Το σαμποτάζ του τρένου εκτελέστηκε στις 9 Απριλίου 1944, στο τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής που βρίσκεται μεταξύ των χωριών Σταμνά και Αγγελόκαστρο στην Αιτωλοακαρνανία. του Λευτέρη Τηλιγάδα
Το σαμποτάζ εκτελέστηκε στις 9 Απριλίου 1944 στο τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής που βρίσκεται μεταξύ των χωριών Σταμνάς και Αγγελοκάστρου με μεγάλες απώλειες για το γερμανικό στρατό κατοχής στη Δυτική Ελλάδα, αφού στοίχισε αρκετά και σε επίλεκτους άνδρες και σε πολύτιμο υλικό πολέμου, που καταστράφηκε.
Ο συρμός του τρένου είχε 5 βαγόνια. Τρία από αυτά ήταν φορτωμένα με κηροζίνη, η οποία προοριζόταν για τα γερμανικά αεροπλάνα που στάθμευαν στο αεροδρόμιο του Αγρινίου, ένα βαγόνι για αποσκευές με το οποίο μεταφέρονταν πληθωριστικές δραχμές της εποχής, συνολικού ποσού 600 δισεκατομμυρίων δραχμών και μία σκευοφόρος, στην οποία εκτός από τους επιβάτες του συγκεκριμένου δρομολογίου βρισκόταν και η γερμανική δύναμη που είχε την ευθύνη της ασφαλούς μεταφοράς των καυσίμων.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γιάννη Αλιάγα[3], όταν το τρένο έφτασε στην προαναφερόμενη θέση ένας αντάρτης ονόματι Στρατομήτρος, κρατώντας στα χέρια του ένα κόκκινο φανάρι έκανε σήμα στον μηχανοδηγό να σταματήσει.
«Όλοι νόμισαν ότι ήταν κάποιος υπάλληλος του σιδηροδρόμου που τους έκανε νόημα. Όταν το τρένο έφτασε κοντά στον Στρατομήτρο, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ βγήκαν από τις κρυψώνες τους.
Σε ελάχιστα δευτερόλεπτα άρχισε “το πανηγύρι”. Μια ανελέητη μάχη όπου οι ΕΛΑΣίτες έπρεπε να μην αφήσουν το τρένο με τα καύσιμα και τα χρήματα να φτάσει στο Αγρίνιο και οι Γερμανοί έπρεπε να εμποδίσουν τους αυθάδεις εκείνους σαμποτέρ.
Ο Στρατομήτρος που έκανε τη δουλειά που έπρεπε, δεν πρόλαβε να καλυφθεί. Τον γάζωσε ένας Γερμανός που βρισκόταν μπροστά από τον μηχανοδηγό. Έπεσε επάνω στις ράγες μπροστά στο σταματημένο τρένο.
Ο μηχανοδηγός έκανε να βάλει όπισθεν για να γλυτώσουν και το τρένο διήνυσε 50 μέτρα όταν μια τεράστια έκρηξη το ακινητοποίησε. Οι αντάρτες είχαν τοποθετήσει δυναμίτη στις ράγες. Το τρένο σηκώθηκε στον αέρα και έπεσε ξανά με κρότο στο έδαφος. Τα καύσιμα πήραν φωτιά. Οι Γερμανοί πηδούσαν τώρα από τα βαγόνια για να σωθούν.Από τη σκευοφόρο άρχισαν να βγαίνουν αξιωματικοί με μαύρα πρόσωπα και με χέρια που έτρεμαν».
Οι Γερμανοί που αιχμαλωτίστηκαν (μεταξύ αυτών και κάποιοι υψηλόβαθμοι), μεταφέρθηκαν στο Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ στο Δρυμώνα, όπου βρίσκονταν τότε η διοίκηση του 36ου Συντάγματος.[4]
Για το πόσες ακριβώς ήταν οι συλλήψεις και οι απώλειες των Γερμανών και των Ελλήνων δεν είμαστε ακόμα βέβαιοι, αφού οι αριθμοί που μας δίνουν οι μαρτυρίες είναι διαφορετικοί:
α) Ο λοχίας του Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου, Βασίλης Καραμαλής, αναφέρει ότι: «πλην των 18 φονευθέντων Γερμανών, εφονεύθησαν και πολλά γυναικόπαιδα»[5].
β) Ο Γελαδόπουλος υποστηρίζει, ότι εξουδετερώθηκε ολόκληρη η δύναμη των Γερμανών, που συνόδευε το τρένο, με συνολικές απώλειες 65 Γερμανούς νεκρούς και 8 να έχουν συλληφθεί αιχμάλωτοι. Από την άλλη, ο Ε.Λ.Α.Σ, σύμφωνα με το Γελαδόπουλο, είχε μόνο 1 τραυματία[6].
γ) Ο απών εκείνη την εβδομάδα από το Αγρίνιο, υποδιοικητής του Τάγματος Ασφαλείας Τολιόπουλος[7] στη γεμάτη συμψηφισμούς και ωραιοποιήσεις αναφορά του προς το ΓΕΣ, στις 15 Νοεμβρίου 1955, αναφέρει κατά λέξη τα εξής: «Τον Απρίλιον μήνα και περί το ΙΙ δεκαήμερον, εκ της δράσεως των δρώντων παρά τω Αιτωλικώ ανταρτών και της ενεργείας των την Κυριακήν των Βαΐων απετεφρώθη μία εμπορική αμαξοστοιχία έμφορτος με υγρά καύσιμα μεταξύ Αιτωλικού – Σταμνών.
Το αποτέλεσμα της τοιαύτης ενεργείας των, όσον και πατριωτικόν ήθελεν παρουσιασθή, εν τούτοις με την δολοφονίαν και 12 Γερμανών στρατιωτών υπήρξεν σκληρότατον και εγκληματικώτατον διά τους κατοίκους της περιοχής, οίτινες όλως αδίκως εθυσιάσθησαν εις αντίποινα εκ μέρους των Γερμανών την Μεγ. Παρασκευήν εντός του Αγρινίου και όπισθεν της εκκλησίας Αγίας Τριάδος. “Περί την διαταγήν της εκτελέσεως 120 ατόμων”, το Τάγμα διά καταλλήλων ενεργειών του περιόρισε τον αριθμόν των εις 85»[8].
δ) Ο Θ. Μ. Πολίτης, σε ένα κείμενό του, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Επίκαιρα Αιτωλοακαρνανίας» αναφέρει: «Οι Γερμανοί αποφάσισαν να προβούν στα λεγόμενα αντίποινα: δηλαδή να εκτελέσουν από τους κρατουμένους 10 για το σκοτωμό ενός Γερμανού. Έτσι υπολόγισαν για τους 12 νεκρούς τους, τουφεκισμό 120 πατριωτών»[9].
ε) Ο Θόδωρος Καλλίνος (Αμάρμπεης), καπετάνιος της ΧΙΙΙ Μεραρχίας του Ε.Λ.Α.Σ και επικεφαλής της δύναμης που απελευθέρωσε το Αγρίνιο στις 14 Σεπτεμβρίου 1944 από το Τάγμα Ασφαλείας, το οποίο παρέμεινε στην πόλη μετά την υποχώρηση των Γερμανών προς το βορρά, δίνει μια τελείως διαφορετική πληροφορία από τους προηγούμενους.
«Το 1982», αναφέρει, «κυκλοφόρησε βιβλίο Γερμανού αξιωματικού, ο οποίος υπηρέτησε στο Αγρίνιο, στο οποίο εξιστορεί τα γεγονότα που έζησε στην Ελλάδα και στο Ανατολικό Μέτωπο όπου μετατέθηκε.
Σ’ αυτό το βιβλίο αναφέρει ότι η διαταγή του Γερμανού Διοικητή Ηπείρου καθόριζε να εκτελεσθούν από τους φυλακισμένους στο Αγρίνιο εξήντα (60) σε αντίποινα για την ανατίναξη της σιδηροδρομικής αμαξοστοιχίας στη Σταμνά. Όμως, ο Τολιόπουλος επέμενε να εκτελεσθούν 120, όπως και έγινε.
Αυτό το γεγονός», καταλήγει, «επιβεβαιώθηκε από τις ανακρίσεις, που έκανε η υποδιοίκηση Εθνικής Πολιτοφυλακής Αγρινίου στους Γερμανοτσολιάδες του 2ου Γραφείου Νίκου Κωσταρά, αλλά και άλλους»[10].
στ) Την ίδια άποψη έχει και ο Γεράσιμος Σπ. Γερολυμάτος, ο οποίος γράφει: «Την 9η Απριλίου, μεταξύ Σταμνάς Αγγελοκάστρου, αμαξοστοιχία με εφόδια και πυρομαχικά χτυπήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς από τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ. Μπροστά σε αυτή τη δυσάρεστη για τους καταχτητές και συνεργάτες τους κατάσταση μπήκε σε εφαρμογή η προσφιλής, γι’ αυτούς, μέθοδος των αντιποίνων.
Σε κοινή σύσκεψη Γερμανών και Ταγματασφαλιτών, στα γραφεία της Γκεστάπο στο Αγρίνιο, αποφασίστηκε η εκτέλεση ομήρων, που ήταν φυλακισμένοι στις φυλακές της Αγίας Τριάδας. Οι Γερμανοί πρότειναν τον αριθμό 60. Ύστερα όμως από πιεστικές προτροπές των Ταγματασφαλιτών, ο αριθμός ορίστηκε να είναι 120»[11].
Η άποψη αυτή του Γερολυμάτου εδράζεται σε προφορικές μαρτυρίες του πατέρα του Σπύρου Γερολυμάτου (και όχι μόνο), ο οποίος συμμετείχε στην επιτροπή που συστάθηκε από την Εθνική Πολιτοφυλακή κατά τους πρώτους μήνες της απελευθέρωσης της πόλης, για να διερευνήσει τα εγκλήματα που πραγματοποίησε το Τάγμα Ασφαλείας Αγρινίου, στην οποία αναφέρεται και ο Αμάρμπεης.
ζ) Την παραπάνω ακριβώς άποψη φαίνεται να αποδέχεται πλήρως και ο Θανάσης Κακογιάννης [12], αφού στο σημαντικό βιβλίο του για την Εθνική Αντίσταση την μεταγράφει αυτούσια, αναφέροντας μάλιστα και την πηγή της.
η) Αφήσαμε για το τέλος τη καταγραφή του Χέρμαν Φρανκ Μάγε, την οποία θεωρούμε, ότι τη δακρίνει αντικειμενικότητα, τεκμηρίωση κάθε αναφοράς με πολλαπλές ιδιωτικές μαρτυρίες και ανακριτικές ή δικαστικές καταθέσεις, με διασταύρωση στοιχείων, των οποίων η αξιοπιστία ελέγχεται άμεσα από τις εκατοντάδες υποσημειωματικές παραπομπές, με πλήρη παράθεση ονομάτων, τόπων, ημερομηνιών, μέχρις εσχάτης λεπτομέρειας και κυρίως παραμένει μακριά από εθνικοιδεολογικές αγκυλώσεις. Ο αριθμός που δίνει ο Μάγερ για τους νεκρούς Γερμανούς που συνόδευαν την αμαξοστοιχία του Σ.Β.Δ.Ε, η οποία ανατινάχτηκε στις 9 Απριλίου του 1944, είναι πέντε[13].
Έχει σημασία πάντως να διευκρινιστεί η ακρίβεια του αριθμού των νεκρών Γερμανών του σαμποτάζ, γιατί έτσι θα απαντηθεί ένα σημαντικό ερώτημα που έχει μείνει ανοικτό και αφορά το κριτήριο με το οποίο αποφασίστηκε η εκτέλεση των 120 στην Αγία Τριάδα.
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου