Η πορεία του «Ορούτς Ρέις» χαράχτηκε από το 2010

Λάθη και παραλείψεις δεκαετιών της Αθήνας έχουν «γκριζάρει» την ελληνική ΑΟΖ

Την περασμένη Πέμπτη – ακριβώς 24 χρόνια μετά το επεισόδιο των Ιμίων – το ερευνητικό σκάφος «Ορούτς Ρέις» της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίων
(ΤΡΑΟ) «εξαιτίας της κακοκαιρίας», σύμφωνα με την άποψη που υιοθέτησε η ελληνική κυβέρνηση, άρχισε να κόβει βόλτες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νότια του Καστελόριζου.

του Δημήτρη Μηλάκα
Η ελληνική κυβέρνηση μάλλον έχει ξεχάσει ότι 24 χρόνια πριν, στον ίδιο «κακό καιρό» είχε αποδοθεί και η προσάραξη τουρκικού εμπορικού πλοίου στα Ίμια το βράδυ της 24ης Δεκεμβρίου του 1995, οδηγώντας έναν μήνα μετά, στις 30 Ιανουαρίου του 1996, τις δύο χώρες στο χείλος του πολέμου.

Κάτι που επίσης η ελληνική κυβέρνηση δεν θέλει να θυμάται είναι ότι εξαιτίας του… παλιόκαιρου – που οδήγησε στην κρίση των Ιμίων και στην αμερικανική διαμεσολάβηση που ακολούθησε – εμφανίστηκε έκτοτε στο διπλωματικό τραπέζι η τουρκική θεωρία περί γκρίζων ζωνών και της ύπαρξης νησιών με αδιευκρίνιστη κυριαρχία.

Υπάρχουν ωστόσο και κάποια πράγματα ακόμη – πολύ πιο πρόσφατα απ’ όσα διαδραματίστηκαν το μακρινό 1996 –, τα οποία η ελληνική κυβέρνηση (και γενικότερα το πολιτικό προσωπικό της χώρας) δεν θέλουν να ενθυμούνται παρά το γεγονός ότι μια τέτοια «αμνησία» εμποδίζει επικίνδυνα την κατανόηση του παρόντος.

Ας τα θυμηθούμε, λοιπόν, για να κατανοήσουμε ότι αυτό που ψάχνουν τα τουρκικά ερευνητικά στην υφαλοκρηπίδα μας (εφόσον επιμένουμε ότι το Καστελόριζο έχει υφαλοκρηπίδα και δεν αποδεχτούμε την επιχειρηματολογία της Άγκυρας «ότι επικάθεται στην τουρκική») είναι κάτι πολύ περισσότερο από πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Υποχώρηση, βήμα - βήμα
Ας γυρίσουμε μια δεκαετία πίσω. Τότε, στις 23 Απριλίου του 2010 ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου προσκάλεσε με ομιλία του από το Καστελόριζο το ΔΝΤ να μας… σώσει. Λίγες μέρες αργότερα, ο ΓΑΠ υποδέχτηκε και τους Τούρκους επιχειρηματίες σωτήρες που συνόδεψαν τον Ερντογάν, τον οποίο η κυβέρνηση υποδέχτηκε μετά βαΐων και κλάδων.

Αν κάτι χειροπιαστό απέμεινε απ’ τον καταιγισμό των ελληνοτουρκικών συμφωνιών που υπογράφτηκαν τον Μάιο του 2010 στην Αθήνα, είναι ότι μετά (και) από αυτήν τη στενή ελληνοτουρκική επαφή η περιοχή γύρω από το Καστελόριζο «βάφτηκε» γκρίζα.

Οι επικοινωνιακές φανφάρες με τις δεκάδες ελληνοτουρκικές συμφωνίες προφανώς δεν άλλαξαν τίποτα στην ουσία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Άλλωστε πολλές από αυτές είχαν (ξανα)υπογραφεί μια δεκαετία νωρίτερα, τότε που η κυβέρνηση Σημίτη πραγματοποιούσε – με υπουργό Εξωτερικών τον Γ. Παπανδρέου – τα πρώτα βήματα της πολιτικής τής «βήμα προς βήμα προσέγγισης». Όμως, ούτε το 2000 ούτε το 2010 το ζητούμενο ήταν αυτές καθεαυτές οι συμφωνίες «χαμηλής πολιτικής».

Ο στόχος που κρυβόταν πίσω από τις συμφωνίες ήταν η δημιουργία ατμόσφαιρας και πολιτικού κλίματος για την προώθηση... άλλων «διευθετήσεων», κάτι που – θα πρέπει να της αναγνωριστεί – ουδέποτε έκρυψε η Άγκυρα...

Στις αρχές Απριλίου του 2010, κατά την επίσκεψη του υπουργού αναπληρωτή Εξωτερικών Δημήτρη Δρούτσα στην Τουρκία, προκειμένου να οργανωθεί η επίσκεψη της κουστωδίας Ερντογάν στην Αθήνα, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Α. Νταβούτογλου είχε δηλώσει (συνέντευξή του στην εφημερίδα «Το Βήμα», 7.4.2010) ότι «μακάρι να ήταν η υφαλοκρηπίδα το μόνο πρόβλημα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Ωστόσο η οριοθέτηση της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας είναι μόνο μία από τις εκκρεμείς διαφορές στο Αιγαίο. Η διευθέτησή της, από νομικής σκοπιάς, διασυνδέεται πάρα πολύ με άλλες διαφορές που σχετίζονται με τη θαλάσσια δικαιοδοσία».

Με αυτόν τον τρόπο ο Νταβούτογλου επανέλαβε την ξεκάθαρη θέση της Άγκυρας ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας είναι η διευκρίνιση των ζητημάτων κυριαρχίας επί νησιών, νησίδων και βραχονησίδων.

Με τον ίδιο σαφή και κατηγορηματικό τρόπο, έναν χρόνο μετά (το 2011) την ελληνοτουρκική συνάντηση κορυφής των Αθηνών και την υπογραφή των 21 συμφωνιών που υποτίθεται ότι θα αναζωογονούσαν τη διαδικασία της προσέγγισης, η Άγκυρα με διάβημά της ξεκαθάρισε στην ελληνική κυβέρνηση, δείχνοντας μάλιστα και σχετικούς χάρτες στον Έλληνα πρεσβευτή στην τουρκική πρωτεύουσα, ότι η περιοχή νότια του Καστελόριζου «εμπίπτει απολύτως στην τουρκική υφαλοκρηπίδα»!

Πριν η Άγκυρα προχωρήσει στην επίσημη διατύπωση της θέσης της, θα πρέπει να υπογραμμιστεί, είχε φροντίσει να ζητήσει από την κυβέρνηση Παπανδρέου το Καστελόριζο να βγει έξω από το σώμα των ελληνοτουρκικών συζητήσεων για τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας. Η ελληνική κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου προσπάθησε να ικανοποιήσει το τουρκικό αίτημα.

Χατίρι στον Ερντογάν
Στις 11 Αυγούστου 2010 ο Α’ γενικός διευθυντής του ΥΠΕΞ, κατ’ εντολήν του υπουργού Δ. Δρούτσα, υπέβαλε με το έγγραφο ΑΠ.Φ.104174 σε αρμόδιο εμπειρογνώμονα ερωτήματα για ζητήματα της ελληνοτουρκικής διαπραγμάτευσης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Μία από τις ερωτήσεις αναζητούσε επιχειρηματολογία που να επιτρέπει την ικανοποίηση της τουρκικής απαίτησης να βγει από την ατζέντα του ελληνοτουρκικού διαλόγου το Καστελόριζο.

Παρ’ όλα αυτά η εμπειρογνώμονας που ανέλαβε να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά είχε διαφορετική άποψη, καθώς, στην έκθεση που υπέβαλε, τεκμηρίωσε με ισχυρά νομικά επιχειρήματα το ακριβώς αντίθετο από το ζητούμενο. Σύμφωνα με τη γνωμάτευση της εμπειρογνώμονος (την έφερε στη δημοσιότητα στις 14 Δεκεμβρίου η εφημερίδα «Ο Κόσμος του Επενδυτή»):

1. «Στο πλαίσιο της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία δεν είναι σκόπιμο να γίνεται διάκριση μεταξύ της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και της υφαλοκρηπίδας της ανατολικής Μεσογείου, όπως επιδιώκεται από την τουρκική πλευρά... Τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας επί της υφαλοκρηπίδας της ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να ενταχθούν στη συνολική διαπραγμάτευση (ή δικαστική επίλυση της διαφοράς) με την Τουρκία. Ενδεχόμενη δε αποσπασματική εξέταση της υφαλοκρηπίδας του Καστελόριζου δεν θα είναι προς όφελος της χώρας... Σε μία τέτοια περίπτωση είναι σχεδόν βέβαιη η αναγνώριση ‘‘μειωμένης επήρειας’’ στο Καστελόριζο, ενώ θα έχει χαθεί το διαπραγματευτικό χαρτί των χωρικών υδάτων, αλλά και το ενδεχόμενο ‘‘συμψηφισμού’’ με τις διεκδικήσεις μας στο Αιγαίο».
2. «Το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου, το οποίο αποτελείται συνολικά από 13 νησιά, νησίδες και βράχους, δεν είναι απομονωμένο – γεωγραφικά και διοικητικά ανήκει στα Δωδεκάνησα. Αυτή η πραγματικότητα αποτυπώνεται στην οριοθετική γραμμή του ιταλοτουρκικού Πρακτικού του Δεκεμβρίου του 1932, το οποίο συμπληρώνει την ιταλοτουρκική συμφωνία της Άγκυρας της 4ης Ιανουαρίου 1932, οριοθετώντας τα χωρικά ύδατα της Δωδεκανήσου με τις απέναντι ακτές της Ανατολίας».
3. «Για λόγους πρακτικούς είναι ορθότερο να αντιμετωπίζονται ως ενιαίο σύνολο τα θαλάσσια όρια της Ελλάδας με την Τουρκία από τις εκβολές του Έβρου μέχρι το Καστελόριζο».
4. «Όσον αφορά τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην ανατολική Μεσόγειο, όλο το ανατολικό όριο επηρεάζεται από τη νήσο Στρογγύλη του συμπλέγματος του Καστελόριζου... Η Ελλάδα και η Κύπρος θα έχουν κοινά όρια υφαλοκρηπίδας μόνον εάν η οριοθετική γραμμή της ελληνοτουρκικής υφαλοκρηπίδας χαραχθεί με βάση τη μέση γραμμή μεταξύ των τουρκικών ακτών και της νήσου Στρογγύλης».

Το Καστελόριζο επικάθεται…
Έχοντας λάβει τα μηνύματα της καλής διάθεσης της κυβέρνησης Παπανδρέου η τουρκική κυβέρνηση προχώρησε στο επόμενο βήμα, να διατυπώσει επίσημα την άποψη ότι το Καστελόριζο απλώς επικάθεται της τουρκικής υφαλοκρηπίδας, όπως άλλωστε συμβαίνει και με τα ελληνικά νησιά που βρίσκονται κοντά στα μικρασιατικά παράλια.

Σύμφωνα με το τουρκικό διάβημα («Ποντίκι», 6.4.2011, με τίτλο «Τουρκικό πόδι στο Καστελόριζο») στην ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα:
● Το Καστελόριζο με τα χωρικά του ύδατα (6 μίλια) επικάθεται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα και δεν διαθέτει κανένα δικαίωμα στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).
● Σύμφωνα με τους τουρκικούς χάρτες, τους οποίους παρουσίασαν στον Έλληνα διπλωμάτη της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα, η τουρκική ΑΟΖ στην περιοχή συνορεύει με την ΑΟΖ της Αιγύπτου.
● Η τουρκική κυβέρνηση έχει ενημερώσει για τις θέσεις της την Αίγυπτο και, συνεπώς για αυτό τον λόγο, το Κάιρο, συμμεριζόμενο τις τουρκικές θέσεις, έχει διακόψει τις ελληνοαιγυπτιακές συζητήσεις για την ΑΟΖ στην περιοχή!

Αφορμή για να παρουσιαστούν με κατηγορηματικό και σαφή τρόπο οι τουρκικές θέσεις ήταν το διάβημα που έκανε η ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα προς το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών για την ενέργεια της γειτονικής χώρας να εκδώσει οδηγίες Navtex (ναυτιλιακές οδηγίες αντίστοιχες των αεροπορικών Νotam) για τις συμπληρωματικές εργασίες που πρόκειται να πραγματοποιήσει το ιταλικό ερευνητι¬κό πλοίο «Explora» σε θαλάσσια περιοχή ελληνικής (νότια του Καστελόριζου) δικαιοδοσίας.

Στις 12 Μαρτίου 2011 το «Explora», το οποίο είχε λάβει άδεια από τις ελληνικές αρχές για να πραγματοποιήσει έρευνες για την πό¬ντιση καλωδίου οπτικών ινών που θα συνδέει το Ισραήλ με την Ιταλία, παρενοχλήθηκε από τουρκική κορβέτα. Το τουρκικό πολεμικό πλοίο υποχρέωσε το «Explora» να αποχωρήσει υποστηρίζοντας ότι η άδεια που είχαν εκδώσει οι ελληνικές αρχές δεν έχει ισχύ, διότι η περιοχή αυτή ανήκει στην τουρκική υφαλοκρηπίδα.

Μία βδομάδα αργότερα το «Explora» επρόκειτο να περάσει ξανά σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και η Τουρκία εξέδωσε Navtex – οδηγία προς ναυτιλλομένους – για τις έρευνες. Δηλαδή η Τουρκία έδωσε άδεια για έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα!!!

Κατόπιν αυτών, το ελληνικό ΥΠΕΞ έδωσε οδηγίες στην πρεσβεία της χώρας στην Άγκυρα να προβεί στο σχετικό διάβημα. Όταν ο εντεταλμένος υπάλληλος της πρεσβείας πήγε στο τουρκικό ΥΠΕΞ για να διαμαρτυρηθεί, έλαβε την απάντηση την οποία περιγράψαμε παραπάνω.

Έπειτα απ’ αυτό το διάβημα η Άγκυρα προχώρησε ένα ακόμη βήμα προκειμένου να κατοχυρώσει τις διεκδικήσεις της στην περιοχή του Καστελόριζου. Στις 16.11.2011 ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Τανέρ Γιλντίζ ανακοίνωσε ότι η Τουρκία θα προχωρήσει στο άμεσο μέλλον σε έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου στα τουρκικά εδάφη και στη Μεσόγειο σε συνεργασία με την εταιρεία Shell.

Η ελληνική σιωπή
Λίγους μήνες αργότερα, την άνοιξη του 2012, όταν το πολιτικό σύστημα στην Αθήνα βυθιζόταν μαζί με την οικονομία της χώρας στην ανυποληψία και αναζητούσε σωτηρία με μεγάλους συνασπισμούς και εκλογές, η τουρκική Βουλή ψήφισε νόμο που παραχωρούσε την ελληνική υφαλοκρηπίδα του Καστελόριζου στην τουρκική εταιρεία πετρελαίου για έρευνα και εκμετάλλευση.

Ο εν λόγω νόμος μαζί με τους σχετικούς χάρτες της περιοχής δημοσιεύτηκε στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως χωρίς να προκαλέσει την παραμικρή αντίδραση στην Αθήνα…

Κάπως έτσι, λοιπόν, φτάσαμε την περασμένη βδομάδα στην κακοκαιρία και τον παλιόκαιρο που οδήγησαν το τουρκικό ερευνητικό πλοίο «Ορούτς Ρέις» να κάνει βόλτες για ένα 24ωρο στη θαλάσσια περιοχή νότια του Καστελόριζου, εκεί όπου οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν τολμούν να ασκήσουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας και να ανακηρύξουν ΑΟΖ.

Τώρα, λοιπόν, που η διπλωματική και στρατιωτική γύμνια της χώρας δεν είναι εύκολο να κρυφτεί, η κυβέρνηση αναζητά την προστασία που είναι διατεθειμένη να χρυσοπληρώσει στις αμερικανικές και άλλες ευρωπαϊκές πολεμικές βιομηχανίες.

Ενόψει επερχόμενων, λοιπόν, νέων «αγορών του αιώνα» καλό είναι να θυμηθούμε έναν εξ επαγγέλματος ειδικό επί του θέματος: Ο πρώην αρχηγός ΓΕΣ στρατηγός Κ. Παναγιωτάκης, καταθέτοντας στις 17.11.2008 ως μάρτυρας σε Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής που διερευνούσε τις προμήθειες εξοπλιστικών προγραμμάτων, που έγιναν επί υπουργίας των Α. Τσοχατζόπουλου και Γ. Παπαντωνίου (οι εν λόγω κύριοι γνώρισαν, τελικά, από μέσα τον Κορυδαλλό), είχε πει ότι η Ελλάδα επί πολλά χρόνια δεχόταν από τις ΗΠΑ ό,τι περίσσευε, αφού «παίρναμε οπλικά συστήματα τα οποία ήταν σάπια, με τις λεγόμενες βοήθειες και τα προγράμματα FMF. Ό,τι περίσσευε μας δίνανε».

Η μονόπλευρη, συνέχισε ο ίδιος, οδός προμήθειας ορισμένων οπλικών συστημάτων κυρίως από τους Αμερικανούς «μας δημιούργησε προβλήματα στις σχέσεις μας και στις επιχειρήσεις μας, αν κάναμε, με τους Τούρκους. Το ΝΑΤΟ μπορεί να μας κάνει παρεμβολές όποτε θέλει» συνέχισε ο στρατηγός Κ. Παναγιωτάκης και υπογράμμισε ότι η Ελλάδα διαθέτει ήδη αρκετά όπλα για το ΝΑΤΟ. «Πρέπει κάποτε να κρατάμε και κάποια οπλικά συστήματα για τη δική μας την άμυνα γιατί το ΝΑΤΟ, όταν κάνουμε πόλεμο με την Τουρκία, δεν θα μας βοηθήσει, όπως ξέρετε».

Αυτά…
Και καλά ξεμπερδέματα.
http://www.topontiki.gr/