Το έγκλημα χωρίς όνομα που σκοτώνει καθημερινά 137 γυναίκες

Γυναικοκτονία: Γιατί η περιγραφή ενός εγκλήματος που ο ορισμός του έχει δοθεί από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, αποτελεί αντικείμενο συζήτησης στην Ελλάδα;

Γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑ

Η γυναικοκτονία είναι έγκλημα που στηρίζεται στις απαρχαιωμένες κοινωνικές αντιλήψεις και στερεότυπα, σύμφωνα με τα οποία οι γυναίκες είναι ιδιοκτησία του άντρα και έτσι μπορούν να «τιμωρηθούν», «ελεγχθούν», «σωφρονιστούν» μέσω της έμφυλης βίας. 

Η πατριαρχικά δομημένη κοινωνία της Ελλάδας, δυστυχώς, όχι απλά δεν δέχεται τον όρο αλλά σημειώνει ανησυχητικά μεγάλη αύξηση στην τέλεση γυναικοκτονιών.

Όλα τα περιστατικά έμφυλης βίας εποικοινωνούνται από τα ΜΜΕ με όρους όπως «άτυχη κοπέλα», «άτυχη οικογένεια», «άτυχη γυναίκα», «οικογενειακή τραγωδία», «έγκλημα πάθους» με συνοδευτικά  όπως «τη σκότωσε γιατί…», «ήταν καλό παιδί», «τον απειλούσε με χωρισμό».

Ο τρόπος που αναπαράγονται από τα ΜΜΕ είναι ενδεικτικός για το πώς οι γυναικοκτονίες δεν έχουν την ορατότητα που τους αναλογεί, τόσο στο δημόσιο λόγο όσο και στην ελληνική ειδησεογραφία.

Τα θύματα γυναικοκτονίας στην Ελλάδα 2018 - 2021

28/11/2018: Ελένη Τοπαλούδη, τεταρτοετής φοιτήτρια Μεσογειακών Σπουδών στη Ρόδο, βιάζεται και δολοφονείται από τους Μανώλη Κούκουρα και Αλέξανδρο Λούτσαϊ, που δεν δέχονται το «όχι» της.

1/1/2019: Η 28χρονη Αγγελική Πέτρου δολοφονείται από τον 52χρονο πατέρα της ο οποίος τη χτυπάει με σιδερόβεργα και τη θάβει στην αυλή του σπιτιού τους, γιατί δεν δέχεται την πατρική του εντολή να χωρίσει τη σχέση της.

27/1/2019: 51χρονη δολοφονείται άγρια με μαχαίρι από τον εν διαστάσει 54χρονο σύζυγο της, ο οποίος δεν αποδέχεται το χωρισμό τους.

21/3/19: 50χρονη πυροβολείται από τον 87χρονο σύζυγό της. Προσπαθεί να διαφύγει με ταξί, αλλά ο οδηγός δεν θέλει να του λερώσει το ταξί και την πετάει έξω.

2/7 /2019: Η Σούζαν Ίτον, Αμερικανίδα επιστήμονας και καθηγήτρια μοριακής βιολογίας, δολοφονείται και βιάζεται από τον 27χρονο Κρητικό Ιωάννη Παρασκάκη, ενώ έχει βγει για τρέξιμο.

28/11/2019: Η 31χρονη Κλειώ, ΑΜΕΑ, ξυλοκοπείται μέχρι θανάτου από το 40χρονο φίλο της μέσα στο σπίτι τους στον Κατσαμπά Ηρακλείου Κρήτης. 

22/12/2019: Η 33χρονη Αδαμαντία δολοφονείται από τον 54χρονο σύζυγό της, ο οποίος την πυροβολεί με την κυνηγετική καραμπίνα του μέσα στο σπίτι τους.

23/01/2020: 50χρονη δολοφονείται από το σύζυγό της. Την πυροβολεί με κυνηγετική καραμπίνα και αυτοκτονεί με το ίδιο όπλο στη Μακρακώμη.

29/01/2020: 32χρονη Κούρδισσα από τη Συρία δολοφονείται από τον 45χρονο σύζυγό της, ο οποίος της κατάφερε πολλαπλές μαχαιριές στο κέντρο υποδοχής προσφύγων στο Λαύριο.

03/03/2020: 44χρονη γυναίκα πεθαίνει από ασφυξία, ενώ αντιστέκεται κατά τη διάρκεια του ομαδικού βιασμού της από 2 άντρες ηλικίας 47 και 50 ετών.

18/03/2020: Δύο 35χρονες γυναίκες δολοφονούνται από 35χρονο αστυνομικό στην Κάτω Κηφισιά. Η μία ήταν η εν διαστάσει σύζυγός του, με την οποία είχαν 2 παιδιά ηλικίας 5 και 8 ετών, και η άλλη μια φίλη της.

18/08/2020: 52χρονη γυναίκα δολοφονείται από τον 60χρονο σύζυγό της, ο οποίος την πυροβολεί με την κυνηγετική καραμπίνα του μέσα στο σπίτι τους στην Παναγία Καλαμπάκας.

10/10/2020: Η 43χρονη Σβετλάνα-Φωτεινή και ο 43χρονος Έλληνας σύντροφός της Ι.Ζ. δολοφονούνται με απανωτά χτυπήματα από τον πρώην σύντροφό της.

26/10/2020: 37χρονη γυναίκα δολοφονείται από τον 53χρονο σύζυγό της μέσα στο σπίτι τους στην Καλλιθέα.

22/11/2020: 44χρονη γυναίκα δολοφονείται από τον 44χρονο σύζυγό της, ο οποίος την πυροβολεί με την κυνηγετική καραμπίνα του μέσα στο σπίτι τους στον Πύργο Διρού Μάνης.

19/01/2021: Συλλαμβάνεται ο Νορβηγός σύντροφος της 55χρονης γυναίκας που βρέθηκε δολοφονημένη στα Χανιά.

05/04/202: Η 28χρονη Κωνσταντίνα Τσάπα και ο 30χρονος αδερφός της δολοφονούνται από τον 31χρονο εν διαστάσει σύζυγό της στη Μακρυνίτσα Πηλίου.

11/05/2021: Η 20χρονη Καρολάιν Κράουτς δολοφονείται από τον 33χρονο σύζυγο της Μπάμπη Αναγνωστόπουλο στο σπίτι τους στα Γλυκά Νερά.

03/06/2021: 64χρονη δολοφονείται έξω από το σπίτι της στην Αγία Βαρβάρα Αττικής από τον 74χρονο σύζυγό της.

Τρομακτικά στατιστικά στοιχεία

H καταγραφή των στοιχείων στην Ελλάδα είναι δύσκολη. Οι γυναικοκτονίες καταγράφονται ως ανθρωποκτονίες, αποτέλεσμα ενδοοικογενειακής βίας, και εμπίπτουν στο νόμο 3500/2006. Έτσι η εικόνα του εγκλήματος με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της αστυνομίας είναι απροσδιόριστη.

Παγκοσμίως, 137 γυναίκες κάθε μέρα δολοφονούνται από ένα μέλος της οικογένειάς τους, σύμφωνα με την έρευνα «Global study on homicide: Gender-related killing of women and girls» (2019) που διεξήχθη από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών «Για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC)». Το έτος 2017 διαπράχθηκαν παγκοσμίως 87.000 δολοφονίες γυναικών, στο 58% των οποίων ο δράστης ήταν μέλος της οικογένειας. Η αντίστοιχη έρευνα του UNODC το 2012 είχε καταγράψει 48.000 γυναικοκτονίες.

Νομικό πλαίσιο: Το ανύπαρκτο έγκλημα

Το έγκλημα της γυναικοκτονίας δεν περιλαμβάνεται στη νομοθεσία καμίας ευρωπαϊκής χώρας, παρόλο που  η κακοποίηση γυναικών βρίσκεται στην πρώτη θέση των παραγόντων γυναικείας θνησιμότητας στην Ευρώπη σε ηλικιακές ομάδες 16-44.
Στην Ελλάδα η ανθρωποκτονία από πρόθεση τιμωρείται βάσει του άρθρου 299 ΠΚ. Η γυναικοκτονία δεν αναγνωρίζεται από τον νομοθέτη και δεν τιμωρείται βαρύτερα. Στην Ευρώπη, μόνο το Βέλγιο και η Γαλλία έχουν θεσπίσει επιβαρυντική περίπτωση τιμωρώντας αυστηρότερα περιπτώσεις γυναικοκτονιών.

Ορισμός και ερμηνείες

Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), που ιδρύθηκε το 2010, δίνει τον γενικό ορισμό της: «Δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους, οι οποίες διαπράττονται ή γίνονται ανεκτές τόσο από ιδιώτες όσο και από δημόσιους φορείς. Ο όρος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο, το βασανισμό και τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως "εγκλήματα για λόγους τιμής" και λοιπές μορφές δολοφονίας, τη στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, και περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με συμμορίες, το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών και την εμπορία γυναικών και κοριτσιών. 

Ο όρος "femicidio" (από το αγγλικό "femicide", ήτοι γυναικοκτονία) χρησιμοποιείται εκτενώς στη Λατινική Αμερική ως χρήσιμο εργαλείο για την αντιμετώπιση της ανησυχητικής κλιμάκωσης των πολύ βίαιων δολοφονιών γυναικών και κοριτσιών. Εισήχθη παράλληλα η λέξη "feminicidio" προκειμένου να αποτυπωθεί το στοιχείο της ατιμωρησίας και της θεσμικής βίας λόγω έλλειψης λογοδοσίας και επαρκούς ανταπόκρισης από την πλευρά του κράτους, όταν διαπράττονται τέτοιες δολοφονίες. 

Ο δεύτερος όρος χρησιμοποιείται όταν διακυβεύεται η ευθύνη του κράτους. Στατιστικός ορισμός: Η δολοφονία μιας γυναίκας από ερωτικό σύντροφο και ο θάνατος μιας γυναίκας ως αποτέλεσμα πρακτικής που είναι επιβλαβής στις γυναίκες. Ως ερωτικός σύντροφος νοείται πρώην ή νυν συζύγος ή συντρόφος, ανεξάρτητα από το αν ο/η δράστης/στρια έχει μοιραστεί ή μοιράζεται την ίδια κατοικία με το θύμα».

Η σελίδα του κέντρου ΔΙΟΤΙΜΑ, που από το 1989 συμβάλλει στη διαμόρφωση και προώθηση πολιτικών έμφυλης ισότητας, εξηγεί: «Ο όρος γυναικοκτονία (femicide) έρχεται από παλιά, όταν το 1976 τον κατέγραψε η εγκληματολόγος Νταϊάνα Ράσελ (Diana E. H. Russel), ορίζοντας έτσι το εγκληματολογικό και ανθρωπολογικό αυτό φαινόμενο. 

Ο όρος "γυναικοκτονία" έγινε ευρέως γνωστός και υιοθετήθηκε από την εγκληματολογία μετά το 1992, χάρη στο βιβλίο με τίτλο "Femicide: The politics of woman killing", μια συλλογή δοκιμίων που επιμελήθηκαν από κοινού η ακαδημαϊκός Τζιλ Ράντφορντ (Jill Radford) και η εγκληματολόγος Νταϊάνα Ράσελ (Diana E. H. Russell)».

https://www.2020mag.gr/