Ο ακήρυχτος πόλεμος κατά των γυναικών στην Ευρώπη - Τα πανευρωπαϊκά πρωτεία διατηρεί η Ελλάδα

Γυναικοκτονίες και αύξηση της βίας κατά των γυναικών στην Ευρώπη στον καιρό της πανδημίας • Τα πανευρωπαϊκά πρωτεία διατηρεί η Ελλάδα σε ένα αιματηρό σκηνικό έμφυλης βίας και ανισότητας που διαιωνίζεται και οξύνεται, αλλάζοντας απλώς τραγικούς πρωταγωνιστές • Μια πολύμηνη διασυνοριακή έρευνα δεδομένων από το MIIR, που διεξάγεται για πρώτη φορά στην Ευρώπη με τη συμμετοχή 18 δημοσιογραφικών ομάδων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων, ρίχνει φως στην κουλτούρα (μη) αντιμετώπισης μιας «επιδημίας» από τις ευρωπαϊκές χώρες

Ανάλυση - Οπτικοποίηση δεδομένων: Θανάσης Τρομπούκης - iMΕdD Lab 

Εικονογράφηση: ΛΟΥΙΖΑ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

«Κάθε φορά που συμβαίνει, το ξαναζείς. Είναι τρομερό. Σκέφτομαι πάντα αχ αυτή η μάνα, αυτός ο πατέρας, τι έχουν να περάσουν». Για την Κατερίνα Κώτη, μητέρα της 31χρονης Ντόρας Ζαχαριά που δολοφονήθηκε στη Ρόδο τον Σεπτέμβριο του 2021 από τον πρώην σύντροφό της λίγες μέρες μετά τον χωρισμό τους, κάθε νέα αναγγελία γυναικοκτονίας είναι ακόμα ένας μικρός θάνατος. Η Ντόρα ήταν το 11ο θύμα εκείνη τη χρονιά σε μια λίστα που έμελλε να μεγαλώσει αρκετά…

Στην καρδιά του περασμένου καλοκαιριού τρεις γυναίκες έχασαν σε λιγότερο από 48 ώρες τη ζωή τους σε διαφορετικές γωνιές της Ελλάδας από τα χέρια των συντρόφων τους. 

Στις 31 Ιουλίου 2022 άντρας μαχαίρωσε μέχρι θανάτου τη σύζυγό του στο Ρέθυμνο, όταν εκείνη του ζήτησε να χωρίσουν. Την επόμενη μέρα στη Ζάκυνθο άλλος άντρας ξυλοκόπησε άγρια τη σύζυγό του και έπειτα τη σκότωσε με μαχαίρι. Λίγες ώρες πριν από τη δολοφονία της η γυναίκα είχε μεταβεί στο οικείο αστυνομικό τμήμα για να καταθέσει για άλλη μία φορά μήνυση σε βάρος του, καθώς την είχε πάλι χτυπήσει. Μερικές μόλις ώρες αργότερα μια 17χρονη στο Περιστέρι θα γινόταν το νεότερο σε ηλικία θύμα γυναικοκτονίας στη χώρα.

Αυτού του είδους η «επιδημική» συχνότητα δολοφονιών γυναικών από νυν ή πρώην συντρόφους τους αποτελεί την κορύφωση μιας τάσης που φαίνεται ότι μαστίζει εδώ και καιρό την Ελλάδα και φαίνεται πως οξύνθηκε κατά την περίοδο της πανδημίας. Και όχι μόνο την Ελλάδα - στην Ισπανία την πρώτη εβδομάδα του έτους σημειώθηκαν τέσσερις δολοφονίες γυναικών σε διαφορετικές πόλεις μέσα σε μία μέρα. Παρόμοιες θλιβερές ειδήσεις φτάνουν και από άλλα ευρωπαϊκά κράτη και αναθερμαίνουν ανά τακτά διαστήματα τη συζήτηση γύρω από την ανάγκη αναγνώρισης της γυναικοκτονίας ως ιδιώνυμου εγκλήματος. Μέχρι στιγμής μόνο δύο ευρωπαϊκά κράτη, η Κύπρος και η Μάλτα, έχουν τολμήσει να κάνουν αυτό το βήμα.

Την υψηλότερη αύξηση, 187,5%, στις γυναικοκτονίες συνολικά σημείωσε το 2021 η Ελλάδα: από 8 περιστατικά το 2020 σε 23 το 2021

Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα; Σημειώθηκε αύξηση στον αριθμό των γυναικών που δολοφονήθηκαν κατά τα τελευταία χρόνια από άντρες συντρόφους ή μέλη των οικογενειών τους; Συμβαδίζει η εξέλιξη αυτή με ευρύτερη έξαρση της έμφυλης και δη της ενδοοικογενειακής βίας κατά την περίοδο της πανδημίας; Υπήρξε όντως ένα διευρυμένο μοτίβο γυναικοκτονιών στην Ευρώπη και ποιες χώρες εμφανίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες στον περιορισμό της βίας κατά των γυναικών;

Η cross-border data έρευνα MIIR - EDJNet

Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δεν είναι εύκολο να βρεθούν, καθώς σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν έχουν δημοσιευτεί επίσημα δεδομένα που να αφορούν χρονολογίες μετά το 2018. Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων - EIGE, που είναι επιφορτισμένο με τη διεξαγωγή ερευνών και την παρακολούθηση των πολιτικών που αφορούν τη βία κατά των γυναικών, έχει ξεκινήσει από το 2020 σχετική έρευνα, ωστόσο τα αποτελέσματα αυτής δεν αναμένεται να δημοσιευτούν πριν από το 2024. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η Ε.Ε. δεν θα έχει για περίπου μία πενταετία πλήρη εικόνα για ό,τι έχει συντελεστεί σε έναν κρίσιμο τομέα που επηρεάζει τον μισό πληθυσμό της!

Το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) μαζί με συνολικά 18 ευρωπαϊκούς δημοσιογραφικούς οργανισμούς, μεταξύ των οποίων και οι iMEdD Lab, Deutsche Welle, El Confidencial, Civio, OBCT κ.ά., στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων (EDJNet) επιχείρησε να αποτυπώσει μέσα από τη συγκέντρωση επικαιροποιημένων στοιχείων τον πληρέστερο χάρτη της βίας κατά των γυναικών στην Ευρώπη σήμερα.

Η έρευνα βασίστηκε σε δύο πρωταρχικές πηγές δεδομένων: αρχικά τους δείκτες του EIGE για την καταγραφή της συντροφικής βίας κατά γυναικών και των γυναικοκτονιών από άντρες δράστες (Intimate Partner Violence), όπως περιλαμβάνονται στην έκθεση του 2021 για την Ισότητα των Φύλων που περιέχει δεδομένα ώς το 2018. Ως «συντροφική βία» το EIGE ορίζει κάθε πράξη φυσικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας που σημειώνεται μεταξύ πρώην ή νυν συζύγων/συντρόφων, ασχέτως του αν κατοικούν στο ίδιο σπίτι. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα αναζήτησαν και συνεισέφεραν επικαιροποιημένα δεδομένα, που ελέγχθηκαν με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές τού EIGE.

Ως δεύτερη πηγή και εργαλείο άτυπης «επαλήθευσης» των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκαν οι βάσεις δεδομένων της Eurostat που παρέχουν στοιχεία ώς το 2020 -και αυτά επικαιροποιήθηκαν από τις δημοσιογραφικές ομάδες- για τις ανθρωποκτονίες με πρόθεση (intentional homicides) αλλά και για βιασμούς, σεξουαλικές επιθέσεις -όπου ο δράστης είναι σύντροφος ή μέλος οικογένειας- καθώς και data για την ποινική μεταχείριση δραστών.

Η μαύρη τρύπα των δεδομένων έμφυλης βίας στην Ε.Ε.

Μετά την επικαιροποίηση στοιχείων στη βάση της πρώτης πηγής δεδομένων, ο συνολικός αριθμός γυναικοκτονιών από το 2010 ώς το 2021 στις 20 χώρες που παρέχουν σχετικά δεδομένα υπολογίζεται σε 3.232 - ωστόσο δεν προκύπτουν δεδομένα για οχτώ χώρες (Πολωνία, Βουλγαρία, Δανία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ρουμανία). Εντούτοις από τον παραπάνω αριθμό προκύπτουν σοβαρές ενδείξεις υποκαταγραφής από τις αστυνομικές αρχές. Κι αυτό γιατί παράλληλα τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν 6.593 ανθρωποκτονίες γυναικών από πρόθεση στην Ευρώπη μεταξύ 2011-2021, εκ των οποίων 4.208 από συντρόφους και 2.385 από συγγενείς (δεδομένα για 20 χώρες: Αυστρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ολλανδία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία).

Τόσο στην έρευνα που πραγματοποιήσαμε όσο και συνολικά στη διαχείριση της βίας κατά των γυναικών και τη χάραξη πολιτικής, η έλλειψη σύγχρονων δεδομένων αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα. Αναζητώντας επικαιροποιημένα δεδομένα οι ομάδες του EDJNet έπεσαν σύσσωμες πάνω στο σημαντικό κενό της δημοσίευσης πρόσφατων δεδομένων από πλευράς κρατικών φορέων καθώς και στην ελλιπή συλλογή δεδομένων που να φέρουν κοινά και άρα συγκρίσιμα χαρακτηριστικά. «Δεν δίνεται βαθμολογία στην Ε.Ε. στον τομέα της βίας λόγω έλλειψης συγκρίσιμων δεδομένων σε όλη την Ε.Ε.» επισημαίνει το ίδιο το EIGE, που αναζητά τρόπους να ξεπεράσει αυτόν τον σκόπελο.

Παρά τα εμπόδια, από τα δεδομένα που περιλαμβάνει πλέον η πρωτογενής βάση δεδομένων του MIIR προκύπτουν σημαντικά ευρήματα για την κατεύθυνση της έμφυλης βίας στην Ελλάδα και την Ευρώπη πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το διάστημα της πανδημίας.

Έκρηξη γυναικοκτονιών στην Ελλάδα

Για πιο αξιόπιστα αποτελέσματα, εξαιτίας και των ελλιπών δεδομένων και διαφορετικών μεθόδων καταγραφής των γυναικοκτονιών βάσει του δείκτη του EIGE από χώρα σε χώρα, επιλέχθηκε η σύγκριση όχι των απόλυτων αριθμών, αλλά της ποσοστιαίας μεταβολής γυναικοκτονιών από χρόνο σε χρόνο για τις χώρες που έχουν διαθέσιμα δεδομένα, καθώς και η αναγωγή των στοιχείων σε συγκρίσιμα ποσοστά ανά 100.000 πληθυσμού.

Την υψηλότερη αύξηση, 187,5%, στις γυναικοκτονίες συνολικά σημείωσε το 2021 η Ελλάδα: από 8 περιστατικά το 2020 σε 23 το 2021. «Αλμα» έκανε και η Σουηδία με αύξηση γυναικοκτονιών 120% το 2018 σε σύγκριση με το 2017, ενώ η Εσθονία και η Σλοβενία σημείωσαν αύξηση 100% το 2015 και το 2020 αντίστοιχα. Συγκρίνοντας τη διετία της πανδημίας με το 2019 προκύπτει ότι σε Ελλάδα, Σλοβενία, Γερμανία και Ιταλία υπήρξε σημαντική αύξηση στις γυναικοκτονίες.

Για τις ανάγκες της έρευνας οι συμμετέχουσες ομάδες συνέλεξαν επίσης στοιχεία από ανεπίσημες πηγές, όπως τα κατά τόπους Παρατηρητήρια για την καταγραφή των γυναικοκτονιών που στην πλειονότητά τους παρακολουθούν τις εξελίξεις στα μίντια και έχουν στόχο τον έλεγχο της υποκαταγραφής της βίας κατά των γυναικών. Η επιλογή αυτή έγινε ώστε να συγκριθεί ο επίσημος αριθμός γυναικοκτονιών με τον ανεπίσημο αριθμό.

«Δεν διατεινόμαστε ότι κάνουμε ακριβή καταγραφή, προσπαθούμε να καταδείξουμε την αναγκαιότητα των ανοιχτών δεδομένων. Το θέμα της βίας στην πανδημία είναι πολύ σύνθετο και όχι παροδικό. Από το 2019 μέχρι το 2022, με τα δεδομένα που έχουμε, παρατηρούμε μια διάρκεια του φαινομένου» επισημαίνει η Αθηνά Πεγκλίδου που ίδρυσε το Ελληνικό Τμήμα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Γυναικοκτονιών. Για το 2020 και το 2021 προκύπτει ότι ο ανεπίσημος αριθμός καταγεγραμμένων γυναικοκτονιών που συνέλεξε το Παρατηρητήριο ήταν υψηλότερος στην Ελλάδα από τον επίσημο αριθμό κατά 2,4 φορές το 2020 και 1,4 φορές το 2021.

Στη Σερβία ο ανεπίσημος αριθμός γυναικοκτονιών που συγκέντρωσε η ΜΚΟ Αυτόνομο Κέντρο Γυναικών (Autonomous Women’s Centre) ήταν σχεδόν 1,5 φορές υψηλότερος από τον επίσημο αριθμό.

Εξετάζοντας τα στοιχεία της Eurostat για τις ανθρωποκτονίες με πρόθεση γυναικών από άντρες, συντρόφους ή συγγενείς, επιβεβαιώνεται για την Ελλάδα ανάλογη αύξηση ύψους 156% το 2021 σε σχέση με το 2020. Η ανάλυση δείχνει ακόμα ότι η Σλοβενία είχε 100% αύξηση στο πρώτο έτος της πανδημίας σε σύγκριση με το 2019 και ακολούθησαν η Κροατία, η Αυστρία και η Ουγγαρία με αύξηση 55,6%, 28,6% και 26,1% αντίστοιχα.

Η Κριστίνα Φάμπρε Ροσέλ είναι επικεφαλής του Τμήματος Εμφυλης Βίας στο EIGE και εξηγεί ότι κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown παρατηρήθηκε μια σχετική μείωση των περιστατικών γυναικοκτονιών, ωστόσο ο κίνδυνος παραμόνευε: «Οι γυναίκες δεν κινδύνευαν σε εκείνο το στάδιο το ίδιο, γιατί ήταν διαρκώς με τον δράστη και εκείνος ένιωθε πιο σίγουρος. Ολη η δύναμη και ο έλεγχος ήταν στα χέρια του. Η γυναίκα δεν είχε πού να πάει, δεν είχε έξοδο. Ετσι αυξήθηκε η ενδοοικογενειακή βία, αλλά όχι η πιο σοβαρή μορφή της. Για εμάς αυτό που ήταν πιο ανησυχητικό τότε ήταν τα μέτρα που θα ακολουθούσαν μετά την καραντίνα. Πώς θα προστατεύαμε όλες αυτές τις γυναίκες που ξέφυγαν από τους θύτες τους. Ο φόβος μας ήταν ότι η πιο σοβαρή μορφή βίας, η γυναικοκτονία, θα μπορούσε να αυξηθεί μετά την απελευθέρωση των μέτρων lockdown».

Οπως δείχνουν τα στοιχεία της έρευνας δεδομένων, αυτό συνέβη το 2021 σε αρκετές χώρες και κυρίως στην Ελλάδα.

Τουλάχιστον το 44% των γυναικών στην Ευρώπη έχει υποστεί ψυχολογική βία κάποια στιγμή από έναν σύντροφο

Τα λεγόμενα της επικεφαλής του Τμήματος Εμφυλης Βίας επιβεβαιώνονται και από την ανάλυση άλλων δεικτών του EIGE σχετικά με τη σωματική, ψυχολογική, οικονομική και σεξουαλική βία. Τα στοιχεία που παρατίθενται στο παρακάτω γράφημα δείχνουν τη διακύμανση που είχε τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των θυμάτων κάθε είδους.

Στην Ελλάδα η περίοδος της πανδημίας χαρακτηρίστηκε από την τρομακτική αύξηση κατά 110,2% στα θύματα σωματικής βίας το 2020 και κατά 90,4% το 2021. Συγκεκριμένα το 2020 είχαν καταγραφεί 3.609 θύματα σωματικής βίας, ενώ το 2021 έφτασαν τα 6.873 και τα θύματα σεξουαλικής βίας από 69 σε 141.

Την ίδια στιγμή η διευρυμένη παρουσία στο Ιντερνετ και η αύξηση της διαδικτυακής βίας συντέλεσε στην αύξηση των θυμάτων ψυχολογικής βίας κατά 84,1% -2.906 περιστατικά- το 2020 και σε μεγαλύτερη αύξηση κατά 104,6% -5.350 θύματα- το 2021. «Πιστεύω ότι έχουμε αρχίσει τώρα πια να αντιλαμβανόμαστε την ψυχολογική βία, οι άνθρωποι συνειδητοποιούν τι είναι η ψυχολογική απειλή και τον αντίκτυπο που αυτή έχει. Αυτό πιστεύω βρίσκεται πίσω από την τάση που βλέπουμε. Ολο και περισσότερο τα θύματα αντιλαμβάνονται ότι αυτό είναι απαράδεκτο, είναι ένα αδίκημα, είναι βία» τονίζει η επικεφαλής του Τμήματος Εμφυλης Βίας στο EIGE.

Σύμφωνα με το EIGE, τουλάχιστον το 44% των γυναικών στην Ευρώπη έχει υποστεί ψυχολογική βία κάποια στιγμή από έναν σύντροφο. Ωστόσο φαίνεται πως υπάρχουν περιπτώσεις κρατών που μπόρεσαν να βάλουν φρένο στην εξάπλωσή της, όπως η Σερβία και η Γερμανία στις οποίες η αύξηση περιορίστηκε τον πρώτο χρόνο της πανδημίας στο 3,4% και 1,5% αντίστοιχα.

Υπάρχουν περιορισμένες αναφορές για την άσκηση οικονομικής βίας κατά γυναικών (πρόκειται για τον ασφυκτικό οικονομικό έλεγχο ή την οικονομική αφαίμαξη που μπορεί ένας άντρας να ασκήσει προς τη νυν/πρώην σύντροφό του), αλλά στις δέκα χώρες που την αναφέρουν υπήρξε αύξηση σε έξι και μείωση σε τέσσερις από το 2015 έως το 2018. Η Φινλανδία είχε την υψηλότερη μέση αύξηση με 33,4%, ακολουθούμενη από την Τσεχία με 26,6%, τη Γερμανία με 12,2%, την Αυστρία με 8,4%, την Ισπανία στο 6% και τη Λετονία στο 4,6%. Από την άλλη πλευρά, το Βέλγιο σημείωσε μέση μείωση -0,1%, η Μάλτα μείωση -2,7%, η Σλοβακία μείωση -12,1% και η Σερβία μείωση -18,1%.

Στον δείκτη της σεξουαλικής βίας η Ελλάδα, η Σερβία και η Σλοβενία παρουσίασαν σημαντικές αυξήσεις τα έτη της πανδημίας. Συγκεκριμένα η σεξουαλική βία στην Ελλάδα αυξήθηκε 115,6% το 2020 και 104,3% το 2021. Στη Σερβία αυξήθηκε κατά 76% το 2021 μετά από μείωση -52,6% το 2020, ενώ στη Σλοβενία αυξήθηκε κατά 64,3% το 2020 και 17,4% το 2021. Η Γερμανία σημείωσε αύξηση 8% το 2020, ενώ και η Ουγγαρία σημείωσε αύξηση 20,8% το 2020, αλλά μεταβολή -6,3% το 2021.

Βάσει των στοιχείων της Eurostat, το 2020 η Ουγγαρία και η Ελλάδα κατέγραψαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις στους αναφερόμενους βιασμούς γυναικών, 41,2% και 36,5% αντίστοιχα, με τη Ρουμανία και τη Σλοβενία να ακολουθούν. Συνολικά τα πρωτεία κατέχει η Σουηδία με 135 θύματα βιασμού και 197 θύματα σεξουαλικής επίθεσης ανά 100.000 γυναικείο πληθυσμό μεταξύ 2015 και 2020. Η Γαλλία, η Φινλανδία και η Δανία, ακολουθούν με 54, 41 και 47 θύματα ανά 100.000 γυναικείο πληθυσμό αντίστοιχα. Ως προς τις σεξουαλικές επιθέσεις η Γαλλία, η Δανία, η Γερμανία και η Φινλανδία έχουν τα υψηλότερα ποσοστά.

Η ολιγωρία των διωκτικών αρχών κοστίζει ζωές

Η Κωνσταντίνα Τσάπα στις 5 Απριλίου 2021 δολοφονήθηκε με μαχαίρι από τον εν διαστάσει σύζυγό της στο χωριό Μακρινίτσα του Πηλίου κοντά στον Βόλο. Την ημέρα εκείνη μέσα στο σπίτι των γονιών της ο δράστης δολοφόνησε επίσης τον αδελφό της Γιώργο Τσάπα. Τέσσερις μέρες νωρίτερα ο δολοφόνος είχε επιτεθεί βίαια στο ίδιο σπίτι ξανά στη μητέρα του ανήλικου παιδιού τους και τους γονείς της. Ανάλογα άγρια περιστατικά είχαν επαναληφθεί αρκετές φορές από τον ίδιο δράστη, ωστόσο, παρά τις εκκλήσεις στην αστυνομία, τις μηνύσεις και το αίτημα για ασφαλιστικά μέτρα, ο δράστης δεν πέρασε ούτε ένα βράδυ στο κρατητήριο.

«Στον καβγά τότε στη Μακρινίτσα πριν από τη δολοφονία είχε έρθει στο σπίτι και μας χτύπησε και τους τρεις, εμένα, τη γυναίκα μου και τη συγχωρεμένη την κόρη μου. Τότε τον πήρε η αστυνομία, τον πήγαν μέσα, τον κράτησαν κάνα δίωρο- τρίωρο. Τον άφησαν όμως και μου λέγανε "δεν μπορούμε να τον κρατήσουμε άλλο"» περιγράφει συντετριμμένος στο MIIR ο Απόστολος Τσάπας, που είδε τα δύο παιδιά του να δολοφονούνται μπροστά στα μάτια του.

«Οι αστυνομικές δυνάμεις είχαν ανεκτική στάση απέναντι στον δράστη» λέει η Ανθούλα Ανάσογλου, συνήγορος της οικογένειας των θυμάτων. «Του είχε γίνει και μήνυση για ενδοοικογενειακή βία το 2021, ωστόσο στο πλαίσιο του αυτόφωρου δεν είχε συλληφθεί ποτέ. Μέσα μάλιστα στο ακροατήριο στη δίκη ο αστυνομικός μάρτυρας παραδέχτηκε ότι λίγες μέρες πριν τον αφήσανε ελεύθερο, λέγοντας "εντάξει μωρέ, ζευγάρι ήταν, θα τα ξαναέβρισκαν"».

Η Ντόρα Ζαχαριά αγνοούσε το 2021 ότι σε βάρος του τότε συντρόφου της και μετέπειτα δολοφόνου της είχε στο παρελθόν ασκηθεί δίωξη για παράνομη βία και οπλοφορία εξαιτίας περιστατικού στο οποίο είχε απειλήσει πρώην σύντροφό του. Το πλημμέλημα της παράνομης βίας είχε παυθεί λόγω εξάλειψης του αξιόποινου, ενώ του είχε επιβληθεί ποινή φυλάκισης δύο μηνών με τριετή αναστολή για το αδίκημα της παράνομης οπλοφορίας. Αλλη πρώην σύντροφός του, θύμα σωματικής βίας, είχε και εκείνη καταθέσει μήνυση σε βάρος του, ωστόσο τα ασφαλιστικά μέτρα δεν εκδικάστηκαν εγκαίρως.

«Αυτήν την καθυστέρηση την πλήρωσε η Ντόρα με τη ζωή της. Χάσαμε το παιδί άδικα…» λέει στο MIIR και την «Εφ.Συν.» η Κατερίνα Κώτη, μητέρα της 31χρονης εκπαιδευτικού που δολοφονήθηκε το 2021.

Από τα διαθέσιμα στοιχεία που συλλέχθηκαν στην Ελλάδα για το 2020 προκύπτει ότι από τους 4.436 δράστες ενδοοικογενειακής βίας κατά γυναικών ασκήθηκε δίωξη στο 70,6% (3.132), εκ των οποίων το 20,9% καταδικάστηκαν, αλλά μόλις το 13,7% απ’ όσους καταδικάστηκαν έφτασαν στη φυλακή. Συνολικά μόλις το 2% των δραστών που άσκησαν βία κατά γυναικών συντρόφων τους φυλακίστηκε.

Κατά μέσο όρο μόνο το 3% των αντρών που διώκονταν για ενδοοικογενειακή βία στην Ελλάδα και το 5% στη Σλοβενία κατέληγαν στη φυλακή ετησίως. Αντίθετα, στην Ισπανία, το μέσο ετήσιο ποσοστό των αντρών που διώχθηκαν για ενδοοικογενειακή βία και κατέληξαν στη φυλακή ήταν 30% αντίστοιχα.

Η μητέρα της Ντόρας Ζαχαριά συμμετέχει σήμερα συχνά σε εκδηλώσεις κατά των γυναικοκτονιών μαζί με τις μητέρες άλλων γυναικών που δολοφονήθηκαν πρόσφατα. Μαζί ζητούν επιτακτικά αλλαγές στον τρόπο που η πολιτεία και η κοινωνία αντιμετωπίζουν συνολικά τη βία κατά των γυναικών και τους δράστες της συντροφικής και ενδοοικογενειακής βίας.

Σε μια ιστορική απόφαση το βράδυ της Τετάρτης 22/2/23, ύστερα από καθυστερήσεις 6 χρόνων λόγω διαρκών εναντιώσεων διαφόρων κρατών-μελών, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε την προσχώρηση της Ε.Ε. ως διακρατικής οντότητας στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης μετά και τη σύμφωνη γνώμη του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Σε ισχύ από το 2014 -και επικυρωμένη στην Ελλάδα από το 2018- η Σύμβαση αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές κείμενο που θέτει κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας στην Ε.Ε. και ενδέχεται να αποτελέσει οδηγό για τις επόμενες πρωτοβουλίες των Βρυξελλών.

Νωρίτερα, στις 25 Νοεμβρίου 2022, διεθνή ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ζητήσει από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να υιοθετήσει το συντομότερο δυνατό τη νέα πρόταση Οδηγίας που κατατέθηκε τον περασμένο Μάρτιο και αφορά την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Μεταξύ άλλων η Οδηγία στοχεύει να κατοχυρώσει στη νομοθεσία της Ε.Ε. ελάχιστα πρότυπα για την ποινικοποίηση ορισμένων μορφών βίας κατά των γυναικών, την προστασία των θυμάτων και τη βελτίωση της πρόσβασης στη Δικαιοσύνη, την υποστήριξη των θυμάτων και τη διασφάλιση του συντονισμού μεταξύ των σχετικών υπηρεσιών και των εργασιών για την πρόληψη.

Προτείνει επίσης να καταστεί επιτέλους υποχρεωτική η συλλογή δεδομένων σε όλη την Ε.Ε., καθώς η έκταση της βίας κατά των γυναικών δεν καταγράφεται και δεν μεταδίδεται επαρκώς, ενώ, όπως επισημαίνεται, και τα δεδομένα δεν είναι εύκολα συγκρίσιμα μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. Αναφέρει μάλιστα πως η τελευταία σχετική πανευρωπαϊκή έρευνα δημοσιεύτηκε το 2014.

Τα αποτελέσματα της διασυνοριακής έρευνας δεδομένων που υλοποιήθηκε από το MIIR στο πλαίσιο του EDJNet έρχονται να τεκμηριώσουν τα παραπάνω. Χρειάστηκαν συνολικά 19 ευρωπαϊκές δημοσιογραφικές ομάδες να αναζητήσουν επί 4 μήνες επικαιροποιημένα δεδομένα από τις εθνικές αρχές τουλάχιστον 22 κρατών για να αναδείξουν εάν υπήρξε αύξηση των γυναικοκτονιών και έξαρση της βίας κατά των γυναικών την περίοδο της πανδημίας στην Ευρώπη. Κάποιες ομάδες πέτυχαν να βρουν νέα και συγκρίσιμα δεδομένα, άλλες όχι.

Είναι ξεκάθαρο σε κάθε περίπτωση πως χωρίς κοινό ευρωπαϊκό σύστημα καταγραφής της βίας κατά των γυναικών και ενίσχυσης του συστήματος προστασίας των θυμάτων, εφαρμογή των νόμων και αυστηροποίηση των ποινών για τους θύτες, αλλά και συστηματική εκπαίδευση των νέων γύρω από ζητήματα έμφυλης ταυτότητας και σεξουαλικών σχέσεων, η έμφυλη βία θα συνεχίσει να τροφοδοτείται. Ενδεχομένως βέβαια κανείς να μην το μαθαίνει, διότι τα περιστατικά απλώς δεν θα καταγράφονται…

Ταυτότητα έρευνας

Η διασυνοριακή έρευνα δεδομένων οργανώθηκε και συντονίστηκε από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR.gr - Mediterranean Institute for Investigative Reporting) στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων (EDJNet - European Data Journalism Network).

H ανάλυση & οπτικοποίηση των δεδομένων υλοποιήθηκε από το iMΕdD Lab (incubator for Media Education and Development). Τον έλεγχο ανάλυσης δεδομένων πραγματοποίησε η Κέλλυ Κική (iMΕdD Lab).

Στην έρευνα, που διεξήχθη από τον Οκτώβριο 2022 ώς τον Φεβρουάριο 2023, συμμετείχαν ακόμα 14 μέλη του EDJNet:

Deutsche Welle (Γερμανία), Openpolis, OBC Transeuropa (Ιταλία), Civio, El Confidencial (Ισπανία), Divergente (Πορτογαλία), CINS (Σερβία), Pod črto (Σλοβενία), BIQdata/Gazeta Wyborcza, Frontstory.pl (Πολωνία), Deník Referendum (Τσεχία), EUrologus/HVG (Ουγγαρία), PressOne (Ρουμανία), Journalism++ (Σουηδία).

Στην έρευνα συνέβαλαν επίσης με δεδομένα οι δημοσιογραφικές ομάδες: Noteworthy (Ιρλανδία), Investigace (Τσεχία) και Atlatszo (Ουγγαρία).

Η έρευνα θα δημοσιευτεί σε τρία μέρη στo miir.gr και την «Εφ.Συν.».

■ Στο 2ο & 3ο μέρος της μεγάλης διασυνοριακής data έρευνας του MIIR

Η ανταπόκριση των Αρχών, η αυστηρότητα των ποινών, η θεσμική πρόληψη και η υποστήριξη των γυναικών θυμάτων βίας

Κώστας Ζαφειρόπουλος, Ιωάννα Λουλούδη, Νίκος Μορφονιός (MIIR) 

https://www.efsyn.gr/