκε η Ηλέκτρα
Παραθέσαμε ολόκληρη την ιατροδικαστική έκθεση1 γύρω από τις συνθήκες θανάτου της ηρωικής αυτής γυναίκας, της κομμουνίστριας Ηλέκτρας Αποστόλου, δεδομένου ότι δεν μπορεί καμία άλλη περιγραφή να περιγράψει με μεγαλύτερη ακρίβεια το μαρτύριό της.
Ενα μαρτύριο που είχε και συνέχεια, παρόλο που συνηθίζεται ο θάνατος να προκαλεί το στοιχειώδη σεβασμό των ζωντανών στους νεκρούς:
Την επομένη, 27 Ιουλίου 1944, το πτώμα της Ηλέκτρας Αποστόλου βρέθηκε πεταμένο στους δρόμους της Αθήνας. Φαίνεται πως το μίσος των ελληνόφωνων και γερμανόφωνων αρχών κατοχής απέναντι στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης δε σταματούσε με το θάνατο. Πόσο μάλλον, όταν αυτοί οι αγωνιστές είχαν επιδείξει κι έναν ξεχωριστό ηρωισμό. Ποια, όμως, ήταν τούτη εδώ η αγωνίστρια, που συγκέντρωσε πάνω της τόσο μένος;
Το σπίτι, όπου έμενε η Ηλέκτρα, στο Ηράκλειο Αττικής
Ξεχωριστή κομμουνίστρια
Η Ηλέκτρα Αποστόλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1912 και σε ηλικία 14 χρονών, το 1926, οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ. Υπάρχουν, όμως, και μαρτυρίες που λένε πως με το λαϊκό κίνημα συνδέθηκε το 1925, όταν ήταν 13 ετών.
Η Μέλπω Αξιώτη, για παράδειγμα, περιγράφει ως εξής το πολιτικό βάπτισμα της νεαρής κομμουνίστριας2: «Στα 1925, τότε που το ΚΚΕ έμπαινε μέσα στο στίβο της εθνικής ζωής κι άρχιζε τη μεγάλη πορεία του, μια μέρα σ' έναν κεντρικό δρόμο της Αθήνας στεκόταν ένα κοριτσάκι με δύο μαύρες κοτσιδούλες κι ένα κολλαριστό άσπρο φουστανάκι κι έριχνε κρυφές ματιές τριγύρω.
"Βρε τι κάνεις εδώ;", της λέει ένας γνωστός που περνά και που ήξερε καλά την οικογένεια. "Σουτ, του γνέφει η μικρή, μην πεις τίποτα στο σπίτι. Μοιράζω προκηρύξεις". Από τότε αρχίζει η πολιτική δράση της Ηλέκτρας Αποστόλου.
Ηταν τότε 13 χρονών. Καταγόταν από αστική οικογένεια. Μα, από μικρό παιδί είχε προσέξει τη φτώχεια και την αδικία που υπάρχει στον κόσμο, και το μυαλό της άρχισε να ψάχνει για να καταλάβει τις αιτίες που χώριζαν την κοινωνία στα δύο, και τον τρόπο για να λείψουν οι αδικίες». Τα ίδια υποστηρίζει πάνω - κάτω και ο Ν. Κιτόπουλος, προσθέτοντας πως το οικογενειακό της περιβάλλον οδήγησε την Ηλέκτρα στην ανάγκη να συγκρουστεί μαζί του και στο τέλος, σε ηλικία 18 ετών, να φύγει από το σπίτι της3.
Εν πάση περιπτώσει, η Ηλέκτρα πολύ γρήγορα έγινε από τα πιο δραστήρια στελέχη της ΟΚΝΕ στην πρωτεύουσα, ενώ το 1930 αναδείχτηκε μέλος της καθοδήγησης της ΟΚΝΕ Αθήνας και, ταυτόχρονα, έγινε μέλος του ΚΚΕ.
Στα 1933 διηύθυνε την εφημερίδα της ΟΚΝΕ «ΝΕΟΛΑΙΑ», είχε υπό την ευθύνη της το τμήμα της εργαζόμενης νεολαίας και ανέπτυξε ξεχωριστή δραστηριότητα στην οργάνωση της αντιφασιστικής πάλης του λαού, όπου το ΚΚΕ είχε ρίξει ιδιαίτερο βάρος.
Ηταν τέτοια η δράση της Ηλέκτρας στον τομέα αυτό, που πήρε μέρος στο Παγκόσμιο Αντιφασιστικό και Αντιπολεμικό Συνέδριο Γυναικών, που έγινε στο Παρίσι, ως επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας.
Το 1935 πήρε μέρος στο 6ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς Νέων (ΚΔΝ), εκπροσωπώντας μαζί με άλλους Ελληνες νεολαίους την ΟΚΝΕ. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Β. Μπαρτζιώτα, ο ίδιος και η Ηλέκτρα έμειναν για ένα διάστημα στη Μόσχα, αυτός ως εκπρόσωπος της ΟΚΝΕ στην ΚΔΝ κι εκείνη ως βοηθός του. «Χρησιμοποιήσαμε - γράφει ο Β. Μπαρτζιώτας4- το διάστημα αυτό για να πλουτίσουμε τις θεωρητικές μας γνώσεις και ν' αφομοιώσουμε την πλούσια ενιαιομετωπική πείρα του διεθνούς κινήματος νέων».
Οταν γύρισε στην Ελλάδα, η Ηλέκτρα έγινε μέλος του Γραφείου της ΚΕ της ΟΚΝΕ. Για την επαναστατική της δράση, φυλακίστηκε και εξορίστηκε πολλές φορές. Η Μεταξική Δικτατορία την έκλεισε στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ κι όταν αποφυλακίστηκε πέρασε στην παρανομία και στάλθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου ανέλαβε γραμματέας του Γραφείου της ΟΚΝΕ Μακεδονίας - Θράκης.
Το 1939, όμως, συλλήφθηκε και στάλθηκε εξορία στην Ανάφη5. Σύμφωνα, όμως, με τον Κ. Μπίρκα, η Ηλέκτρα έφτασε εξόριστη στην Ανάφη «μια μέρα του Ιούλη του 1938»6. Τέλος πάντων, λίγο πριν εξοριστεί στην Ανάφη, κατά τη μεταγωγή της, γέννησε στο κρατητήριο την κόρη της.
Η αξεπέραστη πατριώτισσα
Η Ηλέκτρα με την κόρη της Αγνή
Το Σεπτέμβρη του 1942, η Ηλέκτρα δραπέτευσε από το Τμήμα Μεταγωγών Αθήνας. Σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που τη γνώρισαν, η ίδια περιέγραφε ως εξής εκείνη τη δραπέτευσή της7: «Απ' τό νησί (σ.σ. απ' την Ανάφη) έκανα αίτηση, σε συνεννόηση με την ομάδα, να μεταφερθώ στο νοσοκομείο για εγχείρηση στο στομάχι. Υστερ' από πολλά, η αίτησή μου έγινε δεκτή και μ' έφεραν συνοδεία με το παιδί μου στο Τμήμα Μεταγωγών της Αθήνας. Εκεί περίμενα μερικές μέρες για να αδειάσει θέση στο Νοσοκομείο.
Οσο περνούσαν οι μέρες, τόσο το αποφάσιζα να το σκάσω από κει μέσα, παρόλο που 'χαμε πει να το σκάσω απ' το νοσοκομείο... Ζητάω από κάτι γυναίκες της Εθνικής Αλληλεγγύης να μου φέρουν ένα παλιοφούστανο κι ένα τσεμπέρι και αφού μου τα 'φεραν, τους παραδίδω το παιδί. Ολα τώρα τα 'χα έτοιμα και περίμενα.
Τ' απόγευμα, μόλις άρχισε να σουρουπώνει, κάθισα στη συνηθισμένη μου θέση στο κατώφλι του κρατητηρίου. Τέτοια ώρα, μου άνοιγαν λίγο κάθε βράδυ για να πάρω αέρα. Εκανα την άρρωστη και την αδιάφορη και δεν κοιτούσα καθόλου το σκοπό. Μόλις σουρούπωσε, περνάει κατά τύχη ένας χωροφύλακας και μου δίνει μια τσανάκα με μακαρόνια να του τα φυλάξω, ώσπου να γυρίσει. Απ' τον ουρανό τα γύρευα και μου 'ρθαν στη γη.
Κοιτάω να δω τι γίνεται ο σκοπός. Είχε γυρίσει την πλάτη του και κουβέντιαζε με μια γυναίκα. Πετιέμαι σαν αστραπή μέσα στο κρατητήριο, αλλάζω βιαστικά, βάζω το τσεμπέρι στο κεφάλι, παίρνω την τσανάκα με τα μακαρόνια στο χέρι και δρόμο για την έξοδο. Περνάω την αυλή χωρίς να βιάζομαι και φτάνω στο σκοπό της μεγάλης σιδερένια πόρτας.
"Καληνύχτα" του λέω. "Καληνύχτα κυρά μου", απαντάει. Εγινε, όπως είχα υπολογίσει. Με πέρασε για μία απ' τις καθαρίστριες. Βγαίνω στο δρόμο και περπατάω σιγά - σιγά, ώσπου να στρίψω τη γωνιά. Μόλις έστριψα, παρατάω τα μακαρόνια σ' ένα πεζούλι και το βάζω στα πόδια, ώσπου χάθηκα μέσα στο πλήθος».
Αμέσως μετά τη δραπέτευσή της, η Ηλέκτρα ανέλαβε την καθοδήγηση της οργάνωσης «Λεύτερη Νέα» και με την ίδρυση της ΕΠΟΝ έγινε μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της. Στη συνέχεια, πέρασε στην κομματική δουλειά κι έγινε μέλος της καθοδήγησης και υπεύθυνη της διαφώτισης της ΚΟΑ. Ηταν η επικεφαλής της ομάδας που έφτιαχνε το έντυπο προπαγανδιστικό υλικό στην Αθήνα, βοηθώντας τις μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις κατά των κατακτητών.
Η Ηλέκτρα συλλήφθηκε από την Ειδική Ασφάλεια - που έδρευε στο ξενοδοχείο «Κρυστάλ» - στις 25 Ιουλίου του 1944, βασανίστηκε απάνθρωπα και δολοφονήθηκε. Δολοφόνοι της, όπως αποκάλυψε μετά την απελευθέρωση ο «Ριζοσπάστης»8, ήταν ο Λάμπου, που αργότερα έγινε υποστράτηγος Χωροφυλακής με συνεργάτες τον Παρθενίου, ένα κατακάθι της κοινωνίας, και τον Μηνά Καθρέπτη (δεξί χέρι του Παρθενίου), χαρακτηριστική περίπτωση κτηνανθρώπου.
Η Ηλέκτρα, ως κομμουνίστρια, λαϊκή αγωνίστρια και πατριώτισσα, κράτησε υπέροχη στάση απέναντι στους βασανιστές της. «Από άνθρωπο του ΕΛΑΣ που είχαμε και μέσα στην "Ειδική Ασφάλεια" - γράφει ο Β. Μπαρτζιώτας9- μάθαμε για τα βασανιστήρια και την ηρωική στάση της αξέχαστης Ηλέκτρας μας... Η ηρωική μας Ηλέκτρα απαντούσε αγέρωχα στις ερωτήσεις των βασανιστών της:
- Από πού είσαι;
- Από την Ελλάδα!
- Πού κατοικείς;
- Στην Ελλάδα!
- Πώς σε λένε;
- Είμαι Ελληνίδα!
- Ποιοι είναι οι συνεργάτες σου;
- Ολοι οι Ελληνες!».
Ιερό σύμβολο του λαού και του Κόμματος
Αυτή ήταν η Ηλέκτρα Αποστόλου κι έτσι θα τη γνωρίζουν όλες οι επόμενες γενιές των Ελλήνων και των κομμουνιστών. Στο τελευταίο τεύχος της ΚΟΜΕΠ πριν την απελευθέρωση, η Αύρα Παρτσαλίδου έχει ένα άρθρο για την Ηλέκτρα, όπου, μεταξύ άλλων, γράφει10: «Το παραμορφωμένο, καμένο σώμα της Ηλέκτρας υψώνεται σαν φοβερό σύμβολο της ανεξάντλητης δύναμης του λαού και του Κόμματός του - του ΚΚΕ - της απέραντης αφοσίωσης των μελών του στην υπόθεση του ελληνικού λαού.
Είναι το σύμβολο χιλιάδων Ελλήνων, που πέθαναν κάτω από τα βόλια των φασιστών κατακτητών και των ντόπιων υπηρετών τους. Είναι το σύμβολο της ελληνικής λευτεριάς που ζυγώνει... Μέσα απ' το καμένο κορμί της Ηλέκτρας, μέσ' απ' τη στάχτη της, ξαναγεννιούνται χιλιάδες καινούριοι αγωνιστές. Μέσ' απ' τα ματωμένα κορμιά της ατέλειωτης στρατιάς των ηρώων μας, γεννιέται η λεύτερη, λαοκρατούμενη Ελλάδα».
Σ' ένα άλλο άρθρο της, γραμμένο στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου, η Αύρα Παρτσαλίδου σημειώνει για την Ηλέκτρα11: «Με την ηρωική της ζωή και το μαρτυρικό της θάνατο, έγινε το σύμβολο της μαχόμενης γυναίκας του τόπου μας... Τώρα η Ηλέκτρα είναι μια μεγάλη ηρωίδα. Τ' όνομά της έχει φτάσει μακριά, πέρα απ' τα σύνορα της πατρίδας μας. Τη διεκδικούν οι αγωνιζόμενες γυναίκες όλου του κόσμου σαν ηρωίδα του παγκόσμιου γυναικείου κινήματος. Αν μπορούσαν οι νεκροί να μιλήσουν, η Ηλέκτρα θα μας έλεγε σεμνά και με την απλότητα που τη χαρακτήριζε: "Τέτοια έγινα, γιατί τέτοια μ' έκανε το κόμμα μου".
Ποια ήτανε ακόμα η Ηλέκτρα;
Η Ηλέκτρα ήταν ένα άξιο και γενναίο παιδί του περήφανου κι αδούλωτου λαού μας, που 'χει χύσει άφθονο το αίμα του για να λευτερώσει τον τόπο μας απ' τους κάθε λογής κατακτητές και ντόπιους εχθρούς».
1. «Ριζοσπάστης» 10/11/1944
2. Μ. Αξιώτη: «Η Ελληνίδα», περιοδικό «Ελληνική Αριστερά», τεύχος 25 - 26 Αύγουστος - Σεπτέμβριος 1966, σελ. 120
3. Ν. Κιτόπουλου: «Ηλέκτρα Αποστόλου», περιοδικό «Νέος Κόσμος», τεύχος 8/1965, σελ. 55
4. Β. Μπαρτζιώτας: «Εξήντα χρόνια Κομμουνιστής», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 131
5. «Ηρωες και Μάρτυρες», εκδοτικό «ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ», 1954, σελ. 21.
6. Κ. Μπίρκα: «Ηλέκτρα Αποστόλου - η αθάνατη ηρωίδα του έθνους», Αθήνα 1978, σελ. 21
7 .Α. Παρτσαλίδου: «Ηλέκτρα», περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» τεύχος 8/1949, επανέκδοση «Ριζοσπάστης» 1996, τόμος Β`, σελ. 551 - 552
8. «Ριζοσπάστης» 10/11/1944
9. Β. Μπαρτζιώτα: «Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 255
10. ΚΟΜΕΠ, τεύχος 30, Σεπτέμβρης 1944, στον τόμο «Κομμουνιστική Επιθεώρηση της εποχής της φασιστικής κατοχής 1941 - 1944», Αθήνα Οκτώβρης 1946, σελ. 690
11. Α. Παρτσαλίδου: «Ηλέκτρα», περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» τεύχος 8/1949, επανέκδοση «Ριζοσπάστης» 1996, τόμος Β`, σελ. 550.
από https://ethniki-antistasi-dse.gr/
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου