Ανοχύρωτος για πάνω από τρεις δεκαετίες παρέμενε ο Θεσσαλικός Κάμπος, παρά τις δραματικές προειδοποιήσεις των ειδικών για μεγάλο κίνδυνο πλημμυρών. Η Realnews αποκαλύπτει τις διαχρονικές αστοχίες που «έπνιξαν» τη Θεσσαλία. Τα μικρής εμβέλειας αντιπλημμυρικά έργα που έγιναν κατά τόπους και αποσπασματικά στην περιοχή δεν στάθηκαν ικανά να περιορίσουν τις ζημιές από το καταστροφικό πέρασμα της κακοκαιρίας «Daniel».
Διαχρονικές όμως ήταν και οι εκκλήσεις που απηύθυναν επιστήμονες και φορείς της Θεσσαλίας για τον κίνδυνο πλημμυρών. Μάλιστα, η τελευταία από αυτές έγινε μόλις στις 29 Αυγούστου, δηλαδή περίπου μία εβδομάδα πριν από τη βιβλική καταστροφή, από την Επιτροπή Διεκδίκησης Επίλυσης Υδατικού προβλήματος Θεσσαλίας (ΕΔΥΘΕ), στην οποία συμμετέχουν φορείς όπως ο Γεωπονικός Σύλλογος Λάρισας και το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Κεντρικής Ελλάδας.
Ο Θεοφάνης Γέμτος, καθηγητής του Τμήματος Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και επικεφαλής της ΕΔΥΘΕ, τονίζει στην «R» ότι η μόνη λύση για τη θωράκιση του κάμπου είναι να λειτουργήσουν περιφερειακά της Θεσσαλίας τα τρία μεγάλα φράγματα του Ενιπέα, της Πύλης και του Μουζακίου, τα οποία, αν και έχουν σχεδιαστεί από τη δεκαετία του 1980, έχουν μείνει στα χαρτιά.
Τα τρία φράγματα
«Αν τώρα, αλλά και πριν από τρία χρόνια, στο φαινόμενο του “Ιανού”, είχαμε σε λειτουργία το φράγμα του Ενιπέα στα Φάρσαλα, το οποίο η κυβέρνηση δρομολόγησε αλλά δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί, αλλά και τα φράγματα του Μουζακίου και της Πύλης, είναι βέβαιο ότι τα νερά που κατέκλυσαν την πεδιάδα θα ήταν πολύ λιγότερα. Γιατί τα φράγματα αυτά θα αποθήκευαν εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, όπως ακριβώς συνέβη στον ταμιευτήρα του Πλαστήρα», δηλώνει ο Θ. Γέμτος, συγκλονισμένος από την καταστροφή.
Αυτά τα τρία φράγματα έχουν μελετηθεί από το 1987, χωρίς ωστόσο κανένα να έχει κατασκευαστεί μέχρι σήμερα. Ο ταμιευτήρας νερού στο Μουζάκι προβλεπόταν να έχει χωρητικότητα 530 εκατ. κ.μ. νερού, του Ενιπέα 115 εκατ. κ.μ. νερού και της Πύλης 60 εκατ. κ.μ. νερού. Πρόκειται για μια συνολική χωρητικότητα 705 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων, που σίγουρα θα μπορούσε να περιορίσει το πρωτοφανές πλημμυρικό φαινόμενο που έπληξε τον Θεσσαλικό Κάμπο.
Το 2020, όταν ο «Ιανός» έπληξε με ιδιαίτερη σφοδρότητα τον κάμπο και τα Φάρσαλα «πνίγηκαν» για άλλη μια φορά, το σχέδιο για το φράγμα του Ενιπέα ήρθε και πάλι στο προσκήνιο, μαζί με δεσμεύσεις για ταχεία υλοποίηση. Τρία χρόνια μετά, το έργο, με προϋπολογισμό 243 εκατ. ευρώ, βρίσκεται στη δεύτερη φάση δημοπράτησης. «Εχει ενταχθεί στο πρόγραμμα “ΥΔΩΡ 2” μέσω ΣΔΙΤ (Σύμπραξης Ιδιωτικού και Δημοσίου Τομέα). Εχει γίνει ο διαγωνισμός και μέχρι το τέλος του προγράμματος, που είναι το 2026, θα πρέπει να έχει τελειώσει. Αν υπήρχε ήδη, θα είχε σώσει τον Παλαμά και τον κάμπο των Φαρσάλων», εξηγεί ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Οσο για το φράγμα της Πύλης Τρικάλων, αν και έφτασε μέχρι τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, δυστυχώς δεν προχώρησε. Στο πλαίσιο των εξαγγελιών που δεν υλοποιήθηκαν έμεινε και το φράγμα του Μουζακίου, κομβικό έργο, σύμφωνα με τους ειδικούς, για την αντιπλημμυρική προστασία της Καρδίτσας.
Το υπόμνημα
Στις 29 Αυγούστου 2023, κατά τραγική ειρωνεία, τα μέλη της ΕΔΥΘΕ, σε υπόμνημα που κατέθεσαν στο πλαίσιο της δεύτερης αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΤ) Θεσσαλίας, προειδοποιούσαν για τους κινδύνους από το ενδεχόμενο ακραίων φαινομένων -και όχι μόνο- τονίζοντας ότι «παρά τα χρόνια που μεσολάβησαν από την προηγούμενη αναθεώρηση (2017), δεν υπήρξαν αξιόλογες παρεμβάσεις και έργα στην περιοχή».
Μάλιστα, έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για τους ιδιαίτερα αυξημένους κινδύνους καταστροφών με σοβαρές, όπως τόνιζαν, απώλειες ανθρώπινων ζωών και περιουσιών. «Τα περιφερειακά έργα πολλαπλού σκοπού περιμετρικά του Θεσσαλικού Κάμπου αναμένεται να συμβάλουν αποφασιστικά στην ασφάλεια των κατοίκων και των περιουσιών τους από κινδύνους σημαντικών καταστροφών λόγω των πλημμυρών στη λεκάνη απορροής Πηνειού, καθώς αναμένεται να συγκρατούν τα νερά κατά τη διάρκεια των πλημμυρών και κατά την κρίσιμη στιγμή θα αποτρέπουν να προστίθενται μεγάλες ποσότητες νερού μεταφερόμενες από τα ημιορεινά, περιορίζοντας με αυτόν τον τρόπο αποφασιστικά την καταστροφική τους δράση», σημειωνόταν στο εν λόγω υπόμνημα.
Αντιδράσεις
Και ενώ δεν έχουν προχωρήσει τα έργα που θα θωράκιζαν τη Θεσσαλία, η ελληνική πολιτεία έχει δαπανήσει συνολικά 720 εκατ. ευρώ για τα μισοτελειωμένα έργα της εκτροπής του Αχελώου, η οποία, σύμφωνα με συλλόγους κατοίκων της Θεσσαλίας, αν είχε ολοκληρωθεί, θα πολλαπλασίαζε τον πλημμυρικό κίνδυνο της περιοχής.
Στη Μεσοχώρα Τρικάλων έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή του βασικού φράγματος της εκτροπής, δίχως να έχουν κλείσει τα θυροφράγματα, τα οποία θα εγκλώβιζαν τα νερά του Αχελώου. Οπως λέει χαρακτηριστικά η πρόεδρος του Συνδέσμου Κατακλυζομένων Μεσοχώρας, Νίκη Οικονόμου-Ευαγγελίδη, «στην περίπτωση που το φράγμα ήταν σε λειτουργία, η Μεσοχώρα, το Αρματολικό και τρεις ακόμη συνοικισμοί θα βρίσκονταν στον βυθό της τεχνητής λίμνης, ενώ το εναπομείναν τμήμα του χωριού θα είχε κατολισθήσει, με αποτέλεσμα την ολική καταστροφή του φράγματος Μεσοχώρας. Αν αναλογιστεί κανείς τη μεταφορά υδάτων από τη μία λεκάνη στην άλλη και στον Πηνειό ποταμό, το μέγεθος της καταστροφής που θα ακολουθούσε είναι απερίγραπτο και θα είχε επιδεινώσει την ήδη δραματική κατάσταση».
Η… καθυστερημένη πρόσκληση
Εκτός από την κατασκευή των σωστών αντιπλημμυρικών έργων, οι επιστήμονες τονίζουν ότι στην καταστροφή συνετέλεσε και η διαχείριση των ρεμάτων και πιο συγκεκριμένα οι καθυστερήσεις στον καθαρισμό τους. «Σαφώς το νερό που έπεσε ήταν αδιανόητο. Προφανώς, όμως, αν είχαμε καθαρισμένα όλα τα ρέματα, που δεν ήταν, και αυτό είναι δουλειά της κάθε περιφέρειας, του κάθε δήμου κ.λπ., θα ήταν καλύτερη η εικόνα», τονίζει ο Θ. Γέμτος. Και πάλι κατά τραγική ειρωνεία, την Τρίτη 5 Σεπτεμβρίου, ημέρα που η κακοκαιρία «Daniel» «σφυροκοπούσε» τον Βόλο και το Πήλιο, η Περιφέρεια Θεσσαλίας κάλεσε για την υποβολή προτάσεων πράξεων για έργα που αφορούν τον καθαρισμό ρεμάτων! Οπως αναφέρεται στο έγγραφο που είναι αναρτημένο στη «Διαύγεια» και έχει την υπογραφή του περιφερειάρχη Κωνσταντίνου Αγοραστού, αντικείμενο της πρόσκλησης είναι «η απομάκρυνση φερτών υλικών και απορριμμάτων, προκειμένου να απελευθερωθεί η διατομή για την απρόσκοπτη ροή των όμβριων υδάτων στα ρέματα», αλλά και η συντήρηση και αποκατάσταση των υφιστάμενων αντιπλημμυρικών έργων στα υδατορέματα, στο πλαίσιο της αντιπλημμυρικής προστασίας. Προϋπολογισμός των υποβαλλόμενων έργων ορίστηκε το ποσό του 1,5 εκατ. ευρώ, το οποίο αποτελεί μέρος άλλης δαπάνης, ύψους 10 εκατ. ευρώ, που έχει προϋπολογισθεί για ανάπτυξη υποδομών, όπως μικρά φράγματα και αντιπλημμυρικά.
Την επίσπευση κομβικών έργων για την περιοχή της Θεσσαλίας ζητά από την πλευρά του και ο Χρίστος Καραβίτης, κοσμήτορας της Σχολής Περιβάλλοντος και Γεωργικής Μηχανικής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητής Διαχείρισης Υδατικών Πόρων. «Απαιτούνται μεγάλα έργα στην περιοχή, τα οποία μέχρι στιγμής είτε είναι ανύπαρκτα είτε δεν έχουν ολοκληρωθεί. Εργα που θα αντέχουν. Το φράγμα του Ευήνου, από το οποίο υδρεύεται η Αθήνα και στην κατασκευή του οποίου συμμετείχα, δημιουργήθηκε για να αντέχει τη μέγιστη πλημμύρα των 10.000 ετών και επειδή και πάλι δεν ήμασταν ασφαλείς το αυξήσαμε με 15 φορές την τυπική απόκλιση των μεγίστων πλημμυρών που είχαν ποτέ συμβεί στην περιοχή. Σήμερα, αντέχει 2.800 κυβικά το δευτερόλεπτο», δηλώνει στην «R» ο Χ. Καραβίτης.
Εισαγγελική έρευνα
Σημειώνεται ότι, μετά τις βιβλικές καταστροφές, υπήρξε παρέμβαση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου Γεωργίας Αδειλίνη, προκειμένου να γίνουν στοχευμένες έρευνες από τις εισαγγελικές Αρχές για συγκεκριμένα έργα που δεν έγιναν ή που έγιναν με κακοτεχνίες και για κακοδιαχείριση εκατομμυρίων ευρώ για αντιπλημμυρικά έργα στη Θεσσαλία.
Μεταξύ άλλων, ζητά να διερευνηθούν ποια ακριβώς μέτρα έλαβαν ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, αρμόδιοι αντιπεριφερειάρχες, δήμαρχοι και άλλοι θεσμικοί παράγοντες, μετά την κακοκαιρία «Ιανός» το 2020, σε επίπεδο πρόληψης, εκτέλεσης αντιπλημμυρικών έργων, αλλά και μετά την ακριβή πρόβλεψη της έκτασης του φαινομένου «Daniel», προκειμένου να αποφευχθούν ή τουλάχιστον να μειωθούν οι επιπτώσεις του και, κυρίως, να προστατευθούν οι ζωές των συμπολιτών τους. Επίσης, ζήτησε το ακριβές ύψος των διατεθέντων για αντιπλημμυρικά έργα ποσών από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και τους δήμους Βόλου και Καρδίτσας την τριετία 2020-2023, να διερευνηθούν ποια αντιπλημμυρικά έργα έγιναν, ποια δεν έγιναν και ποια δεν ολοκληρώθηκαν και για ποιους λόγους και αν η κατασκευή τους ήταν σύμφωνη με τους κανόνες. Επίσης, αναφέρεται στο παράδειγμα της γέφυρας του χειμάρρου Ξηριά στον Αλμυρό Μαγνησίας, που είχε πληγεί από τις πλημμύρες του «Ιανού» και ανακατασκευάστηκε από τα τέλη του 2022 μέχρι την άνοιξη του 2023, για να καταρρεύσει τελικά τμήμα της τον Σεπτέμβριο του 2023.
Εξεταστική στη Βουλή
Ραγδαίες εξελίξεις και σε κοινοβουλευτικό επίπεδο προκαλούν οι καταστροφές της πρωτοφανούς κακοκαιρίας που έπληξε τη Θεσσαλία, φέρνοντας σύσταση εξεταστικής επιτροπής που θα διερευνήσει τα αίτια της τραγωδίας.
Το ΠΑΣΟΚ προανήγγειλε, μέσω του εκπροσώπου του, την κατάθεση της πρότασης, η οποία αναμένεται να υπερψηφιστεί και από τη Ν.Δ. Υψηλόβαθμη κοινοβουλευτική πηγή της Ν.Δ., μιλώντας στην «R», τόνισε ότι δεν μπορεί να δει τον λόγο για τον οποίον η πλειοψηφία δεν θα στήριζε μια τέτοια πρόταση. Σε πολιτικό επίπεδο, άλλωστε, η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι δεν υπήρξε αδράνεια. Την επόμενη εβδομάδα αναμένονται εξελίξεις επί του ζητήματος, με την έναρξη των εργασιών της εξεταστικής να προσδιορίζεται για τα τέλη Οκτωβρίου.
Ομαδική μήνυση – Οι ευθύνες και τα… αναχώματα
Σε ομαδική μήνυση εναντίον της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και της πολιτικής προστασίας για έλλειψη συντονισμού προχωρούν κάτοικοι της Φαρκαδόνας Τρικάλων, καθώς υποστηρίζουν ότι με το σπάσιμο αναχωμάτων στον ποταμό Καλέντζη πλημμύρισε το χωριό τους, όπως και άλλα, για να γλιτώσουν οι πόλεις της Θεσσαλίας. «Από την εισαγγελική έρευνα θα πρέπει να πάρουμε σαφείς απαντήσεις. Σύμφωνα με τις πληροφορίες μου, αξιωματούχοι της τοπικής αυτοδιοίκησης έδωσαν εντολή να σπάσουν τα αναχώματα Ενιπέα – Καράμπαλη, τα οποία είναι σχεδόν ενωμένα, με σκοπό τα νερά αντί για την Καρδίτσα να πάνε στα γύρω χωριά. Είμαι σίγουρος ότι τις επόμενες ημέρες θα ανοίξουν τα στόματα και οι υπεύθυνοι θα παραδεχθούν τις πράξεις τους», δηλώνει στην «R» ο δικηγόρος των κατοίκων, Γιώργος Μπαρτζώκης. Κόντρα για τα αναχώματα έχει ξεσπάσει ανάμεσα στον αντιπεριφερειάρχη Καρδίτσας Κώστα Νούσιο και τον δήμαρχο Παλαμά, Γιώργο Σακελλαρίου, για το ποιος έδωσε την εντολή για το σπάσιμο των αναχωμάτων.
Συγκεκριμένα, ο Κ. Νούσιος ανέφερε ότι εκείνο το βράδυ τον κάλεσε ο δήμαρχος Παλαμά για να τον ενημερώσει ότι πλημμυρίζει ο Κοσκινάς και ότι πρέπει να κόψουν το ανάχωμα, ενώ στη συνέχεια του ζήτησε και μηχάνημα, λέγοντας ότι τον εμπιστευόταν λόγω της μεγάλης εμπειρίας του. Από την πλευρά του, ο Γ. Σακελλαρίου είπε πως δεν είχε καμία σχέση με τις αποφάσεις και πως ζήτησε μόνο μηχανήματα και όχι να πέσουν τα αναχώματα.
Ενδεικτικό ότι δεν λειτούργησε τίποτα σωστά κατά το πέρασμα της κακοκαιρίας «Daniel», καθώς, όπως καταγγέλλουν κάτοικοι των πλημμυρισμένων περιοχών, το αντλιοστάσιο στην κοίτη του Μέγα, τα ξημερώματα της Τετάρτης, σταμάτησε να δουλεύει γιατί κόπηκε το ρεύμα και δεν υπήρχε εγκατεστημένη γεννήτρια για να λειτουργήσει.
Υγειονομικός εφιάλτης μετά τις πλημμύρες
Θα χρειαστεί να περάσουν αρκετά χρόνια για την επανακαλλιέργεια των πλημμυρισμένων εδαφών, λένε οι επιστήμονες, που επισημαίνουν την ανάγκη για απολυμάνσεις κτιρίων
Σε κλοιό μολυσματικών ασθενειών βρίσκονται οι κάτοικοι της Θεσσαλίας, με τους ειδικούς να κάνουν λόγο για «υγειονομική βόμβα», πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα.
Επικίνδυνες λοιμώδεις νόσοι και μικρόβια, όπως λεϊσμανίαση από τα τρωκτικά, δυσεντερία, γαστρεντερίτιδα, ηπατίτιδα, σαλμονέλα και τόσα άλλα, απειλούν δυνητικά όλους τους κατοίκους της Θεσσαλίας, ενώ από τα κουνούπια αναμένεται να αυξηθούν τα κρούσματα του ιού του Δυτικού Νείλου.
Το μολυσματικό φορτίο συνθέτουν πάνω από 150.000 νεκρά ζώα σε αποσύνθεση, πλημμυρισμένοι βόθροι, κατεστραμμένοι βιολογικοί καθαρισμοί και ένα «τσακισμένο» αποχετευτικό δίκτυο, που προσέθεσαν στην περιοχή τεράστιες ποσότητες λυμάτων.
Αυτό το φορτίο αναμείχθηκε με τόνους τοξικών υλικών, όπως λιπάσματα, χημικά, φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα, αλλά και πετρέλαιο, λάδια και βιομηχανικά υλικά που διοχετεύτηκαν μέσα στα σπίτια και στα εδάφη, με άγνωστες μέχρι στιγμής συνέπειες.
Οπως επισημαίνει στη Realnews ο καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας Χαρίλαος Κουτής, επειδή το μικροβιακό φορτίο είναι πολύ μεγάλο, τα σπίτια δεν πρέπει να καθαριστούν από τους κατοίκους, αλλά να απολυμανθούν από ειδικά συνεργεία.
Μέχρι στιγμής, όμως, τα σπίτια καθαρίζονται από τους πολίτες. Κατάλληλο υλικοτεχνικό εξοπλισμό και απολυμαντικά για οχήματα και προσωπικό χρησιμοποιεί μόνο ο Ειδικός Διακλαδικός Λόχος Αντιμετώπισης Πυρηνικής – Βιολογικής – Χημικής Αμυνας του ΓΕΕΘΑ, που έφτασε στην περιοχή με αποστολή την εγκατάσταση πέντε σταθμών απολύμανσης.
Ειδικοί επιστήμονες παραθέτουν στην «R» αναλυτικά τους κινδύνους που διατρέχουν οι κάτοικοι της Θεσσαλίας και μιλούν για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της καταστροφής.
Δημοσθένης Σαρηγιάννης, Καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής, ΑΠΘ: «Βαρύ παθογόνο φορτίο»
«Η πιθανότητα για την εμφάνιση ασθενειών είναι πολύ μεγάλη, καθώς το παθογόνο φορτίο είναι σημαντικό. Προέρχεται από τοξικά υλικά, όπως πετρέλαια, φυτοφάρμακα, χημικά, αλλά και από την αποσύνθεση νεκρών ζώων και την υπερχείλιση βόθρων, που προκαλούν δυσεντερίες και άλλες επιπλοκές. Μέχρι να δοθούν διαβεβαιώσεις από τις Αρχές, επιβάλλεται οι κάτοικοι να πίνουν εμφιαλωμένο νερό, να μαγειρεύουν με αυτό και να πλένονται με αυτό. Απαραιτήτως γάντια και απολύμανση σε όποιον έρχεται σε επαφή με τα λιμνάζοντα. Απαιτούνται συνεχείς αναλύσεις και έλεγχοι επί μήνες ώστε να φτάσουμε σε μια ασφαλή κατάσταση. Για την επανακαλλιέργεια εδαφών ίσως να απαιτηθούν πολλά χρόνια. Χρειάζεται εγρήγορση από τις Αρχές και πληροφόρηση του πληθυσμού. Υπάρχει, όμως, και η πιθανότητα μόλυνσης από τοξικά υλικά, αγροβιομηχανικά υλικά που χρησιμοποιούνται, βιομηχανικά λάδια, πετρελαιοειδή, καθώς η επαφή μπορεί να προκαλέσει τοξικολογική μόλυνση. Επιπλέον, οι θαλάσσιοι οργανισμοί μπορεί να επηρεαστούν. Θα μας το δείξουν οι έρευνες μετά την αποστράγγιση των υδάτων, για να δούμε πόσο βαθιά έχει προχωρήσει η όποια μόλυνση».
Γκίκας Μαγιορκίνης, Καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας, ΕΚΠΑ: «Μολυσματικό και επικίνδυνο νερό»
«Για τις βραχυχρόνιες συνέπειες, αυτό που φοβόμαστε βρίσκεται στο λιμνάζον νερό, το οποίο είναι δυνητικά μολυσματικό και επικίνδυνο, καθώς ήρθε σε επαφή με αποχετεύσεις, αγωγούς και βόθρους. Υπάρχει ο κίνδυνος κάτοικοι να κολλήσουν ασθένειες, όπως γαστρεντερίτιδες, ηπατίτιδα Α και ηπατίτιδα Ε και ενδεχομένως λεπτοσπείρωση από τα νεκρά τρωκτικά. Οσοι έχουν κάνει το εμβόλιο στην παιδική τους ηλικία για την ηπατίτιδα Α δεν κινδυνεύουν. Αναμένουμε και αύξηση του πληθυσμού των κουνουπιών και, επειδή η περιοχή είναι ενδημική για τον ιό του Δυτικού Νείλου, υπάρχει πιθανότητα να δούμε αύξηση των κρουσμάτων. Δυστυχώς, πρέπει να έχει γίνει πρόσμειξη χημικών, όπως λιπάσματα και εντομοκτόνα ή πετρελαιοειδή, οπότε θα υπάρξουν και εκεί επικίνδυνες επιπτώσεις. Οποιαδήποτε επαφή με το μολυσμένο πόσιμο νερό ή με τα λιμνάζοντα ύδατα μέσω του στόματος ή των ματιών ενέχει τον κίνδυνο μετάδοσης, όχι μόνο η κατανάλωση, αλλά και η χρήση του, όπως για το πλύσιμο των δοντιών».
Χαρίλαος Κουτής, Ομότιμος Καθηγητής Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής: «Απολύμανση από ειδικούς»
«Τα υλικά που κατέκλυσαν τις περιοχές φέρουν ένα πολύ μεγάλο μικροβιακό φορτίο, αλλά ταυτόχρονα και χημικό και τοξικό φορτίο. Στα σπίτια που έχουν κατακλυστεί από τα νερά πρέπει να γίνουν τα εξής: Η λάσπη από τα σπίτια πρέπει να απομακρυνθεί με μηχανικό τρόπο, σε κάδους. Τα σπίτια δεν πρέπει να καθαριστούν από τους κατοίκους. Δεν γνωρίζουν τους κινδύνους. Θα πρέπει η περιφέρεια και οι δήμοι με ειδικά συνεργεία, με ειδικές στολές, να τα καθαρίσουν, να τα απολυμάνουν και στη συνέχεια να τα δώσουν στους κατοίκους. Δεν μπορούν να κάνουν την απολύμανση οι ίδιοι οι κάτοικοι. Χρειάζονται ειδικά απολυμαντικά, διότι το μικροβιακό φορτίο της περιοχής είναι πολύ μεγάλο. Στα νεκρά ζώα, όπως είναι οι αρουραίοι, τα πρόβατα και οι αγελάδες, πρέπει να γίνει υγειονομική ταφή και όχι καύση. Πρέπει οι γεωπόνοι να κάνουν εδαφικούς ελέγχους, ώστε να ξέρουμε ποια εδάφη είναι κατάλληλα για καλλιέργεια».
Κατεδαφίσεις σπιτιών
Για εκατοντάδες σπίτια που πρέπει να εγκαταλειφθούν ή και να γκρεμιστούν κάνουν λόγο οι ειδικοί του κλάδου των κατασκευών και της αντισεισμικής προστασίας. «Ολες οι κατηγορίες κατασκευών έχουν πρόβλημα. Ομως, όσα είναι πλινθόκτιστα είναι τελειωμένα, δεν έχουν κανένα περιθώριο να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια. Μιλάμε για κατεδάφιση και νέα κατασκευή», τονίζει ο Δημήτρης Παπανικολάου, καθηγητής Δυναμικής και Τεκτονικής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διευθυντής του Εργαστηρίου Τεκτονικής και Γεωλογικών Χαρτογραφήσεων.
Αγωνία για τους αγρότες και τις επιχειρήσεις
Kαλλιέργειες, κτηνοτροφικές μονάδες και εταιρείες έχουν υποστεί μεγάλες ζημιές, ενώ εκφράζονται φόβοι για ελλείψεις σε προϊόντα και για ανατιμήσεις
Στον απόηχο των πρωτοφανών καταστροφών που προκάλεσαν οι πλημμύρες, επιχειρηματίες και αγρότες αγωνιούν για την επόμενη ημέρα, βλέποντας τις επιχειρήσεις και τις καλλιέργειές τους να έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές, ενώ οι κτηνοτρόφοι βρίσκονται σε απόγνωση, βιώνοντας ολοκληρωτική καταστροφή, με ένα μεγάλο μέρος της ζωικής παραγωγής της περιοχής να έχει χαθεί. Την ίδια στιγμή, ορατός είναι ο κίνδυνος για ελλείψεις σε ορισμένα προϊόντα και για ανατιμήσεις, με δεδομένο ότι οι επιχειρήσεις της Θεσσαλίας τροφοδοτούν σε πολύ μεγάλο βαθμό την ελληνική αγορά με τυροκομικά και γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά και με κρέατα. Σημειώνεται ότι η ελληνική αγροτική παραγωγή βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό στον Θεσσαλικό Κάμπο με το ζωικό και φυτικό της κεφάλαιο, καθώς από αυτόν προέρχονται το 74% της παραγωγής δημητριακών, το 11,7% δενδρωδών καλλιεργειών και το 71,1% της παραγωγής χοιρινού κρέατος.
Αναλυτικότερα, ισχυρό πλήγμα από τις καταστροφικές πλημμύρες έχουν δεχθεί αρκετές από τις περίπου 50.500 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλία. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις που έκανε στη Realnews ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Λάρισας Σωτήρης Γιαννακόπουλος, σύμφωνα με τον οποίο «το επιμελητήριό μας έχει 18.000 μέλη. Εκατοντάδες επιχειρήσεις με χιλιάδες εργαζομένους στη Λάρισα, στα Φάρσαλα, στον Τύρναβο, στην Αγιά και στο Κιλελέρ έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές». Μάλιστα, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Λάρισας εκφράζει την αγωνία του ότι πιθανότατα θα υπάρξουν ελλείψεις αλλά και ανατιμήσεις σε ορισμένα προϊόντα. Το Επιμελητήριο Τρικάλων αριθμεί 8.500 μέλη και, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις του προέδρου του, Βασίλη Γιαγιάκου, τουλάχιστον 2.000 με 2.500 επιχειρήσεις έχουν υποστεί ζημιές. «Υπάρχουν επιχειρήσεις που έχουν καταστραφεί ολοσχερώς. Μεγάλες επιχειρήσεις στα Τρίκαλα που θα μπουν σε παραγωγή μετά από έναν μήνα. Επιχειρήσεις που δεν έχουν τη δυνατότητα να διαχειριστούν αυτές τις ζημιές. Πολύ πιθανόν κάποιες επιχειρήσεις που έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές να μη λειτουργήσουν ξανά». Την ίδια κατάσταση περιγράφει και ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Καρδίτσας Κωνσταντίνος Ζυγογιάννης, σύμφωνα με τον οποίο «το επιμελητήριο αριθμεί 6.500 μέλη και περιμετρικά της Καρδίτσας οι επιχειρήσεις έχουν υποστεί ολοκληρωτικές καταστροφές. Επιχειρήσεις που θα αργήσουν να ξεκινήσουν και πάλι τη λειτουργία τους». Μεγάλες καταστροφές έχουν υποστεί και οι επιχειρήσεις στη Μαγνησία. Το Επιμελητήριο της Μαγνησίας αριθμεί 17.500 μέλη, με τον πρόεδρό του Αριστοτέλη Μπασδάνη να εκτιμά ότι «υπάρχουν επιχειρήσεις που έχουν υποστεί μικρές ζημιές, 2.000 και 3.000 ευρώ, και άλλες ζημιές πάνω από 1 εκατ. ευρώ».
Μεγάλες καταστροφές
Μεγάλη είναι και η απώλεια στο ζωικό κεφάλαιο της περιοχής, σύμφωνα με τον ΕΛΓΑ. Τα νεκρά παραγωγικά ζώα από την κακοκαιρία ξεπερνούν τα 200.000, με τα 61.786 να είναι αιγοπρόβατα, τα 123.810 πτηνά, τα 19.355 χοιρινά, τα 5.306 βοοειδή και τα 43.980 μελισσοσμήνη. Από την πλευρά του, ο Σύνδεσμος Ελληνικής Κτηνοτροφίας κάνει λόγο για μια καταστροφή άνευ προηγουμένου, υπολογίζοντας ότι η ζημιά θα ξεπεράσει τις 100.000 αιγοπρόβατα, τα 20.000 χοιρινά, τα 6.000 βοδινά και τα 50.000 κοτόπουλα. Ισχυρό πλήγμα έχει υποστεί και το φυτικό κεφάλαιο της περιοχής, καθώς, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των γεωργικών συνεταιρισμών, έχουν καταστραφεί πάνω από 1 εκατ. στρέμματα καλλιεργειών.
Πώς θα έρθουν τα κοινοτικά κονδύλια
Την έναρξη μιας περιόδου έντονων διαβουλεύσεων ανάμεσα στην Αθήνα και την Κομισιόν σηματοδότησε η δήλωση της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα θα μπορούσε να κινητοποιήσει «μέχρι 2,25 δισ. ευρώ» από τα ευρωπαϊκά ταμεία για την αντιμετώπιση των καταστροφών από τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές.
Πηγές στις Βρυξέλλες σημειώνουν ότι στη λέξη «μέχρι», αλλά και στην αρχική τοποθέτηση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ότι η Κομισιόν θα είναι «εφευρετική, γρήγορη και ευέλικτη», κρύβεται η πραγματική ουσία της ευρωπαϊκής βοήθειας προς τη χώρα μας. Δηλαδή, η Ελλάδα θα μπορούσε να λάβει μέχρι 2,25 δισ. ευρώ, αλλά αυτό δεν είναι σίγουρο και θα εξαρτηθεί από την «ευελιξία και την εφευρετικότητα» της Κομισιόν, αλλά και από το πώς η Αθήνα θα διαχειριστεί τις δυνατότητες που παρέχουν οι ευρωπαϊκοί πόροι και τα ταμεία, ώστε, όπως είπε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να τα κινητοποιήσει. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, καθοριστικό ρόλο θα παίξει η ομάδα δράσης (task force), καθώς στους κόλπους της θα πραγματοποιηθούν όλες οι διαβουλεύσεις και οι υπολογισμοί ανάμεσα στην Κομισιόν και την Αθήνα.
Σύμφωνα με πληροφορίες από την έδρα της Ε.Ε., επικεφαλής της ομάδας θα είναι η γενική γραμματέας της Κομισιόν Ιλβα Γιόχανσον, αλλά μέχρι το τέλος της περασμένης εβδομάδας δεν είχαν γίνει γνωστά τα ονόματα των άλλων στελεχών, ούτε από την πλευρά της Κομισιόν ούτε από εκείνη της Αθήνας. Παράλληλα, πηγές στην έδρα της Ε.Ε. εκτιμούν ότι τόσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και η επιλογή των προσώπων που η Αθήνα θα τοποθετήσει στην task force θα διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο όσον αφορά την ικανότητα της χώρας μας να ζητήσει και να κινητοποιήσει ευρωπαϊκούς πόρους, ενώ η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε μεν ότι η Κομισιόν θα είναι «εφευρετική, γρήγορη και ευέλικτη», αλλά οι πόροι της Ε.Ε. για φυσικές καταστροφές είναι περιορισμένοι.
Εκτός από τα ταμεία που μπορεί να κινητοποιήσει η Αθήνα (οι πόροι των οποίων είναι περίπου γνωστοί, ωστόσο θα εξαρτηθούν από την πορεία των διαδικασιών και των μη απορροφημένων κονδυλίων), το Ταμείο Αλληλεγγύης θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά.
Ωστόσο, από το υπάρχον Ταμείο Αλληλεγγύης υπολογίζεται ότι η Αθήνα μπορεί να πάρει περίπου 400 εκατ. ευρώ «φρέσκο» χρήμα, ποσό πολύ μικρό δεδομένης της έκτασης των καταστροφών. Η πρόταση δημιουργίας νέου Ταμείου Αλληλεγγύης, με πόρους 10-15 δισ. ευρώ από τα αδιάθετα 90 δισ. ευρώ, φτηνά δάνεια του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, φαίνεται ότι θα αποτελέσει προτεραιότητα για τον Κυριάκο Μητσοτάκη το επόμενο διάστημα. Ωστόσο, η όποια αλλαγή για νέους πόρους του Ταμείου Αλληλεγγύης θα είναι χρονοβόρα, καθώς θα πρέπει να υπάρξει σύγκλιση απόψεων μεταξύ Κομισιόν, Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δηλαδή κρατών-μελών, και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μέσα στο κλίμα της ήδη υπάρχουσας έντασης ανάμεσα στις χώρες του Βορρά, που βλέπουν αρνητικά την αύξηση των πόρων του Ταμείου Αλληλεγγύης, και των χωρών του Νότου, σε συνδυασμό με τον σαφή προσανατολισμό της Ε.Ε. προς τη στήριξη νέων τεχνολογιών και τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, το περιθώριο κινήσεων του Ελληνα πρωθυπουργού εκτιμάται ότι δεν θα είναι ιδιαίτερα μεγάλο.
Πηγές στήριξης
Πέραν του Ταμείου Αλληλεγγύης, οι δυνάμει βασικές πηγές στήριξης της Ελλάδας είναι οι εξής:
– Το Ταμείο Ανάκαμψης. Η Ελλάδα θα μπορέσει να απεντάξει έργα ύψους περίπου 400 εκατ. ευρώ που είχαν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αλλά δεν έχουν συμβολαιοποιηθεί, και να τα αντικαταστήσει με άλλα που θα αποκαθιστούν καταστροφές.
– Τα προγράμματα ΕΣΠΑ. Η χώρα μας έχει τη δυνατότητα να μην επιστρέψει τα κεφάλαια που δεν μπόρεσε να απορροφήσει από το ΕΣΠΑ 2014-2020 και να τα χρησιμοποιήσει για αποζημιώσεις. Επιπλέον, θα μπορέσει να εντάξει έργα υποδομών ύψους λίγο πάνω από 1,2 δισ. ευρώ στο ΕΣΠΑ 2021-2027, καθώς και να συμπεριλάβει στο ΕΣΠΑ αποζημιώσεις για οικοσκευές και άλλες ζημιές.
– Η Ελλάδα θα μπορέσει επίσης να κινητοποιήσει τα ταμεία από την Κοινή Αγροτική Πολιτική, αλλά και από το πρόγραμμα «Next Generation 2».
Βασικό επίσης στοιχείο που θα ληφθεί υπ’ όψιν στους υπολογισμούς της στήριξης στους πληγέντες και της αποκατάστασης των ευρύτερων ζημιών είναι και η αναγκαστική προσήλωση στους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε. Ηδη, σύμφωνα με εκτιμήσεις, η Ελλάδα θα μπορέσει να αποζημιώσει με εθνικούς πόρους τις καταστροφές στην αγροτική οικονομία, χωρίς αυτό να θεωρηθεί παραβίαση του καθεστώτος των κρατικών ενισχύσεων.
Δείτε το δημοσίευμα της Realnews
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Για πες