Πετυχημένη επιχείρηση του ΕΛΑΣ Καισαριανής για να μην εγκατασταθούν οι ταγματασφαλίτες στην καρδιά της πόλης
Λίγες μέρες πριν, στις 5 του Απρίλη, οι Γερμανοί είχαν κρεμάσει στα Ιλίσια, στη διασταύρωση των οδών Παπαδιαμαντοπούλου, Ξενίας και Μικράς Ασίας, πέντε κομμουνιστές – πατριώτες σε αντίποινα για την εκτέλεση ενός λοχαγού των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Γράφει ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΕΝΕΖΑΚΗΣ
Φωτογραφία από την πλατεία με τους Πέντε Κομμουνιστές κρεμασμένους και έναν γερμανοτσολιά φρουρό. Πρωινό της 5.4.1944
Η επίθεση, που ακολούθησε, του ΕΛΑΣ των Ανατολικών Συνοικιών στην πλατεία με τους Πέντε Κρεμασμένους, στις 5 του Απρίλη, ανησύχησε τους Γερμανούς και τα Τάγματα Ασφαλείας. Ο λαός αποκτούσε αυτοπεποίθηση, σήκωνε κεφάλι, η Αντίσταση μεγάλωνε, το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ και η ΕΠΟΝ δυνάμωναν επικίνδυνα.
Από τις 8 Σεπτέμβρη του 1943, που η ιταλική κυβέρνηση παρέδωσε άνευ όρων τις στρατιωτικές της δυνάμεις στους συμμάχους, η Γερμανία υποχρεώθηκε να αναλάβει τον πλήρη έλεγχο των κατεχόμενων χωρών όπου μέχρι εκείνη τη στιγμή βρίσκονταν και ιταλικά στρατεύματα.
Αυτό ακριβώς έγινε και στην Ελλάδα. Ειδικά για την Ελλάδα, πέρα από την αντικατάσταση των ιταλικών δυνάμεων κατοχής με γερμανικές, οι Ναζί πήραν επιπλέον μέτρα, τα οποία οφείλονταν στους φόβους τους ότι μετά τη συμμαχική απόβαση στην Ιταλία θα ακολουθούσε απόβαση και στην Ελλάδα κατά μήκος των ακτών προς το Ιόνιο, συμπεριλαμβανομένης και της Πελοποννήσου.
Σε αυτά τα πλαίσια οι κατακτητές, θέλοντας να απελευθερώσουν δικές τους δυνάμεις άρχισαν να οργανώνουν τα Τάγματα Ασφαλείας και από το Φθινόπωρο του 1943 τους αναθέτουν «την τήρηση της τάξεως και της ησυχίας», με κεντρικό τους έργο την καταπολέμηση των κομμουνιστών του ΕΛΑΣ και της Αντίστασης του ελληνικού λαού.
Το «Σχολείο Βενιζέλου». Η φωτογραφία είναι παρμένη από το μπλοκ του 1ου Δημοτικού Σχολείου της Καισαριανής https://1odimkais.wordpress.com. Χτίστηκε το 1929, με δωρεά της Έλενας Βενιζέλου γυναίκας του Ελευθέριου Βενιζέλου.
Απέναντι από το γυμναστήριο της «Νήαρ Ηστ» είναι το Δημοτικό Σχολείο του Βενιζέλου. Το σχολείο ήταν εκτός λειτουργίας, άδειο. Εκεί στρατωνίζονταν Γερμανοί, μέχρι το τέλος του Φλεβάρη του 1944 που αποσύρθηκαν. Το σχολείο προοριζόταν να χρησιμοποιηθεί από τα Τάγματα Ασφαλείας.
Υστερα από το ισχυρό χτύπημα του ΕΛΑΣ στα Ιλίσια, την μάχη και την απόκρουση της επίθεσης που επιχειρήθηκε από τους ταγματασφαλίτες ενάντια στην Καισαριανή, οι Γερμανοί και οι γερμανοτσολιάδες αποφάσισαν, το βράδυ της 18ης του Απρίλη, δυο μέρες μετά το Πάσχα, να εγκαταστήσουν μόνιμα ένα λόχο των Ταγμάτων Ασφαλείας και μια δύναμη της Ειδικής Ασφάλειας, με στόχο να ελεγχθεί η Καισαριανή.
Το πρωί της Τρίτης 18 Απρίλη του 1944, η πληροφορία αυτή φτάνει από το 2ο Γραφείο Πληροφοριών του ΕΛΑΣ στην Καισαριανή.
«Η είδηση είναι συγκλονιστική!
Την τεράστια σημασία της αντιληφτήκαμε όλοι μας αμέσως. Αν πράγματι κατόρθωναν να εγκαταστήσουν αυτές τις δυνάμεις στο σχολείο μόνιμα, τότε θα ήταν πλέον ΑΔΥΝΑΤΟ ν’ αναπτυχθεί ένοπλος και μαζικός αγώνας στη συνοικία. Με την πρώτη επίθεση των εχθρικών δυνάμεων μέσα κι έξω από την Καισαριανή, θα παρέλυε κάθε αντίστασή μας. Θα ήταν αδύνατη να ελιχθούν οι δυνάμεις μας μέσα στα στενά της συνοικίας και θα είμαστε υποχρεωμένοι, για ν’ αποφύγουμε τη συντριβή μας, ν’ απομακρυνθούμε από τη «φάκα», που μας έστηναν. Ετσι μ’ αυτό το «σύστημα» θα προχωρούσαν και στις άλλες συνοικίες με αποτέλεσμα να λυγίσουν «προσωρινά» την αντίσταση του λαού μας και του ΕΛΑΣ, με ανυπολόγιστα θύματα σε ομήρους, εκτελέσεις, συλλήψεις κλπ.»[1]
Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κινητοποιούνται και μπαίνουν σε επιφυλακή. Ετοιμάζονται να δώσουν μάχη για να εμποδίσουν την εγκατάσταση των Ταγματασφαλιτών στην καρδιά της Καισαριανής.
Οι πολιτικές οργανώσεις βγάζουν τα «χωνιά» και καλούν τον κόσμο σε γενικό ξεσήκωμα. Σε λίγες ώρες οργανώνεται μεγάλη διαδήλωση μπροστά στο Αστυνομικό Τμήμα, στην είσοδο της Καισαριανής. Ο λαός της συνοικίας διαμαρτύρεται, δεν θέλει τους γερμανοτσολιάδες στην περιοχή του και εκδηλώνει την απόφασή του να τους εμποδίσει.
Ο Διοικητής του 1ου Συντάγματος Ευζώνων Αθηνών, Συνταγματάρχης Ιωάννης Πλυτζανόπουλος, αριστερά, και ο κατοχικός «πρωθυπουργός» Ιωάννης Ράλλης, δεξιά, στο Σύνταγμα
Το σούρουπο ένα αυτοκίνητο με δυο Γερμανούς αξιωματικούς και δυο αξιωματικούς των Ταγμάτων Ασφαλείας φτάνει στο σχολείο. Οι αξιωματικοί μπαίνουν μέσα και κάνουν αυτοψία στο χώρο για να σχεδιάσουν την πραγματοποίηση των σχεδίων τους. Γύρω από το σχολείο τα «χωνιά» χαλούν τον κόσμο με συνθήματα. Οι Γερμανοί τελειώνουν την αυτοψία, μπαίνουν στο αυτοκίνητο και αποχωρούν.
Η διοίκηση του Συντάγματος του ΕΛΑΣ με τις δυνάμεις της Καισαριανής, προχωράει σε έκτακτη συνεδρίαση. Η κατάσταση κρίνεται κρίσιμη. Καταστρώνονται σχέδια να χτυπηθούν, με κάθε θυσία, από τις ένοπλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ οι ταγματασφαλίτες την ώρα που θα επιχειρούσαν να μπουν στο σχολείο. Αποφασίστηκε και η διάταξη των δυνάμεων και η κάλυψή τους έτσι ώστε το χτύπημα να είναι όσο ισχυρό ήταν δυνατό. Οι δυνάμεις ετοιμάστηκαν και περίμεναν.
Ο καφενές του Κιορπέ, «Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ», στο τέρμα της οδού Πανιωνίου προς το ρέμα του Ηριδανού, Σταθμός Διοίκησης του ΙΙΙου τάγματος του ΕΛΑΣ Καισαριανής. (φωτό από το «Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας», σελ. 39)
Μόλις έπεσε η νύχτα, ο καπετάνιος του 2ου λόχου (Ανω Καισαριανής), ο Μπαλωμένος (Λεωνίδας Σιδέρης) έρχεται στο σταθμό διοίκησης του ΙΙΙου Τάγματος του ΕΛΑΣ, στο καφενείο του Κιορπέ, και προτείνει μια ομάδα από πέντε ΕΛΑΣίτες να επιχειρήσει να ανατινάξει το σχολείο, έτσι ώστε να αχρηστευτεί το σχέδιο του συνταγματάρχη Ιωάννη Πλυτζανόπουλου, Διοικητή του 1ου Συντάγματος Ευζώνων Αθηνών. Το σχέδιο γίνεται δεκτό. Πέντε μαχητές, χωρίς να πουν τίποτα σε κανέναν άλλο, ετοιμάστηκαν και ξεκίνησαν.
Αργά το βράδυ, δυο ΕΛΑΣίτες, ο Σπύρος Μήλας και ο Στέλιος Διαμαντόπουλος μπαίνουν από τα παράθυρα στο σχολείο. Οι Κουπωνιώτες ΕΛΑΣίτες Νίκος Μαραμπότας και ο φοιτητής Ντέρης μαζί με μια ΕΛΑΣίτισα περιφρουρούν την επιχείρηση απ’ έξω. Οι Διαμαντόπουλος και Μήλας τοποθετούν δυναμίτες κάτω από την κεντρική σκάλα του σχολείου.
Δύο από τους πρωταγωνιστές της επιχείρησης για την ανατίναξη της σκάλας του σχολείου της Καισαριανής. Αριστερά ο θρυλικός διμοιρίτης του ΕΛΑΣ, ο φόβος και ο τρόμος των Ταγμάτων Ασφαλείας, Νίκος Μαραμπότας (εκτελέστηκε στην Κεφαλονιά την Ανοιξη του 1949). Δεξιά ο μαχητής Σπύρος Μήλας, που είχε περάσει ήδη τα βασανιστήρια στα κρατητήρια της οδού Μέρλιν, το 1943, αργότερα, μετά από 20 χρόνια φυλακές, γνώρισε, το 1967, την εξορία στα Γιούρα και τη Λέρο – είναι αυτός που πρότεινε την αγιογράφηση της Αγιας Κιουράς στη Λέρο, από τους κρατούμενους της χούντας. Πέθανε τον Νοέμβρη του 2007.
Γύρω στα μεσάνυχτα ακούστηκε μια ισχυρή έκρηξη που ταρακούνησε την Καισαριανή. Οι δυναμίτες όμως ήταν λίγοι, το αποτέλεσμα της έκρηξης ήταν να καταστραφούν μερικά σκαλοπάτια της κεντρικής σκάλας του σχολείου. Ηταν αρκετό!
Οι ταγματασφαλίτες και ο Πλυτζανόπουλος πληροφορήθηκαν την έκρηξη αμέσως. Ο φόβος ότι ο ΕΛΑΣ είχε υπονομεύσει με εκρηκτικά ολόκληρο το σχολείο, τους οδήγησε να ματαιώσουν τα σχέδιά τους για εγκατάσταση λόχου των Ταγμάτων Ασφαλείας, εκείνη τη νύχτα, στην καρδιά της Καισαριανής.
Το «Σχολείο του Βενιζέλου», το 1ο Δημοτικό Σχολείο Καισαριανής, σήμερα.
Δυο μέρες μετά, την Πέμπτη το βράδυ, φτάνει η πληροφορία στους υπερασπιστές της Καισαριανής: τα ξημερώματα της επόμενης μέρας θα εξαπολυθεί γενική επίθεση ενάντια στις ανατολικές συνοικίες, από του Ζωγράφου μέχρι την Καλλιθέα – Νέα Σμύρνη, με τη συμμετοχή όλων των δυνάμεων των γερμανοτσολιάδων, των μπουραντάδων, της Ειδικής Ασφάλειας και ορισμένες μικρές μονάδες Γερμανών των Ες-Ες. Επικεφαλής θα είναι ο Πλυτζανόπουλος και ειδικά για την Καισαριανή, ένας αντισυνταγματάρχης πεζικού.
Κύριος στόχος η κύκλωση και η εξόντωση του ΕΛΑΣ Καισαριανής και ταυτόχρονα η τρομοκράτηση των Ανατολικών Συνοικιών, που είχαν αρχίσει να δίνουν μάχες για την προστασίας τους.
Ολες οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κινητοποιήθηκαν, πήραν θέσεις σύμφωνα με τα σχέδια άμυνας, παράλληλα οι πολιτικές οργανώσεις ενημέρωναν και προετοίμαζαν με τα χωνιά το λαό για την επίθεση που αναμένονταν την επομένη το πρωί. Οι ΕΛΑΣίτες και ο λαός των Ανατολικών Συνοικιών θυμούνται την Ιστορική Μάχη της Κοκκινιάς (6 – 8 Μάρτη 1944).
Όμως η επίθεση δεν έγινε εκείνο το πρωινό της Παρασκευής 21 Απρίλη 1944. Οι Γερμανοί ήταν απασχολημένοι με γιορτές και παρελάσεις στον Αγνωστο Στρατιώτη, γιορτάζοντας τα γενέθλια του Χίτλερ[2].
Το μεσημέρι τα αετόπουλα σημαίνουν συναγερμό. Οι γερμανοτσολιάδες αρχίζουν την επιχείρηση.
Το σχεδιάγραμμα με τη σχηματική παράσταση της μάχης της Καισαριανής 21.4.1944 (Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Ορέστη Μακρή — Παράρτημα ΙΙ)
Στη μία ακριβώς, το πρώτο αυτοκίνητο με γερμανοτσολιάδες ανεβαίνει από την οδό Παπαδιαμαντοπούλου στα Ιλίσια, προς τη λεωφόρο Ζωγράφου. Μια ομάδα του 3ου λόχου (Ζωγράφου), με επικεφαλής τον καπετάνιο του λόχου Νίκο Βασάλο, τον Κώστα Καραβίδα και τον Νίκο Μαραμπότα. τους χτυπάει με αυτόματα αιφνιδιαστικά και τους υποχρεώνει σε προσωρινή υποχώρηση. Η κρίσιμη μάχη της Καισαριανής είχε αρχίσει.
Οι Γερμανοί με τους γερμανοτσολιάδες και τους μπουραντάδες, εξαπολύουν ισχυρή επίθεση στην Καισαριανή και τις γειτονικές συνοικίες. Στις 4 το απόγευμα καταφέρνουν και φτάνουν στις παρυφές του άλσους απέναντι από τη ρεματιά της Καισαριανής. παρυφές με στόχο την εξόντωση του ΕΛΑΣ Καισαριανής και την τρομοκράτηση των ανατολικών συνοικιών.
Μπουραντάδες με 10 αυτοκίνητα, στις 1:30 αναπτύσσονται προς τον Βύρωνα – Ανάληψη – Ζωοδόχο Πηγής – Νέα Ελβετία και προσπαθούν να στραφούν προς το Σκοπευτήριο. Την ίδια στιγμή οι ταγματασφαλίτες από τα υψώματα του Υμηττού καταλαμβάνουν το ύψωμα «Νεράιδα». Από τη λεωφόρο Υμηττού 14 φορτηγά αυτοκίνητα με 250 γερμανοτσολιάδες και 8 επιβατικά με 30 Γερμανούς των Ες-Ες προχωρούν προς τον Άγιο Νικόλα της Κάτω Καισαριανής, κι αρχίζουν να αναπτύσσονται προς την κεντρική λεωφόρο της Καισαριανής,
Η μάχη που δόθηκε από τη 1 το μεσημέρι ως το σούρουπο, ήταν ιδιαίτερα σφοδρή και φονική[3]. Οι δυνάμεις των ταγματασφαλιτών, κατά το σούρουπο, υποχώρησαν νικημένες και ντροπιασμένες. Η Καισαριανή παρέμεινε μια ελεύθερη όαση μέσα στην κατεχόμενη Αθήνα.
Η επίσημη αναφορά της Ι Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ προς το Α΄ Σώμα Στρατού, με τον αριθμό 32, αναφέρει, ανάμεσα στα άλλα:
«…Ολο το απόγευμα και μέχρι τις 17.30 σκληραί μάχαι διεξήγοντο, μέσα στους δρόμους της Καισαριανής. Στο συνοικισμό Ζωγράφου μια μικρή ομάδα έβαλε με το οπλοπολυβόλο ένα αυτοκίνητο γεμάτο τσολιάδες και το εξηνάγκασε να γυρίσει πίσω. (…) Τον εχθρό τον αντιμετώπισαν όχι περισσότεροι από 60 ένοπλοι αγωνισταί μας. Οι ολιγάριθμοι όμως αυτοί υπερασπισταί του αγωνιζόμενου λαού της Αθήνας και ιδιαίτερα της Καισαριανής με την παλικαρίσια στάση τους, τον ηρωισμό, την αυτοθυσία τους και με την πίστη που έκαιγε στα στήθια τους για το δίκαιο αγώνα τους, αλλά και με την ενεργό συμμετοχή του πλείστου μέρους του λαού, έδωσαν γερά και φονικά χτυπήματα στον άνανδρο και βάρβαρο επιδρομέα.»
Η ανατίναξη της σκάλας του σχολείου και η νικηφόρα απόκρουση της επίθεσης των γερμανοτσολιάδων στην Καισαριανή επέδρασαν καθοριστικά στην εξέλιξη της Αντίστασης στην Αθήνα. Ματαιώθηκε οριστικά η εγκατάσταση των ταγματασφαλιτών στο κέντρο της πόλης. Το σχολείο παρέμεινε άδειο μέχρι την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, η Καισαριανή ξεπέρασε έναν θανάσιμο κίνδυνο. Αν πετύχαιναν τα σχέδια των κατακτητών αυτό θα είχε σοβαρό αντίκτυπο σ’ ολόκληρο τον ένοπλο και μαζικό αγώνα του λαού της Αθήνας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:[1] «Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας», Ορέστη Μακρή, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» – 1985, σελ.57
[2] Ο Χίτλερ γεννήθηκε στις 20 Απρίλη 1889. Τα γενέθλιά του γιορτάζονταν με εκδηλώσεις, εκφωνήσεις πανηγυρικών λόγων και παρελάσεις, στην Γερμανία και σε όλη την ναζιστοκρατούμενη Ευρώπη.
[3] Η περιγραφή της επίθεσης στην Καισαριανής και η Επίσημη Αναφορά της Ι Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, στο «Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας», Ορέστη Μακρή, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» – 1985, σελ. 59 – 66
από ημεροδρόμος
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου