8 Μαΐου 1973: Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

«Σιγά σιγά θα μας πεις πως δεν ξέρεις πώς είναι οι χειροπέδες» παρατήρησε ειρωνικά ο πρόεδρος του Στρατοδικείου στη δίκη των βασανιστών τον κατηγορούμενο Ευάγ. Δεμερτζίδη (γνωστό ως «Σερίφη») σχετικά με τον βασανισμό του φοιτητή Μιχάλη Σαμπατακάκη (δεξιά στη φωτο).

Το χτύπημα της ΕΣΑ στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα και στις παράνομες πολιτικές οργανώσεις νεολαίας ξημερώματα της 8ης Μαΐου 1973.

Σήμερα, 8 Μαΐου 2023, συμπληρώνονται 50 χρόνια από μια σημαντική, αλλά όχι και τόσο γνωστή σελίδα του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Το χτύπημα της ΕΣΑ στο φοιτητικό κίνημα και στις παράνομες πολιτικές οργανώσεις νεολαίας. 

Πρόκειται για τη «νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου». Ξημερώματα της 8ης Μαΐου 1973 ένοπλοι ΕΣΑτζήδες συνέλαβαν ηγετικά στελέχη του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος και οργανώσεων. Οι συλληφθέντες υποβλήθηκαν σε συνεχείς ανακρίσεις με σκληρά βασανιστήρια. Χτυπήματα με κλομπ στο κεφάλι και όλο το σώμα μέχρι λιποθυμίας του ανακρινόμενου, πολυήμερη ορθοστασία και ξυλοδαρμός τρεις φορές την ημέρα. Αυτά κράτησαν πάνω από τρεις μήνες. 

Οι συλληφθέντες παραπέμφθηκαν να δικαστούν με βαρύτατες κατηγορίες με τον εμφυλιοπολεμικό Νόμο 509/47, με τον οποίο γίνονταν οι εκτελέσεις. Αυτή η δίκη όμως δεν έγινε λόγω της αμνηστίας που δόθηκε στους πολιτικούς κρατούμενους τον Αύγουστο του 1973. Για κάποιους από τους συλληφθέντες έγινε διακοπή της αναβολής τους και οδηγήθηκαν σε αναγκαστική στράτευση.

Η «νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου» έγινε σε εκτέλεση επιχείρησης από τις δυνάμεις του Στρατού και όχι της Ασφάλειας. Η επιχείρηση σχεδιάστηκε μετά την κατάληψη της Νομικής τον Φεβρουάριο του 1973 και τις στρατεύσεις με τον χουντικό Νόμο 1347. Η Χούντα εκτίμησε πως οι δυνάμεις της Ασφάλειας, που είχαν τη βασική ευθύνη για την καταστολή των κινητοποιήσεων στα πανεπιστήμια, είχαν αποτύχει. 

Επιστρατεύει τότε για πρώτη φορά την ΕΣΑ εναντίον του φοιτητικού κινήματος και της αναθέτει ειδικό ρόλο στην καταστολή. Βασικός στόχος, μετά τις υποχρεωτικές στρατεύσεις φοιτητών που στελεχώνουν τις Φοιτητικές Επιτροπές Αγώνα (ΦΕΑ), η πλήρης εξάρθρωση των οργανωμένων δυνάμεων του φοιτητικού χώρου. 

Το καθεστώς εξαπολύει γενική επίθεση στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα με ανοιχτή τρομοκρατία, συλλήψεις και δράση του κατασταλτικού μηχανισμού της ΕΣΑ με τις σκληρές μεθόδους των ανακρίσεων και τα άγρια βασανιστήρια. 

Και αυτή, όμως, η επιχείρηση απέτυχε. Η δυναμική του φοιτητικού κινήματος δημιουργεί νέες καταστάσεις και οι διεργασίες στον φοιτητικό χώρο συνεχίζονται. Λίγο μετά κορυφώνονται με την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη του 1973…

Το έγγραφο της ΕΣΑ με τον κατάλογο των συλληφθέντων φοιτητών και των «υπό σύλληψιν» που είχε συντάξει ο αρχειοθέτης του ΕΑΤ-ΕΣΑ στις 8 Μαΐου 1973, μετά τις συλλήψεις τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου. Στο τέλος του καταλόγου και τα κελιά του ΕΑΤ-ΕΣΑ και του ΚΕΣΑ όπου κλείστηκαν ή θα κλείνονταν οι συλλαμβανόμενοι.

Το έγγραφο της ΕΣΑ με τον κατάλογο των συλληφθέντων και των «προς σύλληψιν» που είχε συντάξει στις 8 Μαΐου 1973 ο αρχειοθέτης του ΕΑΤ-ΕΣΑ αποκαλύπτει σήμερα η ΑΥΓΗ. 

Ο κατάλογος αυτός περιλαμβάνει ήδη συλληφθέντες τους προηγούμενους μήνες (Φεβρουάριο, Μάρτιο και Απρίλιο) δικηγόρους των φοιτητών (Κ. Αλαβάνος, Αντ. Βγόντζας, Π. Κανελλάκης, Ν. Καραμανλής, Τ. Παππάς, Ι. Κουτσογιάννη), πολιτικούς (Β. Τσουδερού, Αν. Πεπονής, Δ. Τσάτσος, Ι. Πεσματζόγλου, Π. Πάγκαλος και Γ. Μαγκάκης), τους φοιτητές Ν. Ράπτη, Β. Πεντάρη, Αλ. Βγόντζα, τους Αρ. και Δ. Μπουλούκο, τον καθηγητή Δ. Μαρωνίτη, τον εκδότη Τ. Παπαδόπουλο, τον ποιητή Ελ. Κανέλλη και στη συνέχεια τους συλληφθέντες φοιτητές τη νύχτα της 7ης προς 8 Μαΐου 1973. Ο κατάλογος αναφέρει σε ποιο στρατόπεδο της ΕΣΑ κρατούνται και ποιος αξιωματικός έχει την ευθύνη κάθε συλληφθέντα.

Στον κατάλογο καταγράφονται 23 συλληφθέντες και κρατούμενοι φοιτητές και ένας πολίτης ο οποίος είχε επαφή με το κίνημα. 

Οι φοιτητές που καταγράφονται στο έγγραφο της ΕΣΑ είναι οι παρακάτω: Μιχάλης Σαμπατακάκης (που είχε συλληφθεί την ίδια μέρα, 8 Μαΐου, και την προηγούμενη χρονιά μαζί με τους Π. Κανελλάκη, Ν. Λιοναράκη και την Α. Φωτεινού και οδηγήθηκαν τότε στις φυλακές Κορυδαλλού), Ι. Καρυστιάνη, Δ. Μαυρογένης, Χρ. Λάζος, Γ. Παριανός, Στ. Τζουμάκας, Γ. Βερνίκος, Δ. Κωσταράκος, Ι. Κοροβέσης, Γ. Παρασκευόπουλος, Ν. Μπίστης, Α. Τσατάλα, Γ. Φιλιππάκης, Αν. Παπασταυρίδης, Θ. Γροσομανίδου, Στ. και Μ. Τσαφαράκης, Γ. Αγιοστρατίτης, Β. Τσεκούρας, Ι. Μαντζουράνης, Σ. Δημακόπουλος, Δ. Σερεμέτης, Β. Χρυσομάλλης και ο Στ. Στρατηδάκης, ο μόνος που δεν ήταν φοιτητής.

Οι συλλήψεις δεν σταμάτησαν στις 8 Μαΐου 1973. Στην ΕΣΑ οδηγήθηκαν σε λίγες μέρες και οι Π. Βουτσινά, Ν. Λιοναράκης και άλλοι φοιτητές. Στους «προς σύλληψιν» στο έγγραφο αναφέρονται εννέα. Οι Καπερώνης, Μ. Λεκατσά, Βασιλειάδης,  Όλ. Τρέμη, Γ. Παπαπέτρου, Ι. Σεργόπουλος, Α. Φωτεινού, Αρ. Αλαβάνου και Αλεξανδρόπουλος.

Μετά την πτώση της δικτατορίας το 1975, ύστερα από μηνύσεις των συλληφθέντων και βασανισθέντων, οι ανακριτές και οι βασανιστές της ΕΣΑ οδηγήθηκαν σε δίκη. Ανάμεσά τους και οι τρεις διοικητές της ΕΣΑ Θ. Θεοφιλογιαννάκος, Ν. Χατζηζήσης και Αν. Σπανός, οι οποίοι καταδικάστηκαν.

https://www.avgi.gr/