Το μοιρολόι της μπόχας

“Η κόλαση των ζωντανών δεν είναι κάτι που θα υπάρξει. Αν υπάρξει μία, είναι αυτή που βρίσκεται ήδη εδώ, η κόλαση που κατοικούμε κάθε μέρα, που φτιάχνουμε με το να ζούμε μαζί. Δύο τρόποι υπάρχουν για να γλιτώσεις από το μαρτύριό της. Ο πρώτος είναι εύκολος σε πολλούς: δέξου την κόλαση και γίνε μέρος της έτσι που να μην την βλέπεις πια. Ο δεύτερος είναι επικίνδυνος και απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση και γνώση: ψάξε και μάθε να αναγνωρίζεις: ποιος και τι, στη μέση της κόλασης, δεν είναι κόλαση, κι αυτά κάνε να διαρκέσουν, δώσ’ τους χώρο” .

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΛΑΛΗΣ 

Με τα λόγια του Ιτάλο Καλβίνο στον νου, κοιτώ ξανά και ξανά τη φωτογραφία της ντροπής, με την κάσα να σύρεται πάνω σε μια κουβέρτα στα αποκλεισμένα στενά του Ζωγράφου. Μη γράφεις με θυμό, λέω συνεχώς στον εαυτό μου. Μάλλον, το καταφέρνω… 

Παράλληλα, σκέφτομαι μια ατάκα του συγχωρεμένου του παππού μου: κάτω από το καπάκι (σ.σ. φέρετρο), είμαστε όλοι ίσοι. Αν το καλοσκεφτείς, είχε δίκιο. Μόνο στα νεκροταφεία είναι τόσο ορατές οι κοινωνικές και ταξικές αντιθέσεις. Πλούσιοι, δίπλα σε φτωχούς. Γυναίκες δίπλα, ίσα με τους άντρες. Το ίδιο και οι νέοι με τους γέρους. Τα νεκροταφεία είναι ο καθρέφτης της αστικής μας πολυσυλλεκτικότητας. Ωστόσο, με έναν αστερίσκο: Αυτό που διαχωρίζει τους νεκρούς είναι η πορεία τους μέχρι να φτάσουν εκεί. 

Άλλοι, φτάνουν εκεί χορτάτοι, έχοντας απολαύσει το γήινο ταξίδι τους. Άλλοι πάλι, όχι. Ακόμη χειρότερα τα πράγματα γι’ αυτόν που ο ξενιτεμός του άφησε ξένο χώμα να καλύψει το κορμί του. “Ο ξένος μες στην ξενιτιά δεν πρέπει να πεθάνει, γιατί είν’ το χώμα ακριβό και η γης αγορασμένη”, μου θυμίζει ο Παντελής Μπουκάλας. Άραγε, τι πικρό αντίο γι’ εκείνους που δεν τους κλαίει κανείς; Που κηδεύονται σε ξένο τόπο; Που “αγοράζουν” τη γη που θα θαφτούν; 

Όπως και να ‘χει, “κανένας πόνος της ζωής δεν είναι τόσο βαθύς που να μπορεί να συγκριθεί με το θάνατο, αυτόν τον αιώνιο ανταγωνιστή της”. Η απώλεια ισοδυναμεί με σύνθλιψη της ατομικότητας και της έπαρσης του ανθρώπου. Είναι αφόρητος ο πόνος. Είναι όμως και ευκαιρία αναστοχασμού· ένα “σύμπτωμα ότι υπήρχε ζωή”, για να θυμηθούμε και τον Μάριο Μπενεντέτι που μαζί με τον Ντοστογιέφσκι, στον οποίο ανήκει το προηγούμενο απόφθεγμα, ίσως έβλεπαν στην εικόνα από του Ζωγράφου τη χειρότερη έκφανση του σύγχρονου πολιτισμού μας: αυτή της σήψης και της χυδαιότητας. (parallaximag.gr/featured/politismos-mias-polis-fainetai-apo-ton-tropo-pou-timaei-tous-nekrous-tis).  

Άραγε, υπάρχει κάτι χειρότερο από το να θαφτείς μακριά από τον τόπο σου; Ναι, η προσβολή της αιώνιας πατρίδας όλων: Της μνήμης! 

Θρησκεία 

Της μνήμης που αναγνωρίζεται τόσο από την πολιτεία, όσο από την εκκλησία. Είναι βασική αρχή της ορθοδοξίας η αγάπη και προς το σώμα. Γι’ αυτό ακριβώς η σχέση μας με τον νεκρό δε σταματά ποτέ. Η σχέση αυτή είναι έτσι δομημένη, καθώς υπάρχει η πίστη στην ανάσταση και των σωμάτων στη Δευτέρα Παρουσία.  

Προφανώς, ο σεβασμός του νεκρού δεν συναντάται μόνο στην ορθοδοξία. Χιλιάδες χρόνια, οι ανθρώπινες κοινότητες θέτουν ψηλά στην πυραμίδα της αξιακής τους ιεράρχησης τον σεβασμό προς το νεκρό σώμα. Ωστόσο, επιτρέψτε μου να σταθώ στα της ορθοδόξου πίστεως, μιας και σ’ αυτήν ομνύουν συνεχώς οι χριστέμποροι της κυβέρνησης. 

Η ορθόδοξη εκκλησία έχει θεσπίσει ότι ακόμη και ελλείψει σώματος, π.χ. για ανθρώπους που χάθηκαν στη θάλασσα, μπορεί να τελεστεί επιμνημόσυνη δέηση (όχι κηδεία). “Επομένως, είναι ανεπίτρεπτο να βλέπουμε τέτοιες εικόνες, ειδικά από τη στιγμή που έχουμε το σώμα του νεκρού”, μου λέει οργισμένος φίλος της στήλης καλός γνώστης των θεολογικών. Και συνεχίζει: “Το μυστήριο του θανάτου σ’ αναγκάζει εξ ορισμού να μείνεις στο νεκρό σώμα. Δεν είναι τυχαία η παροιμία που λέει: Δεν θα βρει ο παπάς να θάψει, εννοώντας ακριβώς αυτόν τον βίαιο τερματισμό της σχέσης μας με το σώμα του νεκρού. 

Αφήνοντας στην άκρη τις διαφωνίες μας σχετικά με την καύση των νεκρών, κράτησα τα λόγια του, σημειώνοντας από την πλευρά μου πως εικόνες σαν αυτή δεν συνάδουν με μια πολιτεία που σέβεται τους πολίτες της, ακόμη κι όταν αυτοί παύουν να υφίστανται. “Μα, ακριβώς αυτό είναι το θέμα”, μου απαντά. “Μιλάμε για έναν εξουσιαστικό μηχανισμό που αποδίδει τιμές σ’ ανθρώπους που πέθαναν πριν από χιλιάδες χρόνια, και καλά κάνει, αλλά πώς αντιμετωπίζει τους σημερινούς νεκρούς; Τους περιυβρίζει; Αυτοί, δεν έχουν αξιοπρέπεια;”. 

Οικογένεια 

Δεν χρειάστηκε να ψάξω πολύ για να βρω απάντηση στο τελευταίο ερώτημα του συνομιλητή μου. Αρκούσε απλώς να ανοίξω την τηλεόραση. Άλλη μια εκατόμβη νεκρών από την πανδημία. Ο θάνατος ως αβάσταχτη κανονικότητα. 

Με τους κυβερνώντες και τα αποθρασυμμένα παπαγαλάκια τους να παρουσιάζουν τους καταλόγους των θανάτων σαν να πρόκειται για ένα συνηθισμένο, κοσμικό γεγονός. Κι εμείς, απλά νούμερα. Αναλώσιμοι, αποστερούμενοι κάθε ανθρώπινης υπόστασης. Χωρίς όνομα, όνειρα, φίλους, οικογένεια· απλοί εργαζόμενοι· κάπου κάπου και καταναλωτές.  

Μα, σοβαρά τώρα, αναρωτιέσαι αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη σέβεται τους νεκρούς μας; Διακόπτει βίαια το κάπως πρώιμο μοιρολόι μου, η φωνή της δημοσιογραφικής μου συνείδησης. 

Η κυβέρνηση που έδωσε εντολή για “πρωτόκολλο” Ebola στις κηδείες Covid19, μετατρέποντας τις τελετουργίες με τις οποίες αποδίδουμε τιμές στους νεκρούς μας, σε μια άχαρη πορεία προς τον θάνατο; Η κυβέρνηση που θα μπορούσε να είχε σώσει μέχρι και 1.500 ανθρώπους, αν χαλιναγωγούσε τον νεοφιλελεύθερο εαυτό της , ενισχύοντας ή και αποσυμπιέζοντας το ΕΣΥ; (neakriti.gr/article/kriti/1599988/kideies-kodra-stis-odigies-tou-eodu-poios-edose-edoli-gia-protokollo-ebola/ –  alfavita.gr/koinonia/365793_lytras-eos-40-megalyteri-i-thnitotita-sta-nosokomeia-ektos-attikis).

Αλήθεια, δεν ξέρω πότε θα πάψω να κάνω χαζές ερωτήσεις. Όπως δεν ξέρω ποια πατρίδα υπηρετούν οι σημερινοί άρχοντες. Πάντως, όχι τη δική μας. Δεν ξέρω ποια η πίστη τους. Πάντως όχι στους ανθρώπους. Δεν ξέρω καν αν αντιλαμβάνονται με άλλον τρόπο την οικογένεια, πέραν αυτού της συστηματικής παραγωγής μελλοντικών αφεντάδων του τόπου. Ξέρω όμως ότι η μπόχα του κυνισμού τους, δεν ακουμπά το φευγιό των δικών μας ανθρώπων. Γιατί, σ’ αντίθεση με αυτούς, εμείς έχουμε ιερά και όσια: Τη μνήμη των νεκρών μας!

https://www.imerodromos.gr/