Η εκτέλεση του πρωτομάρτυρα της ειρήνης Νίκου Νικηφορίδη

«Αγαπούσε τη ζωή, για τούτο πάσχισε να τη φτιάξει!»

του ΑΝΔΡΕΑ ΔΕΝΕΖΑΚΗ

Εκείνο το χάραμα της Δευτέρας, στις 5 Μάρτη του 1951, το μισαλλόδοξο κράτος των νικητών του εμφύλιου έστησε εκτελεστικό απόσπασμα, στο δάσος του Σέιχ Σου, και τουφέκισε τον νεαρό Νίκο Νικηφορίδη, πιστεύοντας πως έτσι ξεμπερδεύουν με τους αγωνιστές της ειρήνης και το όραμα μιας κοινωνίας αντάξιας των ανθρώπων.

Ο Νίκος Νικηφορίδης και τα τελευταία του λόγια, «Ζήτω η ειρήνη! Ζήτω η πανανθρώπινη λευτεριά!» έγιναν σύμβολα αγώνα που ενέπνευσαν χιλιάδες  νέους και άνοιξαν δρόμους από όπου πέρασαν αργότερα ο Γρηγόρης Λαμπράκης και εκατομμύρια άλλοι αγωνιστές της ειρήνης.

Ο Νίκος Νικηφορίδης

 Ο Νίκος Νικηφορίδης γεννήθηκε στα προσφυγικά του Βύρωνα το 1928, από γονείς πρόσφυγες, ξεριζωμένους από τη Μικρά Ασία με την καταστροφή του 1922. Στα χρόνια του πολέμου και της κατοχής, ο Νίκος, μαθητής τότε στο 7ο Γυμνάσιο Παγκρατίου, δραστηριοποιείται από τους πρώτους στην Αντίσταση. Αετόπουλο στην αρχή, και με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, σε ηλικία μόλις 15 ετών, γραμματέας της ΕΠΟΝ Παγκρατίου.

Πάλεψε ακούραστα μέρα και νύχτα για τη λευτεριά. Πότε μοίραζε το παράνομο υλικό με ανακοινώσεις του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ, πότε με το Χωνί, τις νύχτες, ενημέρωνε και καλούσε σε αντίσταση το λαό των ανατολικών συνοικιών και πότε έγραφε συνθήματα στους τοίχους με κόκκινη μπογιά: «Λευτεριά ή θάνατος».  

Μετά τα Δεκεμβριανά, συνεχίζει τον αγώνα του για να μείνουν ζωντανά τα τσακισμένα από τις βρετανικές δυνάμεις του Σκόμπυ, όνειρα του λαού μας.

Το 1947 μόλις τελείωσε το γυμνάσιο, στάλθηκε μαζί με χιλιάδες άλλους αγωνιστές στην Ικαρία. Στα τέλη του 1948, μόλις συμπλήρωσε τα 20 του χρόνια, μεταφέρεται στο κολαστήρι της Μακρονήσου. και αργότερα στη Μακρόνησο, όπου βασανίστηκε απάνθρωπα.

Μακρόνησος. Ο Νίκος Νικηφορίδης είναι ο όρθιος στο κέντρο της ομάδας των εξόριστων, εκείνος που κοιτάει αριστερά.

Επιστρατευμένος στο Α΄ Τάγμα Σκαπανέων θα γνωρίσει όλη τη φρίκη και τα βασανιστήρια του «Νέου Παρθενώνα» της εθνικοφροσύνης. Στο θανατονήσι θα ζήσει τη μεγάλη σφαγή του ΑΕΤΟ, το μεγάλο μακελειό στη Χαράδρα,  και θα γνωρίσει τους χειρότερους βασανιστές, ανάμεσά τους ένα ανθρώπινο κτήνος, ο υπολοχαγός της ΕΣΑ Δημήτριος Ιωαννίδης, ο κατοπινός «αόρατος δικτάτορας» της χούντας.  

Σχεδόν ετοιμοθάνατος από τα βασανιστήρια, σακατεμένος,  με ισχυρό τραύμα στο κεφάλι από τα χτυπήματα, με παράλυτο το ένα του πόδι και τυφλός για ένα διάστημα, αλλά απροσκύνητος, απολύεται το Γενάρη του 1950.

Πάλεψε με το θάνατο δύο μήνες. Μόλις στάθηκε στα πόδια του άρχισε να δουλεύει πάλι δραστήρια για το ΚΚΕ και την εδραίωση της ειρήνης.

Στις 15 Μάρτη του 1950, στη Στοκχόλμη, συνήλθε παγκόσμια συνδιάσκεψη ειρήνης με τη συμμετοχή 700 προσωπικοτήτων από δεκάδες χώρες. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης ενέκρινε την Έκκληση της Στοκχόλμης για Ειρήνη, η οποία στόχευε στην πλήρη κατάργηση και απαγόρευση των πυρηνικών όπλων. 

Σε όλο τον κόσμο υπέγραψαν 200 εκατομμύρια άνθρωποι. Υπεύθυνοι για τη συγκέντρωση υπογραφών στην Ελλάδα ήταν ο ποιητής Κώστας Βάρναλης και ο πρώην Μητροπολίτης Κοζάνης, Ιωακείμ. Ο Νικηφορίδης ήταν ένα από τα πιο δραστήρια μέλη της κίνησης.

Το κείμενο κάτω από το οποίο μαζεύονταν οι υπογραφές ήταν το εξής:

ΕΚΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗΣ

Απαιτούμε την απόλυτη απαγόρευση του ατομικού όπλου φοβερής μαζικής εξόντωσης για τους λαούς.

Απαιτούμε τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού διεθνούς ελέγχου, που θα εξασφαλίζει την εφαρμογή αυτού του μέτρου απαγόρευσης.

Πιστεύουμε πως η κυβέρνηση, που πρώτη θα χρησιμοποιούσε τα ατομικά όπλα ενάντια σε οποιανδήποτε χώρα, θα διέπραττε ένα έγκλημα ενάντια στην ανθρωπότητα και γι’ αυτό θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί σαν εγκληματίας πολέμου.

Καλούμε όλους τους καλοπροαίρετους ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο να υπογράψουν αυτή την έκκληση.

Στη Θεσσαλονίκη

Τον Οκτώβρη του 1950 ο Νικηφορίδης πήγε με αποστολή στη Θεσσαλονίκη για να οργανώσει εκεί το φιλειρηνικό μέτωπο και να μαζέψει υπογραφές κάτω από την έκκληση της Στοκχόλμης, για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων. Ερχεται σε επαφή με παλιούς ΕΠΟΝίτες και προσπαθούν να δημιουργήσουν το Δημοκρατικό Φιλειρηνικό Μέτωπο Νέων.

Η Ασφάλεια αντιδρά άμεσα. Στις 31 Δεκέμβρη 1950 και την 1η και 2 Γενάρη του 1951 συλλαμβάνονται ο Νίκος Νικηφορίδης και όσοι είχαν διακινήσει ή υπογράψει την Εκκληση της Στοκχόλμης. 

Η «δημοκρατική» κυβέρνηση του Σοφοκλή Βενιζέλου με αντιπρόεδρο και υπουργό συντονισμού τον ηγέτη του «Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος» Γεώργιο Παπανδρέου και υφυπουργό οικονομικών τον πρωτοεμφανιζόμενο Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, κρατάει τη σύλληψη των φιλειρηνιστών κρυφή.

Δεκαεννιά μέρες μετά τη σύλληψη, στις 18 Γενάρη 1951, ανακοινώνεται με θριαμβολογίες «η ανακάλυψις μιας νέας παρανόμου οργανώσεως του ΚΚΕ και συλλήψεως όλων των μελών της, πριν αύτη σημειώσει δράσιν τινά».  η σύλληψη «14 επικίνδυνων κομμουνιστών» οι οποίοι παραπέμπονται σε δίκη με βαριές κατηγορίες.

Ο Τύπος της Θεσσαλονίκης ανακοινώνει τη σύλληψη των οπαδών της Ειρήνης.

Οι 14 συλληφθέντες που παραπέμφθηκαν στο στρατοδικείο ήταν οι εξής:

–Ο 23χρονος Νίκος Νικηφορίδης, ως αρχηγός
–Οι 19χρονοι μαθητές και σπουδαστές Λεωνίδας Δούκας, Γιάννης Δαμιανίδης, Θανάσης Κάκκαρης, Νίκος Μαραγκός και Κώστας Δαμασκηνίδης–Ο 23χρονος δημοσιογράφος Χρήστος Ταμουρίδης–Ο 24χρονος ιδιωτικός υπάλληλος Στέφανος Γούναρης–Ο 23χρονος φοιτητής της ιατρικής Παναγιώτης Παναγιώτου–Ο 36χρονος λογιστής Κώστας Μαριόγλου–Ο 35χρονος Πέτρος Κιμισκής–ο 57χρονος Ευρυπίδης Παρτάλης–Και οι εργάτριες Πουλχερία Παπαρνάκη 45 χρόνων και Σεβαστή Πριμίδου 33 χρόνων, οι οποίες οδηγήθηκαν στο στρατοδικείο μόνο με την κατηγορία ότι υπέγραψαν την Εκκληση της Στοκχόλμης.

Ο Μιχάλης Βουτυράς,

Στην πραγματικότητα υπήρχε και 15ος συλληφθείς ο οποίος δεν πρόλαβε να φτάσει κατηγορούμενος στο έκτακτο στρατοδικείο.

Ηταν ο ΕΠΟΝίτης Μιχάλης Βουτυράς, ο οποίος ήταν παράλυτος από πολιομυελίτιδα. Ο Μιχάλης δεν άντεξε τα βασανιστήρια που ακολούθησαν και την εξαντλητική ανάκριση. Δέκα μέρες μετά τη σύλληψή του τον γύρισαν με φορείο πίσω στους δικούς του σε άθλια κατάσταση.

Λίγες μέρες αργότερα, εξαιτίας της ταλαιπωρίας και των βασανισμών που υπέστη, ο Μιχάλης Βουτυράς έφυγε από τη ζωή. Ηταν το πρώτο θύμα στον αγώνα για την ειρήνη.

Η δίκη

 Η δίκη αρχίζει στις 21 Φλεβάρη 1951. Τις ημέρες αυτές βρίσκεται σε εξέλιξη η υπόθεση του Νίκου Μπελογιάννη που είχε συλληφθεί στις 20 Δεκέμβρη 1950 και έχει αρχίσει ένας μεγάλος κύκλος ομαδικών δικών με βάση το περιβόητο Γ΄ Ψήφισμα που είχε επαναφέρει η κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου, και  τον αναγκαστικό νόμο 509. Ετσι είχε ανοίξει ο δρόμος για την εκκαθάριση κάθε λαϊκής αντίδρασης αφού κάθε τι μπορούσε να θεωρηθεί ότι  «έχει σκοπόν την διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού συστήματος».

Οι κατηγορούμενοι στο εδώλιο.

Στο στρατοδικείο ο βασιλικός επίτροπος Δημήτριος Σπυρόπουλος διαβάζει το κατηγορητήριο: «Οι κατηγορούμενοι εν Θεσσαλονίκη τον Νοέμβριον και Δεκέμβριον 1950, από κοινού επεδίωκον την εφαρμογήν ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν την δια βιαίων μέσων ανατροπήν του πολιτεύματος, του κρατούντος κοινωνικού συστήματος και την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της επικρατείας και ενήργουν υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν, ήτοι συνέπτυξαν οργάνωσιν ανατρεπτικήν, υποκινουμένην και δράσασα κατ’ εντολήν του ΚΚΕ δια της κυκλοφορίας εντύπων επαναστατικών, υπογραφής διακηρύξεων αντεθνικών, συλλογής χρημάτων δια την συντήρησιν αναρχικών προσώπων, οργανώσεως τρόπου λήψεως και μεταδόσεως πληροφοριών κλπ.»

Στην απολογία του ο Νικηφορίδης αναφέρει:

«Είμαι αριστερός και για τις ιδέες μου αυτές εξορίσθηκα μαθητής ακόμη με κοντά παντελόνια. Και η αριστερά σαν πρώτιστο στα ιδανικά της, είχε, έχει και θα έχει την υπεράσπιση της ειρήνης, Γιαυτό και μόλις θεραπεύτηκα από τα σωματικά και ψυχικά τραύματα που μου προκάλεσαν τα βασανιστήρια της Μακρονήσου, αποφάσισα να ’ρθω στη Θεσσαλονίκη. Για δυο λόγους. Από τη μια για να αλλάξω περιβάλλον λόγω της υγείας μου και από την άλλη προκειμένου να συγκεντρώσω υπογραφές κάτω από την έκκληση της ειρήνης. Και στις συζητήσεις που είχα με τα άλλα παιδιά ποτ γνώρισα εδώ μέσω του Ταμουρίδη, το θέμα της ειρήνης ήταν αυτό που μας απασχολούσε. Αρκετές εκατόμβες νεκρών δημιούργησαν ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι και ο Εμφύλιος Πόλεμος στη χώρα μας. Γιαυτό και αποφασίσαμε συγκεντρώνοντας υπογραφές κάτω από την Εκκληση της Στοκχόλμης, να προωθήσουμε και τη δημιουργία του Δημοκρατικού Φιλειρηνικού Μετώπου Νέων».

Στην ερώτηση του προέδρου του στρατοδικείου: «Τι γνώμη έχεις για το ΚΚΕ και τις πράξεις του;» ο Νικηφορίδης απαντά:

«Είμαι κομμουνιστής και δεν αποκηρύσσω τις ιδέες μου».

Οι ποινές

Ο Τύπος της Θεσσαλονίκης δημοσιεύει την απόφαση και τις ποινές του στρατοδικείου

Το πρωί της 24ης Φλεβάρη εκδίδεται η απόφαση του στρατοδικείου. Κρίνονται παμψηφεί ένοχοι με την κατηγορία της «επιδιώξεως εφαρμογής ανατρεπτικών ιδεών» και καταδικάζονται: Ο Νικηφορίδης σε θάνατο. Οι Δούκας και Δαμιανίδης σε ισόβια, Ο Κόκκαρης σε κάθειρξη 16 ετών. Ο Γούναρης σε φυλάκιση 4 ετών, ο Κιμισκής σε φυλάκιση 2 ετών και η Παπαρνάκη σε ένα έτος φυλάκιση. Κρίνονται ένοχοι αλλά απαλλάσσονται «ως ενεργήσαντες με τεταραγμένην συνείδησιν και εν συγχίσει» οι Μαραγκός, Μαρίογλου, Παρτάλης, Δαμασκηνίδης και Παναγιώτου, ενώ αθωώνεται η Πριμίδου.

Αμέσως οργανώθηκε μια παγκόσμια κινητοποίηση για τη σωτηρία του. Η κυβέρνηση διαβεβαιώνει την οικογένεια του Νίκου:

«Μην ανησυχείτε και εκτελέσεις δεν γίνονται πλέον κι ούτε πρόκειται να γίνουν στη σημερινή Ελλάδα. Να είστε σίγουροι. Η απόφασις έχει τυπικήν και μόνον ισχύν».

Εννιά μέρες μετά, τη Δευτέρα 5 Μάρτη 1951, στο χώρο εκτελέσεων του Γεντί Κουλέ εκτελείται ο πρωτομάρτυρας της ειρήνης Νίκος Νικηφορίδης, μαζί με άλλα έξι  ανταρτόπουλα που είχαν πιαστεί με τη λήξη του εμφύλιου κι εκτελούνταν τώρα ενάμιση χρόνο μετά τη σύλληψή τους. Οι έξι νέοι ήταν οι:

Θόδωρος Θ. Ορφανίδης
Μόσχος Χ. Στογιάννης
Κώστας Χ Σπρίντζος
Κώστας Δ. Μήτσου
Χαράλαμπος Ε. Παπαδόπουλος
Ρήγας Α. Παραθυράς

Τα τελευταία του λόγια ήταν: «Αγαπημένοι μου, μην κλάψετε για μένα, πεθαίνω για τα ιδανικά της πατρίδας και του σοσιαλισμού και για την ειρήνη».

Δυο μήνες μετά την εκτέλεσή του η μάνα του Νίκου, η χαροκαμένη Ευγενία Νικηφορίδου, σημειώνει σε γράμμα που στέλνει σε συναγωνιστή του γιού της:

«Η άνοιξις που έφθανε, έκλεισε μια άλλη άνοιξη που μόλις άρχιζε ν’ ανθίζει. Αγαπούσε τη ζωή, για τούτο πάσχισε να τη φτιάξει…».

Στις 15 Μάη, δυο μήνες μετά την εκτέλεση, έφθασε στην οικογένειά του η «απονομή χάριτος» της βασίλισσας Φρειδερίκης. Ηταν μια τακτική που είχε εφαρμοστεί και σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις.

Σήμερα στη περιοχή μας, στην Ανατολική Μεσόγειο ο πόλεμος τσακίζει τους λαούς της Μέσης Ανατολής. Οι κίνδυνοι εμπλοκής και της χώρας μας είναι μεγάλοι. Η θυσία του Νίκου Νικηφορίδη δεν πήγε χαμένη, έρχεται, 66 χρόνια μετά να καλέσει σε αγώνες για την υπεράσπιση της ειρήνης.

Το αίτημα για άμεση αποδέσμευση από τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς ΝΑΤΟ και ΕΕ με το λαό νοικοκύρη στον τόπο του είναι επίκαιρο όσο ποτέ.

Η απαίτηση να μη συμμετέχει η χώρα μας στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, να φύγουν οι ξένες βάσεις και να επιστρέψουν όλοι οι Ελληνες φαντάροι που βρίσκονται έξω από τα σύνορα είναι ζωτική ανάγκη.

Η αλληλεγγύη στους ξεριζωμένους, πρόσφυγες και μετανάστες, εκτός από αυτονόητο ανθρώπινο χρέος μας, είναι και φόρος τιμής στην ιστορία μας και στους αγωνιστές της ειρήνης και της προκοπής του λαού μας.

ΠΗΓΕΣ:

Ριζοσπάστης
«Η εκτέλεση της Ειρήνης – ΥΠΟΘΕΣΗ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ» – Σπύρου Κουζινόπουλου, Εκδόσεις Καστανιώτη

ημεροδρόμος