Παλιές και νέες συνοικίες του Αγρινίου

Του Κώστα Δ. Μαραγιάννη*

Το Αγρίνιο (Βραχώρι) είχε σχεδόν πάντοτε πολυεθνικό πληθυσμό, ιδίως κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας. Κατά την απελευθέρωση του το 1821 από τον τουρκικό ζυγό, σ” αυτό και στην περιοχή του υπήρχαν 1597 ελληνικές οικογένειες, 630 τουρ­κικές και απροσδιόριστος αριθμός εβραϊκών οικογενειών.

Οι Εβραϊκές οικογένειες είχαν στα χέρια τους το εμπόριο του Αγρινίου. Αυτοί εμπορεύονταν κυρίως κεριά, λιβάνι, χαλκό, σίδηρο, τζάμια, κρύσταλλα, μαλλιά και άλλα.

Τα σπίτια των Τούρκων στο Αγρίνιο ήταν διώροφα και τριώροφα, περιμανδρωμέ­να με τρεις σειρές μανδρότοιχων και με περιμανδρωμένη την κεντρική είσοδο. Αυ­τό το οικοδομικό σύστημα ήταν ίσως μοναδικό στην Ελλάδα και προέκυψε από το φόβο των ενοίκων – ιδιοκτητών για τους Έλληνες Κλεφταρματολούς.

Τζαμιά οι Τούρκοι στο Αγρίνιο, όπως προαναφέραμε, είχαν στη σημερινή Εκ­κλησία της Ζωοδόχου Πηγής, στο ακίνητο Σταυρόπουλου, όπου σήμερα το Οικονο­μικό Γυμνάσιο Αγρινίου, στα Καραπανέικα Αγρινίου, στη Μεγάλη Χώρα (Ζαπάντι) και στα Καλύβια. Νεκροταφεία είχαν οι Εβραίοι προς τα Καλύβια Αγρινίου, Νοτιο­ανατολικά του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου και στην κατοικία των Παπαπετραίων κοντά στο Πάρκο του Αγρινίου.

Για τις κατοικίες και τις συναλλαγές των Εβραίων του Αγρινίου έχουμε γράψει πολλά, Για για τις Εκκλησίες του Αγρινίου έχουμε γράψει ειδικό βιβλίο. Κάθε Εκ­κλησία στο Αγρίνιο είχε μέχρι το 1936 το δικό της Νεκροταφείο, τη δική της ενορία, τη δική της συνοικία. Βάσει των ενοριών καθορίζονται ακόμη και σήμερα τα εκλογικά τμήματα.

Από την άσκηση κυρίως του επαγγέλματος μας ως Συμβολαιογράφου, το 1958 ευρήκαμε ότι το Αγρίνιο είχε τις παρακάτω παλαιές και νέες συνοικίες:

«Πασέικα»: Αυτή η συνοικία ευρΐσκετο παλαιά στο μέσον της οδού Ιωάννου Στάικου, βορειοδυτικά των σπιτιών των Σοχωριταίων. Εκεί έμεναν παλαιά Τούρκοι Πασάδες οι νεώτεροι Τουρκοπασάδες του Αγρινίου και οι κοτσαμπάσηδες. Εδώ έμεναν και πολλοί πλούσιοι Αγρινιώτες. Αυτή η συνοικία γύρω από την οδό Ιωάν­νου Στάικου ήτανε παλαιότερα από τις πλουσιότερες στο Αγρίνιο. Οι δρόμοι της ήταν από τους πλέον εμπορικούς δρόμους του και διατηρήθηκαν τέτοιοι μέχρι των ημερών μας. Στη συνοικία αυτή, «στα Πασέικα», ήτανε πολλά εμπορικά καταστή­ματα του Αγρινίου και πολλοί φούρνοι. Τα περισσότερα από αυτά διατηρήθηκαν μέχρι των ημερών μας.

«Ώρα»: Η συνοικία αυτή ήταν στον παιδικά σταθμό Αγρινίου, όπου το ακίνητο του ιατρού Μιχαήλ Πέρρου. Στην Κατοχή εκεί ήταν η Διοίκηση της Χωροφυλακής Αγρινίου, τα σπίτια των Τζωρτζοπουλαίων, της ηρωίδας Κατίνας Χαντζάρα και άλ­λα. Εδώ υπήρχε παλαιά ένα μεγάλο ρολόι που χτυπούσε τις ώρες και ξεκινούσαν δουλειά οι εργάτες στα μαγαζιά, στις καπναποθήκες και στον κάμπο του Αγρινίου. Ιόίως εργάτες Κεφαλονίτες, Ιταλοί και Βενετοί. Δυτικότερα αυτής της συνοικίας κατά το 1960, κατοικούσε μια γιαγιά την οποία έλεγαν γιαγιά Βενέτω. Αυτή ζούσε με φτώχεια, αλλά είχε μεγάλη σοφία. Ήταν ταμείο πείρας και τη συντηρούσαν καλοί και ευγενείς Αγρινιώτες.

«Τρουμπέ»: Αυτή η συνοικία ήταν στο τέρμα της οδού Ιωάννου Στάικου προς τον Αγιο Χριστόφορο, ανατολικά της συνοικίας Πασέικα. Η ονομασία «Τρουμπέ» προήλθε από την κατοικία κάποιου άρχοντα.

Η Συνοικία «Ντούτσαγα» ήτανε παλαιά το εμπορικό-βίομηχανικό κέντρο της πόλης του Αγρινίου. Τα νερά της Ντούτσαγας αποτελούσαν παλαιά το κέντρο της βιοτεχνικής ανάπτυξης του Αγρινίου. Εκεί οι Μύλοι του Κώστα Κακαβιά και του Καλκάνη,κοντά στο ακίνητο των Καψιμαλαίων. Εκεί τα Βυρσοδεψεία Σκεπαρνιά, των Κανισκιών Σιαραμπαλαίων και Αλεξοπουλαίων. Εκεί τα αρχοντικά σπίτια των Κονισκίων Βαϊτσαίίον. Λεγόταν και συνοικία των Κονισκιωτών, γιατί εκεί εγκατα­στάθηκαν πολλοί Κονίσκιοι. Εκεί τα κάρα και οι σούστες με τα οποία γίνονταν οι συγκοινωνίες προς το Μεσολόγγι και προς το Θέρμο. Εκεί και ο τόπος εκτελέσεως των θανατοποινητών ληστών.

Όπως προαναφέραμε, στα πλατάνια της Ντούτσαγας, όπου σήμερα το 3ο Δημο­τικό σχολείο, εκτελέσθηκε δι¹ αποκεφαλισμού σε λαιμητόμο το 1906, ο ληστής Αμπέσης. Τη λαιμητόμο αυτή μετέφεραν στη Ντούτσαγα Αγρινίου από το Ναύπλιο σε δώδεκα κομμάτια και τη συναρμολόγησαν. Το γεγονός αναφέρει ο πολύς Κ. Σ. Κώνστας.

«Αγίου Χριστόφορου»: Εδώ ευρήκαμε δύο συνοικίες. Η μία του Παλαιού Αγί­ου Χριστόφορου και η άλλη του Νέου Αγίου Χριστόφορου. Η παλαιά συνοικία του Αγίου Χριστόφορου είναι η ιστορικότερη από τις πρώτες του Αγρινίου, με δικό της νερό από την παρακείμενη ιστορική βρύση και με τον βατό δρόμο για την πόλη του Αγρινίου από τα ιστορικά γεφυράκια του Αγίου Χριστόφορου. Σ” αυτήν υπάρχουν ίχνη αρχαίου οικισμού και πλακόστρωτο προς τον λόφο, έργο της Ιταλικής Μεραρ­χίας ΚΑΖΑΕΕ η οποία ήτανε στο Αγρίνιο κατά την Κατοχή.

Η συνοικία του Παλαιού Αγίου Χριστόφορου είναι η αρχαιότερη συνοικία και η πρώτη Ενορία του Αγρινιώτικου Χριστιανικού Μαχαλά. Εκεί είχε μετόχι οίκημα η Ιερή Μονή Προυσσού σε πλήρη λειτουργία, καταγεγραμμένο στο κτηματολόγιο της το 1815. Αυτό έγινε από το Γερο Μοναχό συγκοινοβιάτη Θεοφάνη και στο Κτηματολόγιο της Μονής αυτής γίνεται περιγραφή τον ακινήτων του και των κινη­τών πραγμάτων του μετοχιού. Περιγραφή αυτού κάνει και η κυρία Δώρα Μονιούδη-Εαβαλά, Αρχιτέκτων, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδος με έδρα το Αγρίνιο στο βιβλίο της «Το Αγρίνιο, πολεοδομική εξέλιξη από την αναδημιουργία στην ακμή του μεσοπολέμου, 1830-1940» έκδοση 2010, σελ. 91.

Η βρύση της συνοικίας του Αγίου Χριστόφορου ήταν του παλαιού Αγίου Χριστό­φορου. Το νερό υπάρχει ακόμη και σήμερα εκεί και χύνεται στο δρόμο προς το ρέμα των Δύο Ρεμμάτων. Το νερό αυτό βγαίνει από παλιό Κιούνι. Νερό από Κιούνι στο Αγρίνιο έβγαινε και στη θέση Κιούνι Αγίου Κωνσταντίνου, Οπου υπήρχε βρύση και εξυπηρετούσε τους κατοίκους του, μέχρι και την έλευση των προσφύγων.

«Κλεπαΐτικα»: Αυτή η συνοικία είναι η περιοχή του Νοσοκομείου Αγρινίου. Εκεί εγκαταστάθηκαν παλαιύτερα κάτοικοι από την Κλεπά Ναυπακτίας και ονόμα­σαν την συνοικία τους «Κλεπαΐτικα».

«Δύο Ρέμματα»: Έτσι λέγεται η συνοικία η οποία αναπτύχθηκε ανατολικά του παλαιού Αγίου Χριστόφορου. Σ” αυτήν εγκαταστάθηκαν κατά την εποχή του εμφυ­λίου πολέμου κάτοικοι της ορεινής Ναυπακτίας, ιδίως από τα Κρυονέρια και παρέ­μειναν εκεί και μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου.

«Βλαμέικα»: Η συνοικία αυτή δημιουργήθηκε κατά τη νεώτερη εποχή. Εγκατα­στάθηκαν εκεί κυρίως κάτοικοι των Αχελωόπληκτων περιοχών των Σιδήρων – Αγαλιανού – Ψηλοβράχου – Επισκοπής Χαράστης και άλλων χωριών. Εκεί ήταν το τσιφλίκι των Βλαμαίων. Είναι μια από τις υγιεινότερες συνοικίες του Αγρινίου.

«Μαντέμια ή Λυκοράχια»: Συνοικία Βορειοδυτικά του πάρκου. Παλαιότερα εκεί κατοικούσαν λύκοι από όπου και το όνομα της. Αργότερα από εκεί έβγαζαν καλή πέτρα και οικοδομήθηκε το παλαιό Αγρίνιο. Αυτή η συνοικία αναπτύχθηκε κατά και μετά την εποχή του εμφυλίου. Αυτοί είχαν έμφυτη ευφυΐα, πείρα και ιδιαί­τερη αγάπη για τους συνανθρώπους τους ιδίως η παλαιά γενεά.

«Αμυγδαλούλες» : Η συνοικία αυτή ευρίσκεται δυτικά του γηπέδου του Παναι­τωλικού. Ήταν κατάφυτη από αμυγδαλιές και πήρε το όνομα της από αυτές.

Βόρεια του Πάρκου Αγρινίου είναι η συνοικία του «Πάρκου» και τα «Χειμαριώτικα». Εκεί πρωτοκάθισε η οικογένεια του Κώστα Χειμαρα, καθηγητή Φυσικής Αγωγής όταν κατέβηκε στο Αγρίνιο από την Καστανούλα Ευρυτανίας (Σέλτσια).

«Φούσκαρη»: Λέγεται η συνοικία και η ευρύτερη περιοχή βορειοδυτικά, δυτικά και Νοτιοδυτικά (όπου η συνοικία Αγίου Δημητρίου) της πλατείας Χατζοπούλου. Εκεί κατοικούσαν εργάτες της οικογένειας των Δόγηδων της Βενετίας Φόσκαρι.

«Τσίτα»: Αποτελεί ειδική θέση της γενικής τοποθεσίας Φούσκαρη. Ο συνοικι­σμός αυτός ήταν βορειοδυτικά της πλατείας Χατζοπούλου, δυτικά της σημερινής οδού Ηρώων Πολυτεχνείου. Ίσως εδώ πρώτο εγκαταστάθηκαν οι Τσιταίοι του Αγρι­νίου και πολλοί κάτοικοι από τα χωριά του Ξηρομέρου.

«Σύνορα»: Η συνοικία αυτή του Αγρινίου ευρίσκεται στα σύνορα του Αγρινίου με τον συνοικισμό του Αγίου Κωνσταντίνου. Εδώ και ανατολικά της Αγίας Παρα­σκευής και Αγίου Κωνσταντίνου, εγκαταστάθηκαν κυρίως βλάχοι των Τζουμέρκων, των Καλαριτών και του Συρράκου. Πολλοί από αυτούς διατηρούν την τέχνη τους, τα ήθη, τα έθιμα τους, και τους καμαρώνουμε.

«Βέλη ή Δαγκλή»: Η συνοικία αυτή ήταν νοτιοδυτικά του γηπέδου του Παναι­τωλικού. Εδώ είχε κατοικία και έδρα ο Βελής Πασάς του Αγρινίου, έμπιστος του Αλή-Πασά των Γιαννίνων. Είχε περιμανδρωμένο διοικητήριο και μέσα από τον πε­ρίβολο είχε ένα μεγάλο πηγάδι το οποίο υπήρχε μέχρι πρόσφατα. Το ακίνητο αυτό περιήλθε στη νεώτερη εποχή στα χέρια κάποιου Αντινόου Μαρκογιάννη ή Παπαγιάννη κατοίκου σήμερα Αθηνών. Ξαναγράψαμε για το ακίνητο αυτό και για τις Τουρκικές φυλακές (Γκιζτάγκ) με τις πόρτες τις βαριές. Αυτές οι φυλακές ήταν επί της οδού Παπαστράτου, όπου σήμερα ο κινηματογράφος «Ολύμπιον».

«Σουλιώτικα»: Η συνοικία αυτή καταλάμβανε την οδό Σουλίου και Δυτικά από το βενζινάδικο Πολύχρονη μέχρι τη συνοικία Φούσκαρη. Εδώ εγκαταστάθηκαν κά­τοικοι του θρυλικού Σουλίου. από το Σούλι και την Ασσο της Κεφαλονιάς. Εδώ  έμενε και ο Σουλιώτης Στρατηγός Ν. Ζέρβας. Εκεί βρισκόταν και το Σαράι της κα­ταγόμενης από το Σούλι μεγάλης οικογένειας των Κατζαίων. Στο σπίτι του σύχναζε, όπως μας έλεγε ο αείμνηστος Δημήτριος Πιπερίγκος, η Βασιλική του Αλή Πασά των Γιαννίνων, όταν γύρισε από την Κωνσταντινούπολη.

Ονόματα Σουλιώτικων οικογενειών στη Συνοικία Σουλιώτικα Αγρινίου.

• Νικολάου Ζέρβα
• Ιωάννου Μπαϊρακτάρη
• Νάση Νίκα
• Νίκου Μπότσαρη
• Χρίστου Κάσκαρη
• Λάμπρου Κάτζιου
• Τόλια Καραμπίνη
• Χρήστου Κουτσονίκα
• Νασιούλη Μπάθα
• Φώτη Νταγκλή Αλεξίου
Από αυτές μεγάλες φάρες Σουλιώτικων οικογενειών ήταν οι οικογένειες Δαγκλή – Ζέρβα – Μαλαμαίων -Κουτσονικαίων. Πολλές οικογένειες Σουλιωτών εγκατα­στάθηκαν και στα γύρω χωριά του Αγρινίου και του Βάλτου, όπως και η οικογένεια Μπαρτζιώκα στην Πέτρωνα Βάλτου.

«Κριλέικα»:  Λέγεται και σήμερα η συνοικία στην οποία ευρίσκεται ο σιδηρο­δρομικός σταθμός ΣΒΔΕ Αγρινίου. Αυτή η συνοικία δημιουργήθηκε από τους Τριανταφυλλιδαίους της Κόνισκας, όταν αυτοί παλαιά κατέβηκαν στο Αγρίνιο από την εύανδρη Κόνισκα. Το παρατσούκλι τους ήταν Κρελαίοι. Στην Κόνισκα αυτοί επή­γαν από το χωριό Προυσσός Ευρυτανίας όπου είναι και η ρίζα τους. Δάσκαλος στην Κλεπά Ναυπακτίας το 1843 ήταν ο Αθανάσιος Τριανταφυλλίδης από την Κόνισκα.

Νεώτερες συνοικίες του Αγρινίου προς την πλευρά αυτή είναι «η Λαγκαδιά» και του «Πατίλη»,  δημιουργήματα της δικτατορίας του 1967 και της παλαιότερης εποχής.

Συνοικία «Ντούτσαγα»:  Αυτή αναφέρεται με λεπτομέρειες στις πλατείες του Αγρινίου.

«Μεγάλη Κάρυα»: Λεγόταν η συνοικία στην περιοχή των αποθηκών Παναγόπουλου και νότια αυτής. Εκεί ήταν μια μεγάλη κάρυα. Κατά το έτος 1842 ο χώρος της ήταν τόπος πολιτιστικών εκδηλώσεων στο Αγρίνιο. Σ” αυτόν το χώρο προς τιμήν του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας, μετά την κάθοδο τους από τον Πλάτανο Ναυπακτίας, μέσω Χρυσοβίτσας και Θέρμου και μετά τη δοξολογία στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας, χόρεψαν 70 τσολιάδες Ελληνικούς χορούς.

«Σταυρός ή Γκένοβα»: Έτσι λέγονταν η συνοικία η οποία ήταν Ανατολικά της οδού Φιλελλήνων, στο ύψος της αφετηρίας των παλαιών εργατικών κατοικιών της οδού Σιαδήμα μέχρι τη συμβολή της οδού Εθνικής Αντιστάσεως και Καρπενησίου και προς Βορρά των εργατικών κατοικιών Αγίας Βαρβάρας του Αγρινίου. Η Γκένο­βα ήταν από τις καλύτερες και τις υγιεινότερες συνοικίες του Αγρινίου σύμφωνα με την άποψη του Κονίσκιου αντιστασιακού γιατρού, αείμνηστου Δημητρίου Κων. Πανόπουλου. Στη συνοικία αυτή σμίγουν οι αέρηδες των βουνών Παναιτωλικού, του Ζυγού, του Μπούμιστόυ και της Βελούτσας Αστακού.

«Γκένοβα»: Η συνοικία αυτή είναι βορειοανατολικά της συνοικίας της Τρια­νταφυλλιάς. Την είπαν Γκένοβα, επειδή εκεί κατοικούσαν παλιά και ιδίως επί Βενετοκρατίας εργάτες του Αγρινίου από τη Γένοβα της Ιταλίας.

«Τριανταφυλλιά»: Λεγόταν η συνοικία της οδού Κώστα Σιαδήμα στα βορειο­δυτικά, επειδή είχε πολλές τριανταφυλλιές.

«Πλατανάκι» Είναι η συνοικία κατά το τέρμα της οδού Εθνικής Αντιστάσεως (Καρπενησίου). Λεγόταν έτσι επειδή εκεί υπήρχε ένας μικρός πλάτανος. Από εκεί είναι η είσοδος της πόλης του Αγρινίου από το Θέρμο, το Καρπενήσι και από τα χωριά του Παναιτωλικού. Εκεί παλαιότερα υπήρχε φορολογικό φυλάκιο. Οι Γερμα­νοί είχαν εκεί πόστο-μπλόκο.

«Βελάουστα ή Πυργί»: Οικισμός που πήρε το όνομα του από την Μπέλλα οστά (Βεΐΐα Ο5ΐ3,), λέξη ιταλική που σημαίνει, καλή θέα. Πυργί ονομάσθηκε αργότερα από τον πύργο των Σταϊκαίων, οι οποίοι συνέδεσαν το όνομα τους με το χωριό αυτό και τα μνημεία του. Υπάρχει όμως και άλλη άποψη ότι οι Γενίτσαροι Τούρκοι σκό­τωσαν εκεί πολλούς κατοίκους του χωριού. Οι κάτοικοι βέλαζαν σαν τα ζώα από τις ωμότητες. Ορθή θεωρούμε την πρώτη άποψη.

«Πεταλούδα»: Η συνοικία στο τέρμα της οδού Χαριλάου Τρικούπη προς την αερογέφυρα ανατολικά. Ήταν όμορφη συνοικία, όπως οι πεταλούδες.

«Μπούζι»: Συνοικία-οικισμός νότια του Αγρινίου. Εκεί είχε τσιφλίκι και έδρα ο Αλβανός Ταφίλ Μπούζης Αγάς, ανυπότακτος και προς τα αφεντικά του ακόμη. Ή­ταν ένας Τουρκοτύραννος των κατοίκων της περιοχής αυτής.

Παλαιές τοποθεσίες και τοπωνύμια στο Αγρίνιο βρήκαμε τις παρακάτω: Ποντικοβούνια, Λυκοράχια, Αγιος Χριστόφορος, Γκένοβα, Καμαρούλα, Ερημίτσα, Μαύρικας, Μπούζι, Λαγκάδα, Μάνα,  Καρακλούτσα, Βουβαλοπέτσια.

*To παραπάνω κείμενο του πρώην συμβολαιογράφου κ. Κ. Δ. Μαραγιάννη περιέχεται στο βιβλίο του «Το Αγρίνιο»

http://www.agriniopress.gr

Διαβάστε το ίδιο θέμα στο μπλογκ της φίλης Γίτσας,Αγρίνιο γλυκές μνήμες,όπου αναφέρονται και τοποθεσίες πέριξ του Αγρινίου