Μπροστά σε έναν εφιάλτη; Το καλό και το κακό σενάριο

Το καλό σενάριο:

Γράφει ο ΚΩΣΤΑΣ ΛΟΥΛΟΥΔΑΚΗΣ (ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ)

Η εργατική αναδιάρθρωση που επιλέγεται σήμερα από την κυβέρνηση: κατάργηση του οκταώρου, θεσμοθέτηση δεκάωρης εργασίας, ευελιξία στο χρόνο της εργασίας, κατάργηση του επιπλέον εισοδήματος από υπερωρίες, αποδυνάμωση της δυνατότητας συλλογικοποίησης των εργατικών διεκδικήσεων, παγίωση της τηλεργασίας δηλαδή το ηλεκτρονικό φασόν, μεταβάλλει τους μηχανισμούς κοινωνικοποίησης της εργασίας, απομονώνοντας τον εργαζόμενο από τον κοινωνικό του περίγυρο, γεγονός που θα συρρικνώσει την ανθρώπινη επικοινωνία καθώς ο εργαζόμενος δε θα είναι σε θέση να προσδιορίσει τα όρια ανάμεσα στην προσωπική του ζωή και στην εργασία του.

Ενώ οι αυτοαπασχολούμενοι τηλεργαζόμενοι ή όχι χάνουν μια σειρά δικαιώματα όπως κοινωνική ασφάλιση, δώρα, άδειες μετ΄ αποδοχών επίδομα ανεργίας κ.λπ.  Περνάμε δηλαδή σε μια νέα φάση αυξανόμενης πλαστικοποίησης της εργασίας ως μέσου μείωσης του αμέσου και έμμεσου κόστους της εργασίας (μισθός, επιδόματα, κοινωνική ασφάλιση) με ταυτόχρονη αύξηση του μεριδίου των κερδών σε σχέση με το μερίδιο των μισθών των εισφορών και των φόρων.

Εάν δεχτούμε αυτές τις «υποχρεώσεις», δηλαδή την νέα πραγματικότητα στην αγορά εργασίας, που αναπτύσσει ένα ευέλικτο χωρίς δικαιώματα και νομαδικό, όσο αφορά την αναζήτηση εργασίας, εργατικό δυναμικό τότε αυτόματα έχουμε επιδεινώσει την ανεργία, την φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό και τον κοινωνικό αυτοματισμό, οδηγώντας σε ένα ανθρωποφάγο δίπολο: απασχολούμενοι και αποκλεισμένοι!

Αυτός ο παροξυσμός «εξορθολογισμού» που διήλθε στην φύσης της εργασίας,  θα μεταλλάξει περαιτέρω προς το χειρότερο τις εργασιακές σχέσεις, με το βάρος της μετάλλαξης να πέφτει στον εργαζόμενο. 

Σε συνδυασμό με τα ιστορικά υψηλά επίπεδα ανεργίας, την εργασιακή εφεδρεία δηλαδή, και εκμεταλλευόμενοι την ετερογένεια στην κοινωνική σύνθεση, θα δημιουργήσουν έναν αλληλοσυμπλεκόμενο αυτόματο μηχανισμό φόβου, ανασφάλειας και μοιρολατρίας. Πλέον η ζωή του εργαζόμενου, ενός μισθοσυντήρητου, θα κυβερνάται από τους ρυθμούς και τις απαιτήσεις της κερδοφορίας των εταιρειών… Εθελοντική σκλαβιά!

***

Το εφιαλτικό σενάριο:

Τα επερχόμενα χρόνια θα κλονίσουν συθέμελα ακόμα και τον παροξυσμό «εξορθολογισμού» της εργασίας. Αίρεται ο παραδοσιακός σαφής καταµερισµός της εργασίας και διαµορφώνεται ένα πολύ πιο πολύπλοκο περιβάλλον. Ένα κύμα νέων τεχνολογιών θα προκαλέσει τεχνική διαίρεση της εργασίας: οι ειδικότητες και η οργάνωση της εργασίας θα καθορίζονται στενά από τις τεχνολογικές επιλογές των εταιρειών. Η τεχνολογία δεν καθορίζει µε αυστηρό τρόπο την οργάνωση της εργασίας, και θα δίνει προτεραιότητα στη µείωση της ζωντανής εργασίας, ακόμα και την εξαφάνιση της εργασίας χαμηλού κόστους. 

Οι κυρίαρχες καπιταλιστικές στρατηγικές της αυτοµατοποίησης έχουν σαν συνέπεια τον αποκλεισμό, και την υποκατάσταση της ανθρώπινης εργασίας. Η εργασία ωστόσο σε ένα εργοστασιο αυξηµένης ψηφιοποίησης της παραγωγικής διαδικασίας δεν θα εξαφανιστεί αλλά θα επικεντρώνεται κυρίως στους χειρισµούς ελέγχου και επίβλεψης των αυτοµατοποιηµένων γραµµών παραγωγής.

Ας δούμε πως έθεσε το θέμα ο πρόεδρος του εργοληπτικού κολοσσού Foxconn, Terry Gou, αηδιασμένος προφανώς από τις απαιτήσεις των εργατών, ανακοίνωσε πως θα θέσει σε λειτουργία την πρώτη πλήρως αυτοματοποιημένη μονάδα παραγωγής μέσα στα επόμενα χρόνια. Θα το κάνει αυτό: «Επειδή οι άνθρωποι είναι ζώα, η διαχείριση ενός εκατομμυρίου ζώων μου προκαλεί πονοκέφαλο». (New York Times: Skilled Work, Without the Worker http://www.nytimes.com/2012/08/19/business/new-wave-of-adept-robots-is-changing-global-industry.html ) 

Η τεχνολογική καινοτομία, και το νέο µοντέλο εργασίας στο αυτοµατοποιηµένο βιοµηχανικό εργαστήριο θα κλυδωνίσει όχι μόνο τους μισθοσυντήρητους χαµηλής εξειδίκευσης εργαζοµένους και τα μεσαία κοινωνικά στρώματα αλλά και όσους νομίζουν σήμερα πως διαθέτουν διευρυμένη και εξειδικευμένη γνώση: οι τωρινές τους δεξιότητες ως το 2030 θα τους είναι άχρηστες, θα έχουν απαξιωθεί καθώς η νέα ψηφιακή εποχή απαιτεί ολοένα ανανεούµενες δεξιότητες και ακατάπαυστη μάθηση με προσωπική ευθύνη των ίδιων των ατόμων.

Κάποιος μπορεί να χαρακτηρίσει όλα τα παραπάνω από «εκφοβιστικά» -κάποιες φορές ακόμη και υστερικά, ιδεοληπτικά ή τεχνοφοβικά.

Ισως…

Ιστορικά μιλώντας οι επιπτώσεις της βιομηχανικής και τεχνολογικής αλλαγής, τόσο γενικά στην κοινωνία όσο και στο πεδίο των δεξιοτήτων, αναμένεται να είναι πολύπλοκες. Σε ένα περιβάλλον που επίκεινται δοµικές αλλαγές στην παγκόσµια κατάταξη των εθνικών οικονοµιών, τη διαδικασία συσσώρευσης του κεφαλαίου και την αποϋλοποίηση της εργασίας, δεν γνωρίζουμε τι δυνάμεις μπορεί να απελευθερώσουνε: Δυνάμεις που θα επιβληθούν μονομερείς; Δυνάμεις ιδιοτελείς που θα αυξήσουν, αντί να μειώσουν, τις ταξικές ανισότητες; Δυνάμεις που θα εξάλειψουν τα ορία µεταξύ οικογενειακή, προσωπικής και επαγγελµατικής ζωής; Δυνάμεις που θα επιβάλουν μορφωτικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανισορροπίες;

Ή, ουτοπικά μιλώντας, δυνάμεις που θα βελτιώσουν τη θέση και τις προοπτικές της εργατικής τάξης, προλειαίνοντας το έδαφος για την ανάδυση του σοσιαλισµού;

Πάντα οι απαντήσεις είναι δυσκολότερες από τις ερωτήσεις…

Ο συγγραφέας Peter Frase στο άρθρο του «One thing we can be certain of is that capitalism will end» αναφέρει: «ο µεγάλος κίνδυνος της αυτοµατοποίησης της παραγωγής σε µια ιεραρχικά διαρθρωµένη κοινωνία στην οποία οι πόροι σπανίζουν είναι ότι καθιστά τη µεγάλη µάζα των ανθρώπων περιττή για την κυβερνώσα ελίτ» (https://www.jacobinmag.com/2011/12/four-futures/)

Λέτε;

Μήπως έχετε αμφιβολίες;

Θα καταφύγω στην διάνοια του Stephen Hawking «Η ανάπτυξη πλήρους τεχνητής νοηµοσύνης θα µπορούσε να σηµάνει το τέλος της ανθρώπινης φυλής» (BBC: Stephen Hawking warns artificial intelligence could end mankind https://www.bbc.com/news/technology-30290540)

Μήπως λοιπόν έρχεται ένας κόσµος εξαρτώµενος απο µηχανές, που θα βασίζονται στα δεδοµένα και στους αλγόριθµους;

Ο δισεκατομμυριούχος διευθύνων σύμβουλος της Tesla και της διαστημικής εταιρείας SpaceX Elon Musk δήλωσε και ότι «οι εργαζόµενοι θα πρέπει να αυξήσουν τις δεξιότητές τους µέσω µιας συγχώνευσης της βιολογικής και της µηχανικής νοηµοσύνης» (Τheguardian: Neurotechnology, Elon Musk and the goal of human enhancement https://www.theguardian.com/technology/2018/jan/01/elon-musk-neurotechnology-human-enhancement-brain-computer-interfaces)

Δηλαδή: οι άνθρωποι στο άμεσο μέλλον αν θέλουν δουλειά πρέπει να ανταγωνιστούν τα ρομπότ!

Μην τρομάζετε όμως γιατί υπάρχει φιλάνθρωπη λύση για την μεγάλη μάζα πετριτών ανθρώπων που δεν διαθέτουν “προσωπική ικανότητα”, ή κάποια “δεξιότητα”: Ο Bill Gates, προτείνει τη φορολόγηση των ροµπότ για τη χρηµατοδότηση ενός βασικού εγγυηµένου εισοδήµατος για όλους όσοι θα εξωθούνται στην ανεργία. (marketwatch: Bill Gates says robots should pay taxes if they take your job https://www.marketwatch.com/story/bill-gates-says-robots-should-pay-taxes-if-they-take-your-job-2017-02-17)

Σύμφωνα με κάποιους η κατάσταση του κόσμου σε μια ορισμένη ιστορική στιγμή, είναι δεδομένη από προηγούμενες καταστάσεις, ανώτερες δυνάμεις και φυσικούς νόμους. Αν δεχθούμε ότι ισχύει αυτό τότε οι επιπτώσεις είναι τρομακτικές: δεν υπάρχει αυθυπέρβαση και διαφυγή καθώς φαίνεται να μην είμαστε τελικώς εμείς οι ίδιοι που δημιουργούμε τις συνθήκες της ζωής μας, από τη στιγμή που εξωτερικά αίτια τα οποία δεν γνωρίζουμε, προδιαγράφουν την μοίρα μας.

Αυτό θέλουμε;

Να μην είμαστε πλέον σε θέση να ερμηνεύσουμε τον κόσµο γύρω μας ούτε να τον αλλάξουμε;

Ένα είναι σίγουρο: πως είναι απαραίτητη η διασφάλιση της συµµετοχής του κοινωνικού συνόλου στον µετασχηµατισµό που αναμφίβολα θα επιφέρει η τεχνολογική επανάσταση που ήδη συμβαίνει.

https://www.imerodromos.gr/