«Ιδιώνυμο» Βενιζέλου: Όταν θεσμοθετήθηκε η ποινικοποίηση της σκέψης

Στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, στο ΦΕΚ της 25 Ιούλη 1929, δημοσιεύεται ο αντικομμουνιστικός νόμος 4229, «Περί των μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» και γίνεται νόμος του κράτους.

του ΑΝΔΡΕΑ ΔΕΝΕΖΑΚΗ

Πρόκειται για το γνωστό φασιστικό «Ιδιώνυμο», ένας νέος νόμος που καθιέρωνε ένα καινούργιο αδίκημα με «ίδιον χαρακτήρα», το αδίκημα να σκέπτεσαι «κομμουνιστικά». 

Ο νόμος αυτός που χαρακτήριζε την κομμουνιστική δράση και ιδεολογία «ιδιώνυμο αδίκημα» στρεφόταν κατά κύριο λόγο ενάντια στο ΚΚΕ και τη δράση του, αλλά απαγόρευε, επίσης, τη δράση σειράς συνδικαλιστικών οργανώσεων, που καθοδηγούνταν από την αρχή της ταξικής πάλης. Είχε γενικότερα στόχο τις δημοκρατικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του λαού.

Στο πρώτο κιόλας ‘Αρθρο του ο νόμος όριζε ότι:

«1. Όστις επιδιώκει την εφαρμογή ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν την δια βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας, ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν τιμωρείται με φυλάκισιν τουλάχιστον έξ μηνών. Προς τούτοις επιβάλλεται δια της αποφάσεως και εκτοπισμός ενός μηνός μέχρι δύο ετών εις τόπον εν αυτή οριζόμενον.

 Με τας αυτάς ποινάς τιμωρείται και όστις επωφελούμενος απεργίας ή λοκ-άουτ, προκαλεί ταραχάς ή συγκρούσεις.

2. Ως ιδιαιτέρα επιβαρυντική περίπτωσις θεωρείται η εκτέλεσις της πράξεως εν δημοσίω τόπω παρόντων πολλών, ή δια του τύπου, ή εάν ο προσηλυτισμός ενεργείται δια χρημάτων, ή απευθύνεται προς ανηλίκους, στρατιωτικούς εν γένει, ή δημοσίους λειτουργούς».

Και στο Άρθρο 2, συμπληρώνει:

«1. Εάν το εν τω προηγουμένω άρθρο αδίκημα τελεσθή δια του τύπου, υπέχει ποινικήν ευθύνην ό τε συγγραφεύς ή συντάκτης του δημοσιεύματος και ο διευθυντής ή εκδότης του εντύπου εάν διατελούν εν γνώσει, αν δε είναι άγνωστοι, την ευθύνην φέρει ο τυπογράφος, εν αγνοία  δε ή ελλείψει τούτου ο εν γνώσει αναλαβών την κυκλοφορίαν αυτού».

Ο νόμος προέβλεπε τη διάλυση των κομμουνιστικών σωματείων και των κομμουνιστικών συγκεντρώσεων. Ειδικές διατάξεις αναφέρονταν στους στρατιώτες, του δημόσιους υπαλλήλους, στους εκδότες των εφημερίδων και τους δημοσιογράφους που «εμφορούνται ή προπαγανδίζουν ανατρεπτικάς ιδέας κατά του κρατούντος καθεστώτος».

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Η παγκόσμια οικονομική κρίση 1929 – 1932 συνέπεσε με περίοδο της βενιζελικής τετραετίας (4 Ιούλη 1928 – 4 Νοέμβρη 1932). 

Η γενική και πολύ σοβαρή χειροτέρευση της ζωής του λαού, λόγω της κρίσης, προκάλεσε την αντίδραση των εργαζομένων και την ένταση της ταξικής πάλης. Στην επίθεση του κεφαλαίου και της κυβέρνησης του Ελευθέριου Βενιζέλου κατά του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών μαζών, οι εργατοϋπάλληλοι , οι αγροτιά, οι επαγγελματοβιοτέχνες απάντησαν με μαζικές απεργίες, με έντονες και μαχητικές διαδηλώσεις και συλλαλητήρια.

5 Γενάρη 1929: 7000 μεταλλωρύχοι κηρύττουν απεργία στη Στρατονίκη. Η αστυνομία επιτίθεται κατά των απεργών και τραυματίζει σοβαρά δυο εργάτες. Η απεργία συνεχίζεται μέχρι την 1η του Φλεβάρη όπου λύεται αφού η επιχείρηση δέχθηκε να επαναπροσλάβει όλους τους απεργούς και η κυβέρνηση δίνει ρητή υπόσχεση να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους.

Ακολουθούν οι αγρότες του χωριού Καπουτζήδες (9.1.1929) που αντιστέκονται στην αστυνομία η οποία επιχειρεί να τους διώξει από τα κτήματά τους για να τα επιστρέψει στο Πατριαρχείο. Οι οδηγοί λεωφορείωνι της Αθήνας και του Πειραιά (14.1.) κατεβαίνουν σε απεργία ενάντια στα προνόμια της Πάουερ. Στο Βόλο (21.1.) οι εργάτες του τσιμεντοεργοστασίου «Όλυμπος» ξεκινούν απεργία και πετυχαίνουν την εφαρμογή του 8ωρου και την κατάργηση των προστίμων.

1 Φλεβάρη 1929: Κηρύσσεται μια από τις πιο μαχητικές απεργίες, από τους μεταλλωρύχους του Λαυρίου. Κατά των απεργών ασκήθηκε σε όλη τη διάρκεια της απεργίας συστηματική αιματηρή τρομοκρατία. Στις 7 Φλεβάρη η αστυνομία πυροβόλησε τους απεργούς και σκότωσε τον εργάτη Γεώργιο Συρίγο και τραυμάτισε άλλους 33. Πάνω από 7000 εργάτες πήραν μέρος στην κηδεία του συναδέλφου τους, Η απεργία επεκτάθηκε σ’ όλα τα μεταλλωρυχεία του Λαυρίου. Η μαχητική αυτή απεργία λύθηκε στις 16 Μάρτη αφού οι μεταλλωρύχοι πέτυχαν την επαναπρόσληψη των απολυθέντων, την αύξηση των ημερομισθίων τους κατά 10% και την ίδρυση Ταμείου Συντάξεως.

Οι απεργιακές μάχες κλιμακώνονται. Οι καπνεργάτες της Ανατολικής Μακεδονίας, οι τροχιοδρομικοί, οι οικοδόμοι, οι εργάτες της χημικής βιομηχανίας της Ελευσίνας (όπου σκοτώθηκαν από τα πυρά της αστυνομίας δυο εργάτες), οι αυτοκινητιστές της Λειβαδιάς, οι ταπητουργοί υης Αθήνας, οι υφαντουργοί της Μυτιλήνης, οι καπνεργάτες του Αγρινίου, οι φορτοεκφορτωτές του Πειραιά, οι κεραμοποιοί, οι εργάτες του εργοστασίου Λιπασμάτων στον Πειραιά κλπ.

Η κυβέρνηση Ελευθέριου Βενιζέλου για να ανακόψει και να χτυπήσει το ανερχόμενο απεργιακό κίνημα καταθέτει στη Βουλή το νομοσχέδιο «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», στις 22 Δεκέμβρη 1928, τέσσερις μόλις μήνες μετά τις εκλογές που κέρδισε ο Ελ. Βενιζέλος με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. 

Ο νόμος αυτός ήταν δημιούργημα του τότε υπουργού των Εσωτερικών και αντικομμουνιστή Κ. Ζαβιτσιάνου, συνεργάτη αργότερα του δικτάτορα Μεταξά. Στις 17 Ιούλη 1929, το «Ιδιώνυμο» ψηφίζεται από τη Γερουσία, από τους βουλευτές του Κόμματος των Φιλελευθέρων και από Λαϊκό Κόμμα.

Το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη της 18 Ιούλη 1929, μετά την ψήφιση του «Ιδιώνυμου» από τη Γερουσία.

Αμέσως μετά την ψήφιση του «ιδιώνυμου» εντάθηκαν οι συλλήψεις, οι φυλακίσεις, οι εκτοπίσεις, οι ξυλοδαρμοί και οι τραυματισμοί, ακόμα και οι δολοφονίες αγωνιστών, άρχισαν οι μαζικές διώξεις των κομμουνιστών, τέθηκε εκτός νόμου με δικαστική απόφαση η Ενωτική ΓΣΕΕ και η Εργατική Βοήθεια Ελλάδας (ΕΒΕ) και κάθε αγωνιστική κινητοποίηση των εργαζομένων χαρακτηριζόταν από τις αρχές «ιδιώνυμο» αδίκημα και αντιμετωπιζόταν βάναυσα.

Ακριβώς την επομένη της ψήφισης του Ιδιώνυμου, στις 26 Ιούλη 1929,έγινε η πρώτη δίκη για παράβασή του,  ο φοιτητής Παράσχος Μαρμαρέλης δικάζεται και καταδικάζεται σε 8 μήνες φυλάκιση και 3 μήνες εξορία, γιατί διάβαζε την εφημερίδα «Νεολαία», όργανο της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών της Ελλάδας (ΟΚΝΕ) και γιατί δήλωσε στο δικαστήριο ότι είναι κομμουνιστής.

Την ίδια μέρα εκτοπίστηκαν 22 στελέχη του ΚΚΕ σε διάφορα ειδικά «σωφρονιστήρια» που οργανώθηκαν από τις Αρχές για τους νέους επαναστάτες στρατιώτες και ναύτες στο Καλπάκι και τη Μαρμάρω.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εργατικής Βοήθειας Ελλάδας (ΕΒΕ) από τον Ιούλη του 1929 που εφαρμόστηκε το Ιδιώνυμο, μέχρι το Δεκέμβρη του 1932 έγιναν 12.000 συλλήψεις αγωνιστών, 2.203 καταδίκες με σύνολο 1.936 χρόνια φυλακή και 785 χρόνια εξορία. Τραυματίστηκαν και βασανίστηκαν από την αστυνομία και την χωροφυλακή 1.335 εργάτες και αγρότες.

Δολοφονήθηκαν 8 εργάτες. Καταδικάστηκαν σε θάνατο 2. Σκοτώθηκαν 8 αγρότες καταδιωκόμενοι για φόρους και 2 επαγγελματίες.

Στο ίδιο διάστημα στάλθηκαν στους «Πειθαρχικούς Ουλαμούς» του Καλπακίου και της Μαρμάρως 120 στρατιώτες και ναύτες, όπου υποβλήθηκαν σε συστηματικά βασανιστήρια. Ορισμένοι απ’ αυτούς πέρασαν από στρατοδικεία και καταδικάστηκαν σε θάνατο, όπως οι Πανούσης και Μαρκοβίτης, άλλοι σε ισόβια δεσμά και μερικοί σε πολύχρονη φυλάκιση.

Ο νόμος αυτός, που αναγορεύτηκε σε δόγμα της κρατικής πολιτικής ενάντια στον κομμουνισμό και χαρακτήριζε την κομμουνιστική δράση και ιδεολογία «ιδιώνυμο αδίκημα» στρεφόταν κατά κύριο λόγο ενάντια στο ΚΚΕ και τη δράση του, αλλά απαγόρευε, επίσης, τη δράση σειράς συνδικαλιστικών οργανώσεων, που καθοδηγούνταν από την αρχή της ταξικής πάλης και είχε γενικότερα στόχο τις δημοκρατικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του λαού.

Ο εθνάρχης και δημοκράτης Ελευθέριος Βενιζέλος μιλώντας στη Βουλή τον Δεκέμβρη του 1929, διακήρυξε:

«Εγώ δεν θα επιτρέψω αύξησιν των ημερομισθίων… Η ικανοποίησις των αιτημάτων των εργατών σημαίνει ανατροπήν μου… Την γενικήν απεργίαν θα θεωρήσω ως επανάστασιν και θα την καταπνίξω δι’ όλων των ευρισκομένων εις την διάθεσίν μου μέσων…»

Το «Ιδιώνυμο» του Ελ. Βενιζέλου αντικαταστάθηκε από το «Ιδιώνυμο» του Μεταξά, στις 18 Σεπτέμβρη 1936, όταν η δικτατορία της 4ης Αυγούστου δημοσίευσε τον Αναγκαστικό Νόμο 117 «Περί μέτρων προς καταπολέμησιν του κομμουνισμού και των εκ τούτου συνεπειών». Ο ΑΝ 117/1936 «βελτίωσε» τον παλιό νόμο 4229/25.7.1929, υιοθετώντας αυταρχικότερες διατάξεις, αυστηρότερες ποινές, στερήσεις πολιτικών δικαιωμάτων τουλάχιστον για μια πενταετία και θεσπίζοντας τις περίφημες «Δηλώσεις Μετανοίας» κλπ..

Το 1947 το «Μεταξικό Ιδιώνυμο» έδωσε τη θέση του στον Αναγκαστικό Νόμο 509/1947 και στα στρατοδικεία, που προέβλεπε την ποινή του θανάτου για τους «αρχηγούς» στασιαστές και τα ισόβια δεσμά για τους απλούς «στασιαστές».

Τελικά τα «Ιδιώνυμα» καταργήθηκαν με την κατάργηση του ΑΝ 507/1947 στις 23 Σεπτέμβρη 1974, με το άρθρο 3 του ΝΔ 59 «Περί συστάσεως και επαναλειτουργίας πολιτικών Κομμάτων» και την νομιμοποίηση του ΚΚΕ.

 ΠΗΓΕΣ:

— Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α΄ τόμος 1918 – 1949, Σύγχρονη Εποχή 1996, σελ. 208 – 216
— το ΚΚΕ Επίσημα Κείμενα, τόμος τρίτος, σελ. 609 – 615
— ΦΕΚ 245/25.7.1929
— ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 18.7.1929

https://www.imerodromos.gr/