Μπούμερανγκ τα παλιά όπλα για τις πλημμύρες (φωτο)

Από την Ιαλυσό μέχρι τη σήραγγα του ΟΣΕ στα Τέμπη τα ακραία καιρικά φαινόμενα ακύρωσαν αντιπλημμυρικά έργα παλαιάς κοπής, όπως οι πλακοσκεπείς αγωγοί. Ο Μιχάλης Διακάκης, επίκουρος καθηγητής Φυσικών Καταστροφών ΕΚΠΑ, μιλά στην «Κ» για τις άμεσες αλλά και τη «σοκαριστική» λύση στο πρόβλημα.

Οι πλημμύρες που προκάλεσε η κακοκαιρία Bora σε Ρόδο, Λήμνο, Χαλκιδική και άλλες περιοχές, έφεραν για άλλη μια φορά στην επιφάνεια την ανεπάρκεια των αντιπλημμυρικών συστημάτων τα οποία κατασκευάζονται εδώ και 50 χρόνια.

Τόσο στην περιοχή της Ιαλυσού όσο και στη σήραγγα του ΟΣΕ στα Τέμπη συνέβη ακριβώς το ίδιο: οι υπόγειοι αγωγοί που κατασκευάστηκαν για να διαχειρίζονται τους υδάτινους όγκους, έφραξαν λόγω των φερτών υλικών με αποτέλεσμα τα έντονα πλημμυρικά φαινόμενα.

Ο Μιχάλης Διακάκης, επίκουρος καθηγητής Φυσικών Καταστροφών ΕΚΠΑ, εξηγεί πως οι πλακοσκεπείς, υπόγειοι αγωγοί, ξεκίνησαν να κατασκευάζονται πριν από 50 χρόνια, με τη λογική να απορροφούν το βρόχινο νερό που έπεφτε σε ρέματα τα οποία σκεπάζονταν ή δέχονταν μεγάλες παρεμβάσεις. Οι αγωγοί αυτοί είναι καλυμμένοι με μια πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα.

Σύμφωνα με τον ίδιο, στις μέρες μας, οι πλακοσκεπείς αγωγοί δεν προτείνονται για τη διαχείριση των βρόχινων νερών, παρ’ όλα αυτά υπάρχουν σε όλη την ελληνική επικράτεια. Οπως σημειώνει, «έχουμε πια περάσει σε λογική διάνοιξης, διαπλάτυνσης και διευθέτησης των ρεμάτων, με επιδίωξη να διευρύνουμε τη διατομή τους και να προφυλάξουμε τα ρέματα από τη διάβρωση και τις μικροκατολισθήσεις».

Υπόγειος πλακοσκεπής αγωγός στην οδό Χαλκίδος στη Νέα Χαλκηδόνα Αττικής

Οι ανοιχτές κοίτες συμπεριφέρονται σύμφωνα με τον κ. Διακάκη καλύτερα απέναντι στις έντονες βροχοπτώσεις. Ο ίδιος δίνει το παράδειγμα του Ποδονίφτη στα ανοιχτά τμήματά του, όπως στη Φιλοθέη, αλλά και το ανοιχτό τμήμα του Κηφισού στα ανάντη της Αττικής Οδού. 

«Να ξεκαθαρίσουμε βέβαια πως η διευθέτηση ενός ρέματος δεν αποκλείει την υπερχείλιση ενός ποταμού αλλά προσαυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες αυτή να μη συμβεί ενώ παράλληλα προστατεύει και το έδαφος από τη διάβρωση» σημειώνει, τονίζοντας ακόμα πως ένας ανοιχτός αγωγός έχει λίγες πιθανότητες να φράξει από φερτά υλικά ή ανθρώπινα απορρίμματα.

Εργασίες για την αποκατάσταση του προβλήματος στη σήραγγα του ΟΣΕ στα Τέμπη. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΟΣΕ από τα μεσάνυκτα ξεκινούν τα δρομολόγια εμπορικών τρένων. Φωτο:ΙΝΤΙΜΕ

Μάνδρα, Ιαλυσός και Τέμπη: τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα

Η πλημμύρα που έπνιξε την Ιαλυσό στη Ρόδο, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανεπάρκειας αυτών των υποδομών.

«Το μικρό ρέμα που διατρέχει τον ομώνυμο οικισμό είναι σκεπασμένο σε ένα τμήμα του. Τον ρόλο του ρέματος “αναλαμβάνει” από το κλειστό σημείο κι έπειτα ένας πλακοσκεπής αγωγός. Πάνω στην παλιά πορεία του ρέματος χτίστηκαν σπίτια και τουριστικές υποδομές. 

Το 2013 όπως και στην πρόσφατη κακοκαιρία, αυτός ο πλακοσκεπής αγωγός έφραξε από φερτά υλικά με αποτέλεσμα το υπερχειλισμένο νερό να βρίσκει την επιφανειακή οδό για να καταλήξει στη θάλασσα. Το 2013 τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας των πλημμυρών. Καμία παρέμβαση για να λυθεί το πρόβλημα δεν έγινε έκτοτε», σημειώνει ο κ. Διακάκης.

Ο πλακοσκεπής αγωγός της Ιαλυσού το 2013, ακριβώς μετά την πλημμύρα

Οι φραγμένοι από φερτά υλικά υπόγειοι αγωγοί διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο και στην περίπτωση της Μάνδρας το 2017, αν και καθοριστικός παράγοντας στη συγκεκριμένη πλημμύρα ήταν η πρωτοφανής ραγδαιότητα του φαινομένου.

Χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα της πλημμύρας στις σήραγγες του σιδηρόδρομου στα Τέμπη, πριν από δύο ημέρες, όπου το νερό έφτασε τα 70 εκατοστά ύψος πάνω από τις ράγες. Σε αυτήν την περίπτωση, το πρόβλημα της υπερχείλισης εν μέσω κακοκαιρίας Bora προήλθε από το φράξιμο ενός καναλιού/ αγωγού παραπλεύρως των σηράγγων, ένα τεχνικό έργο για να «περνούν» υπογείως τα νερά της βροχής τα οποία κατεβαίνουν από συγκεκριμένο ρέμα στον Ολυμπο.

Είναι η πρώτη φορά που πλημμυρικό φαινόμενο παρουσιάζεται μέσα στις σήραγγες των Τεμπών. Σύμφωνα με τον καθηγητή, η τοποθέτηση των υπόγειων αγωγών όπου υπήρχαν ρέματα στην Ελλάδα έγινε με τρόπο συντεταγμένο και μαζικό. 

Οπως όμως μας λέει: «Τις δύο τελευταίες δεκαετίες όπου τα αποτελέσματα της κλιματικής κρίσης είναι ορατά με τα μεγάλα ύψη βροχόπτωσης σε πολλές κακοκαιρίες, όπως συνέβη και με την Bora, αυτοί οι αγωγοί δεν μπορούν πια να λειτουργήσουν. Η ίδια η φιλοσοφία τους έχει ξεπεραστεί. Ειδικά στα αστικά κέντρα, όπου ζει μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού, όπου υπάρχουν κρίσιμες υποδομές και πολλές άλλες ευάλωτες, όπως για παράδειγμα τα υπόγεια πάρκινγκ, αυτοί οι αγωγοί είναι ακόμα πιο αδύναμοι απέναντι στις πλημμύρες».

Τι πρέπει να γίνει εφεξής

Οσον αφορά στην αντιμετώπιση του προβλήματος, μια εύκολη, βραχυπρόθεσμη λύση σύμφωνα με τον κ. Διακάκη είναι τα έργα παγίδευσης φερτών υλικών, οι λεγόμενες «παγίδες ιζημάτων» έτσι ώστε φερτά υλικά και απορρίμματα να μη φτάνουν στις εισόδους αγωγών.

Μια κλίμακα πιο πάνω, βρίσκονται οι λεγόμενες «λεκάνες ηρεμίας» ή τα μικρά φράγματα ανάσχεσης, τα οποία μπορούν επίσης να παγιδεύουν τα φερτά υλικά. Σύμφωνα με τον κ. Διακάκη πρόκειται για οικονομικά και όχι μεγάλης κλίμακας τεχνικά έργα.

Φυσικά, η συντήρηση και ο καθαρισμός των υπόγειων αγωγών θα είχε αποσοβήσει πολλά από τα πλημμυρικά φαινόμενα με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι τα τελευταία χρόνια. Οι αγωγοί δεν φράζουν άλλωστε μόνο από υλικά της φύσης αλλά και από ανθρώπινα απορρίμματα και πολύ συχνά από αυτοκίνητα που παρασύρονται.

Φραγμένοι πλακοσκεπείς αγωγοί στη Μάνδρα το 2017

«Σε πολλές χώρες στο εξωτερικό έχει υιοθετηθεί επίσης μια λύση που στην Ελλάδα ακόμα δεν έχουμε εφαρμόσει. Πρόκειται γα τη δημιουργία των λεγόμενων “ζωνών πλημμύρας” δίπλα από ρέματα στα οποία έχουν γίνει παρεμβάσεις» σημειώνει ο κ. Διακάκης και εξηγεί: «Αυτός ο ζωτικός χώρος που οι επιστήμονες ονομάζουν “πλημμυρικό πεδίο”, επιτρέπει στο νερό να κινηθεί προς τη θάλασσα απρόσκοπτα σε μια πιθανή υπερχείλιση, σε τμήματα της χέρσου που η φύση έχει διαμορφώσει ούτως η άλλως για μια τέτοια περίπτωση».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα πλακοσκεπούς αγωγού για διαχείριση νερών του Κηφισού, στην οδού Tενέδου στο Μενίδι (ακριβώς κάτω από την Αττική Οδό). Φωτογραφία: Google

Υπάρχουν τέλος τα έργα ορεινής υδρονομίας. Οπως τονίζει ο καθηγητής: «Χρειαζόμαστε μεγαλύτερους και περισσότερους υδάτινους δρόμους για να διοχετεύεται το νερό στη θάλασσα κι η πιο αποτελεσματική λύση όλων, η πιο φερέγγυα, όσο και αν δεν μας αρέσει να το συζητάμε, αυτή που έχει πολιτικό κόστος είναι η αποκάλυψη μερικών σκεπασμένων ρεμάτων. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να γκρεμιστούν κάποια κτίρια και υποδομές. Είναι μια σοκαριστική λύση για πολλούς αλλά η δύσκολη αυτή απόφαση θα μας προφυλάξει μακροπρόθεσμα».

Δήμητρα Τριανταφύλλου 

https://www.kathimerini.gr/