Λαός χωρίς μνήμη είναι λαός χωρίς μέλλον

Η Δικτατορία του Μεταξά 73 χρόνια μετά

Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

4η Aυγούστου 1936: Επίσημο διάγγελμα του καθεστώτος

Tο παρακάτω κείμενο, είναι δημοσιευμένο στο Iωάννης Mεταξάς: Tο προσωπικό του ημερολόγιο σε επιμ. Λ. Μεταξά (Aθήνα, 1970).
ΔIAΓΓEΛMA ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΑΒΟΛΗΝ ΤΗΣ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1936

Προς τον Eλληνικόν Λαόν,

Eνώ η Bουλή η εκλεγείσα μετά τας μακράς εσωτερικάς περιπετείας του Έθνους τον Iανουάριο του 1936, όπως αποκαταστήση την εσωτερικήν γαλήνην και τάξιν, απεδείχθη ευθύς εξ αρχής ανίκανος και εις τούτο και εις το να δώση Kυβέρνησιν εις την χώραν, και η ανικανότης αύτη απεδείχθη και κατόπιν και τελευταίως ακόμη ένεκα των αθεράπευτων κομματικών αντιθέσεων και προσωπικών ερίδων, αίτινες ελάχιστα ενδιέφερον την μεγίστην μάζαν του εργαζομένου λαού, ο κομμουνισμός επωφελούμενος και της περιστάσεως ταύτης και της προς αυτόν δοθείσης υποστηρίξεως διαφόρων πολιτικών μερίδων ήγειρε θρασυτάτην την κεφαλήν του, απειλών σοβαρώτατα το κοινωνικόν καθεστώς της Eλλάδος...

H Kυβέρνησίς μου, η τελείως ακομμάτιστος, κληθείσα εις την αρχήν τον Aπρίλιον του έτους τούτου και διαγνώσασα ευθύς εξ αρχής τους κινδύνους τους οποίους διέτρεχεν η Eλληνική κοινωνία και ευθύς εξ αρχής αποφασισμένη να λάβη άπαντα τα μέτρα... τα αποσκοπούντα εις την ηθικήν και υλικήν βελτίωσιν απάσης της κοινωνίας και ιδιαιτέρως των αγροτών, των εργατών και των πενεστέρων εν γένει τάξεων...

Eπικαλούμαι πλήρη και αμέριστον την συνδρομήν όλων των Eλλήνων, οίτινες πιστεύουν ότι πρέπει να παραμείνουν αλώβητοι οι εθνικαί ημών παραδόσεις και ο ελληνικός μας πολιτισμός...

Προς τούτο ζητώ από πάντας πλήρη πειθαρχία προς το Kράτος, απαραίτητον δια την σωτηρίαν της Eλληνικής κοινωνίας και άνευ της οποίας πειθαρχίας πραγματική ελευθερία δεν δύναται να υπάρξη. Oφείλω όμως να δηλώσω επίσης κατηγορηματικώς ότι οιανδήποτε αντίστασιν κατά του εθνικού τούτου έργου της εθνικής αναγεννήσεως είμαι αποφασισμένος να την εξουδετερώσω δια του τραχυτέρου τρόπου.

Eν Aθήναις τη 4η Aυγούστου 1936
O Πρόεδρος της Kυβερνήσεως
Iωάννης Mεταξάς

ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Στις 14 Οκτωβρίου 1937, η αντιδικτατορική οργάνωση του "εν Κύπρω και Αιγύπτω Ελληνισμού" διοχέτευε σε χιλιάδες αντίτυπα καταγγελία του δημοκράτη - αγροτικού ηγέτη Αλέξανδρου Μυλωνά (από το άρθρο του Παύλου Πετρίδη "Η Αντίσταση των δημοκρατικών" στο Περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, 3/8/2000, σ. 37-38).
Συνεπληρώθη έτος αφ΄ ότου εγκατεστάθη βιαίως εις την χώραν μία πονηρά δικτατορία παρασκευασθείσα διά παραπλανήσεως της λαϊκής αντιπροσωπείας. Ως χονδροειδές πρόσχημα εσκηνοθετήθη ο κομμουνιστικός τάχα κίνδυνος … Εις επίσημον λόγον του την 7ην Σεπτεμβρίου 1936, ο καγκελλάριος της δικτατορίας κ. Μεταξάς έλεγεν: "Υπό τοιούτους όρους το Κοινοβουλευτικόν πολίτευμα δεν ηδύνατο να ζήση πλέον εις την Ευρώπην … Και αν ακόμη δεν ήτο ο κομμουνισμός ο μέγιστος κίνδυνος, πάντως θα επήρχετο η πτώσις του Κοινοβουλευτισμού …". Έκτοτε κατά γελοίαν απομίμησιν ξένων πειραμάτων και συνθηκών, αναμασώνται ατέχνως βεβιασμέναι φασιστικαί και χιτλερικαί θεωρίαι από φλύαρα κυβερνητικά στόματα.
Με το ψεύδος, λοιπόν, εμφανισθείσα η δικτατορία με αδιάπτωτον ψεύδος συνεχίζει τον δρόμον της. Αγωνίζεται να εξαπατήση και προσεταιρισθή, εις μάτην, τον λαόν. Εξανδραποδίσασα τον Τύπον παριστά ότι και αυτός τάχα εργάζεται -αυθορμήτως- υπέρ αυτής … Εκβιάζει μετονομασίας οδών και πλατειών ή εκμαιεύει επιτίμους τίτλους "δημότου", "πρώτου εργάτου", "πρώτου αγρότου", επιβάλλει την αντάρτησιν εικόνων του "Εθνικού Κυβερνήτου" και σημαιοστολισμούς. Υποχρεώνει αντιπαιδαγωγικότατα τους μαθητάς να εξυμνήσουν ψευδόμενοι δι΄ εκθέσεώς των ως κοσμοϊστορικήν την 4ην Αυγούστου. Εις κορύφωμα δε του θεατρινισμού ανακηρύσσει "εθνικήν εορτήν" την ημέραν αυτήν του σφαγιασμού των λαϊκών ελευθεριών, την αφετηρίαν περαιτέρω ανωμαλιών διά τον τόπον. (…)
Αι δικτατορίαι αποτελούν προσκόμματα που θέτουν αυθαιρέτως οι ολίγοι διά να αναστείλουν το ρεύμα και την εξέλιξιν της θελήσεως των πολλών, στραγγαλίζοντες την ελευθερίαν της σκέψεως … Τρέμοντες την ελευθέραν μυστικήν και καθολικήν ψήφον επινοούν διάφορα τεχνάσματα και θεατρισμούς προς απόκρυψιν αυτής … Ιδιαίτατα στον τόπον μας όπου η προσωπική δικτατορία στερείται και του ελαχίστου λαϊκού ερείσματος είναι αδύνατον να μην ξεσπάση ο χείμαρρος … Η ευθύνη διά την τοιαύτην τροπήν θα είναι βαρυτάτη, δυστυχώς δε μέχρι σήμερον εις ουδέν ίσχυσαν αι διαμαρτυρίαι των συνταγματικών εκπροσώπων του λαού προς τον Άνακτα …
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Δεκαεπτά μήνες μετά την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου δημοσιοποιήθηκε καταγγελία, υπογεγραμμένη από τον Γεώργιο Καφαντάρη (από το άρθρο του Παύλου Πετρίδη "Η Αντίσταση των δημοκρατικών" στο Περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, 3/8/2000, σ. 39)
Δεκαεπτά έχουν παρέλθει μήνες αφότου η λαϊκή κυριαρχία κατελύθη και ο Ελληνικός λαός σφαδάζει υπό το πέλμα ειδεχθούς τυραννίας. … Ο σημερινός Δικτάτωρ δεν είναι πρόσωπον παρθενικόν εις τον πολιτικόν της Ελλάδος βίον ουδέ ανεύθυνος διά την κομματικήν του τόπου ζωήν ως αύτη διεμορφώθη κατά την τελευταίαν περίοδον. Και προ αυτής ουδείς αρχηγός κόμματος υπήρξε θερμότερος αυτού θιασώτης και απολογητής του κομματισμού και κατ' αυτήν ουδείς υπέχει βαρυτέρας αυτού ευθύνας διά την εκτράχυνσιν των παθών. … Δεν υπηγόρευσε το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου καμμία εθνική ή κοινωνική ανάγκη. Κατώτερα προσωπικά ελατήρια το ενέπνευσαν και κατώτερα προσωπικά ελατήρια το κατευθύνουν. Η Ελλάς εβυθίσθη έκτοτε εις τον ζόφον, τον τρόμον και την διαφθοράν. Αι αυθαίρετοι συλλήψεις και φυλακίσεις, αι αθρόαι εκτοπίσεις, αι μάλλον απάνθρωποι κακοποιήσεις είναι συνήθη του καθημερινού βίου φαινόμενα … Πάμπολλοι είναι οι υποβληθέντες εις μεσαιωνικά ανήκουστα μαρτύρια …
Η κατασκοπεία εξάλλου έχει εκτείνη παντού τους πλοκάμους της μέχρι των αδύτων του οικογενειακού βίου. Αναρίθμητα είναι τα σμήνη των πεζοπορούντων ή εποχουμένων χαφιέδων, παραλλήλως δε θυρωροί οικιών, υπηρέται, υπηρέτριαι, σωφέρ, πρόσωπα άλλα πάση κατηγορίας εξαγοράζονται εκμαυλιζόμενα προς καταδόσεις αχρήστους ή ψευδολόγους … Δεν πρόκειται ούτε και δυνατόν θα ήτο να επιχειρήσωμεν εντός των στενών ορίων μιας προκηρύξεως αναλυτικήν των πεπραγμένων της Δικτατορίας επισκόπησιν. Η απαρίθμησις των ανομημάτων της θα εχρειάζετο τόμους ολόκληρους. Ό,τι έγινεν όμως έγινε. Αλλ΄έως αυτού. Η απάθεια, αι υπεκφυγαί, τα κρυφομιλήματα κατά της καταστάσεως κανένα δεν καλύπτουν πλέον και προσάπτουν όνειδος εις εκείνους που εφησυχάζουν της πατρίδος κινδυνευούσης. Η διεκδίκησις της Συνταγματικής τάξεως πρέπει να ακούεται πλέον καθαρά σε κάθε εις την δουλωμένην μας πατρίδα ανθρώπινον ανάσασμα … Όσοι δεν βλέπουν την εγγίζουσαν θύελλαν είναι τυφλοί.
ΚΕΙΜΕΝΟ 4
Στις 6 Απριλίου 1939 ο ηγέτης του κόμματος των Φιλελευθέρων Θεμιστοκλής Σοφούλης απευθύνεται γραπτώς στον βασιλέα Γεώργιο Β΄ (από το άρθρο του Παύλου Πετρίδη "Η Αντίσταση των δημοκρατικών" στο Περιοδικό Ιστορικά της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, 3/8/2000, σ. 40)
Μεγαλειότατε! Τα τεράστια προβλήματα, τα συνταράσσοντα την στιγμήν αυτήν ολόκληρον τον διεθνή κόσμον, δεν είναι ξένα και άσχετα προς την μικρήν ημών χώραν.(…)
Η ενότης την οποίαν παρουσιάζει σήμερον ο Ελληνικός λαός είναι αρνητική. (…) Δεν είναι απίθανον ότι εις την Υμετέραν Μεγαλειότητα παρέχεται η βεβαίωσις ότι πολιτικοί αρχηγοί και πολιτικά κόμματα δεν υφίστανται σήμερον, ότι κατηργήθησαν αποφάσει της κυβερνήσεως. Το πολιτικόν όμως κόμμα ούτε δημιουργείται ούτε καταλύεται διά νόμου. Το πολιτικόν κόμμα είναι δημιούργημα της λαϊκής συνειδήσεως την οποίαν ουδεμία αστυνομική διάταξις είναι ικανή να καταλύση… Μόνον διά του πολιτικού κόσμου αποκαθισταμένου και ηνωμένου αποκαθίσταται και η εθνική ενότης. Και μόνον διά μιας κυβερνήσεως εθνικής συγκεντρώσεως πραγματοποιείται η πολιτική ευστάθεια και πολιτική αρμονία και η στενωτέρα προσέγγισις Θρόνου και Λαού. Μεγαλειότατε, εις τας χείρας σας ευρίσκεται όλη η δύναμις. Σεις είσθε ο ρυθμιστής της καταστάσεως. Μόνον μία πατριωτική απόφασις του Θρόνου είναι ικανή να αποδώση εις τον Λαόν το αίσθημα της ασφαλείας και βεβαιότητος και να απαλλάξη τον Ελληνικό λαόν της ανησυχίας και του φόβου ότι συνεχιζομένη η κρατούσα κατάστασις δεν θα αποβή τελικώς πρόξενος ανεπανορθώτου εθνικής συμφοράς.
ΚΕΙΜΕΝΟ 5
Έκθεση στο Φόρεϊν Όφις του Πάτρικ Μέιτλαντ, ανταποκριτή των Τάιμς στην Ελλάδα (Αρχεία του Φόρεϊν Όφις - σειρά FO371 φάκελος 24909, 18 Δεκεμβρίου 1939):
Η δικτατορία του Μεταξά μοιάζει να είναι πιο αντιπαθής από ό,τι ήταν την άνοιξη που ήμουν ξανά εδώ. (…) Η μυστική αστυνομία έκανε κάποιες επιχειρήσεις. Ας σημειωθεί ότι οι αντιστασιακοί και οι διαφωνούντες στην Ελλάδα δεν ξεπαστρεύονται όπως σε άλλα μέρη. Ομολογώ ότι ήμουν μάρτυρας σε περιπτώσεις στις οποίες νεαροί διαφωνούντες συνελήφθησαν και κρατήθηκαν στην ασφάλεια για εβδομάδες. Χωρίς αμφιβολία βασανίστηκαν χωρίς καν να προηγηθεί κάτι που να μοιάζει με δίκη.
Ο Μεταξάς αισθάνεται την αντιπάθεια του λαού και αυτό φαίνεται στις ομιλίες του - όπου βρίσκεται να δικαιολογήσει την αναγκαιότητα της κυβέρνησής του και των πράξεών του. Γνωρίζω επίσης ότι ο Τσουδερός όχι μόνο συνεργάζεται με εξόριστους αλλά έχει και επαφές στο Λονδίνο.
Ακόμη και άτομα που εργάζονται για την κυβέρνηση ή βρήκαν δουλειά χάρη στην κυβέρνηση δεν επιχειρούν να μειώσουν την αντιπάθεια που επικρατεί. Ο υπουργός Οικονομικών Αποστολίδης, δεν προσπάθησε να το κρύψει. Διέκρινα από την πλευρά του σκεπτικισμό για τις ικανότητες του Μεταξά. Έχω την υποψία ότι θα ήθελε να καθήσει στην καρέκλα του.
Από την άλλη πλευρά ούτε ένα άτομο εκτός κυβέρνησης που να μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο γι΄ αυτή. Δεν υπάρχει κανένας που να μπορεί να αναλάβει τέτοια ευθύνη. Ακόμη και οι πιο εξωστρεφείς αντίπαλοι του Μεταξά παραδέχονται ότι είναι έξυπνος και ότι η χώρα χρειάζεται δυνατά χέρια σε περίοδο πολέμου. Αναγνωρίζουν επίσης ότι έχει κρατήσει την Ελλάδα εκτός πολέμου. (…)
(Ο Μεταξάς) έχει αναμφισβήτητα την ιδεολογία φασίστα ηγέτη. Ένα μέρος της αντιπάθειας προς το πρόσωπό του οφείλεται στο ότι παίρνει τα παιδιά από τους γονείς τους. Πιστεύω όμως ότι πραγματικά έχει ειλικρινείς προθέσεις για τις κοινωνικές αλλαγές. Υπάρχουν φήμες ότι ο στρατός είναι ανήσυχος. Σας συμβουλεύω να τις εξετάσετε με επιφύλαξη. Τα επιτεύγματα του Μεταξά μόνο ένας τυφλός δεν μπορεί να τα δει. (…)

ΚΕΙΜΕΝΟ 6

Ανάλυση της Έκθεσης του διπλωμάτη Μάικλ Πάλερετ από τον αξιωματούχο στο Φόρεϊν Όφις Κλάτον. Ο Πάλερετ εξέθεσε φήμες για πιθανή αλλαγή της κυβέρνησης στην Ελλάδα στις 22/2/1940 (Αρχεία του Φόρεϊν Όφις - σειρά FO371 φάκελος 24910, 20 Φεβρουαρίου 1940):

Αγαπητέ Μάικλ,

Ο πρωθυπουργός και ο υπουργός είναι ενήμεροι για το υπόμνημά σου και με επιφόρτισαν να σου απαντήσω. Δύο ερωτήσεις πρέπει να κάνουμε, ακόμη κι αν οι φήμες για την αντιπάθεια στο πρόσωπό του είναι αληθινές και στην έκταση που τις περιγράφετε.

Μπορούμε να αλλάξουμε την κυβέρνηση Μεταξά; Η απάντηση είναι όχι. Δεν υπάρχουν ενδείξεις σαφείς ότι χάνει την επιβολή του. Όσο για την υγεία του, είναι δυνατός άνδρας. Τώρα δεν βλέπουμε ικανό διάδοχό του. Αν όμως επειδή όντως είναι μεγάλος σε ηλικία αποφασίσουμε για διαδοχή, πρέπει να βρούμε τρόπο να τον επηρεάσουμε για να επιλέξει έναν υποψήφιο που θα κινείται υπέρ μας.

Η άλλη ερώτηση είναι: Θέλουμε να αλλάξουμε την κυβέρνηση; Πάλι η απάντηση είναι όχι. Παρά την όποια αντιπάθεια του ελληνικού λαού γνωρίζουμε ότι καμία άλλη κυβέρνηση δεν θα μας εξυπηρετούσε τόσο. Όσο για τη μοναρχία και το βασιλιά, πρέπει να τον αφήσουμε μόνο του να δράσει. Μπορεί να παίζει το δικό του παιχνίδι και να κερδίζει χρόνο. Αν δεν το κάνει δεν βλέπω πώς μπορούμε να τον βοηθήσουμε.

Για να καταλήξουμε λοιπόν, αγαπητέ Μάικλ, είμαστε παντρεμένοι με τον Μεταξά και έτσι θα παραμείνουμε μέχρι ο θάνατος ή οι Έλληνες να μας χωρίσουν.

Αναδημοσίευση από:www.e-yliko.gr/htmls/istoria/gr_piges/fikeim9.aspx