Βήματα μπροστά για προστασία των ασυνόδευτων παιδιών

Φωτ. A.P. Photo / Petros Giannakouris

Οι απίστευτοι ισχυρισμοί των τελευταίων ημερών έφεραν στη δημοσιότητα το θέμα της προστασίας των ασυνόδευτων ανηλίκων με μια πρωτόγνωρη ένταση που ποτέ έως τώρα δεν είχε απασχολήσει την ελληνική κοινωνία.

Αντίθετα, κάθε προσπάθεια για δημιουργία δομών ασυνόδευτων ανηλίκων έβρισκε πολίτες και τοπικούς άρχοντες σε πλήρη αντίθεση. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι η κατάσταση για την πλειονότητα των ασυνόδευτων παιδιών που βρίσκονται στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί τον τελευταίο χρόνο, ενώ παράλληλα ένας μεγάλος αριθμός παιδιών έχει μετεγκατασταθεί στο εξωτερικό ή πρόκειται να μετεγκατασταθεί, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 

Φυσικά τίποτα δεν είναι ρόδινο όταν ακόμα περίπου 1.000 παιδιά βρίσκονται στον δρόμο ή ζουν σε επισφαλείς συνθήκες, ή όταν πολλά ασυνόδευτα παραμένουν εντός των καταυλισμών, σε συνθήκες δύσκολες πολλές φορές. Ωστόσο, σαφώς έχουν γίνει βήματα, ενώ η προσπάθεια συνεχίζεται.

Οπως αναφέρουν εκπρόσωποι των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον χώρο αλλά προτιμούν να μην εκτεθούν στο τοξικό κλίμα των ημερών, «είναι πολύ άδικο να κάνεις τόση προσπάθεια σε ένα τόσο δύσκολο πεδίο και να βρίσκεσαι στο στόχαστρο».

Στις αρχές του προηγούμενου χρόνου, στην Ελλάδα βρίσκονταν 5.424 ασυνόδευτα παιδιά. Κάποια είχαν έρθει μαζί με το μεγάλο κύμα των μεταναστών – προσφύγων το 2015-16, αρκετά όμως έφτασαν το επόμενο χρονικό διάστημα, καθώς αποτελούσαν μεγάλο ποσοστό των επιβατών των βαρκών που έφταναν στα νησιά του Αιγαίου. 

Και επειδή ο όρος «ασυνόδευτα ανήλικα» μπορεί να φέρνει στο μυαλό των περισσότερων ένα χαριτωμένο νήπιο, μόνο το 8%-9% αυτών των παιδιών είναι κάτω των 14 ετών. Πρόκειται δηλαδή για εφήβους, αγόρια στο συντριπτικό τους ποσοστό 91%-94%. Τον Νοέμβριο του 2019 ο εκτιμώμενος αριθμός ασυνόδευτων ανηλίκων στην Ελλάδα ήταν 5.276. Το 23% αυτών προέρχονταν από το Πακιστάν, το 42% από το Αφγανιστάν, το 11% από τη Συρία, ενώ το 24% είχε έρθει από άλλες χώρες.

Σε δομές φιλοξενίας κατάλληλες για τις ανάγκες τους βρίσκονταν μόνο 1.092 παιδιά (στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης – ΕΚΚΑ). Επίσης, 1.746 παιδιά διέμεναν στα ΚΥΤ (Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των νησιών), πολύ συχνά εκτεθειμένα σε άθλιες συνθήκες σε αυτοσχέδιες σκηνές μαζί με ενηλίκους τους οποίους δεν γνώριζαν, στη Μόρια της Λέσβου ή στη Σάμο. Ακόμα 257 ασυνόδευτα παιδιά παρέμεναν σε προστατευτική φύλαξη, δηλαδή στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων, όπου βέβαια δεν είχαν την αναγκαία φροντίδα αλλά τουλάχιστον δεν κινδύνευε η ζωή τους. 

Επιπλέον όμως, 1.184 παιδιά βρίσκονταν «οπουδήποτε» στον δρόμο, σε καταλήψεις, σε διαμερίσματα με άλλους ενηλίκους, πάντως σε σημεία τα οποία οι υπηρεσίες δεν μπορούσαν να εντοπίσουν και δεν γνώριζαν. Με λίγα λόγια, πρακτικά ήταν άφαντα, εξαφανισμένα. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν τα ασυνόδευτα ανήλικα πριν από περίπου ενάμιση χρόνο.

Αυτή τη στιγμή, πολύ περισσότερα παιδιά βρίσκονται σε δομές φιλοξενίας κατάλληλες για την ηλικία και τις ανάγκες τους, που μπορούν να τους προσφέρουν το πλαίσιο παιδικής προστασίας που έχουν ανάγκη. Εχουν δημιουργηθεί 2.023 θέσεις μακροχρόνιας διαμονής για ασυνόδευτα ανήλικα σε μικρές δομές σε όλη τη χώρα και σε διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης. 

Ο αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών που ζουν στα ΚΥΤ των νησιών έχει μειωθεί δραστικά. Χαρακτηριστικά, στο ΚΥΤ της Λέρου δεν υπάρχουν πλέον παιδιά εντός της ζώνης ασφαλείας safe zone που λειτουργούσε για χρόνια. Τα επίσημα στοιχεία αναφέρουν ότι μόνο 76 παιδιά βρίσκονται αυτή τη στιγμή στα ΚΥΤ των νησιών. 

Επίσης, έχει σταματήσει η τακτική του εγκλεισμού των ασυνόδευτων στα αστυνομικά τμήματα και αυτή τη στιγμή συνολικά 38 παιδιά αναφέρονται ως διαμένοντα στα αστυνομικά τμήματα, εκ των οποίων τα 27 θα μεταφερθούν άμεσα. Ωστόσο 915 παιδιά εξακολουθούν να βρίσκονται σε επισφαλείς συνθήκες ή να μην μπορούν να εντοπιστούν από τις υπηρεσίες.

Αυτά τα παιδιά είναι εξαιρετικά ευάλωτα σε οποιονδήποτε θελήσει να τα εκμεταλλευτεί ή να τα παρασύρει σε έκνομες πράξεις, καθώς αισθάνονται ότι δεν έχουν τίποτα να χάσουν και προσπαθούν να επιβιώσουν.

«Καμπανάκι» για χρηματοδοτικό κενό

Ορατός είναι ο κίνδυνος το σύστημα για την προστασία των ασυνόδευτων ανηλίκων που έχει οικοδομηθεί, να αντιμετωπίσει ανυπέρβλητο οικονομικό αδιέξοδο άμεσα. Η σχετική χρηματοδότηση από το AMIF (χρηματοδοτικό ταμείο της Ε.Ε.) έληξε από τις 31/12/2020. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι 14 οργανώσεις – φορείς που συνολικά διατηρούν 41 ξενώνες στους οποίους στεγάζονται 1.144 παιδιά, δεν έχουν χρήματα εδώ και δύο μήνες προκειμένου να αντιμετωπίσουν τόσο τα καθημερινά λειτουργικά τους έξοδα όσο και να πληρώσουν το προσωπικό τους.

Από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, το οποίο έληξε, χρηματοδοτούνταν για τις δομές που λειτουργούν οι οργανώσεις και ΜΚΟ: ΔΟΜ (Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης), «Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός», «Ηλιαχτίδα», «Μετάδραση», «Ιατρική Παρέμβαση», «Κύτταρο Εναλλακτικών Αναζητήσεων Νέων», «Κοινωνικό ΕΚΑΒ», «Νόστος», «ZEUXIS» «Σύλλογος Μέριμνας Ανηλίκων», «Φάρος», «Ευρωπαϊκή Εκφραση», «Αρσις» και «Διεθνές Κέντρο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη». 

Πρόκειται κυρίως για μικρές οργανώσεις οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα να καταβάλλουν από ίδιους πόρους τα κεφάλαια που απαιτούνται για να λειτουργήσουν οι δομές. «Το θέμα είναι ότι από τη μία είναι πολύ δύσκολο να αντεπεξέλθουμε γιατί τα έξοδα τρέχουν και από την άλλη δεν ξέρουμε τι να πούμε στους υπαλλήλους μας γιατί κανείς δεν μας έχει ενημερώσει», τονίζει εκπρόσωπος δομής φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων. «Εφόσον δεν μας καταβληθούν τα χρήματα, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να λειτουργούμε καθώς ήδη έχουμε μπει μέσα δύο μήνες», καταλήγει.

Στελέχη από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανέφεραν στην «Κ» ότι οι πληρωμές θα ξεκινήσουν από τον Μάρτιο, ενώ όπως σημείωναν, «το πρόγραμμα θα επεκταθεί και δεν χρειάζεται οι δικαιούχοι να καταθέσουν νέα αίτηση».

Το πρόβλημα έχει προκύψει από το γεγονός ότι στο τέλος του προηγούμενου χρόνου έληξε η τρέχουσα προγραμματική περίοδος για το πρόγραμμα της Ε.Ε. οπότε πρέπει να υπάρξει νέος σχεδιασμός. Εως ότου ξεκινήσει η νέα προγραμματική περίοδος έχει δημιουργηθεί χρηματοδοτικό κενό, δεδομένων και των δυσκολιών που έχουν προκύψει λόγω της πανδημίας. 

Πηγές του υπουργείου ανέφεραν στην «Κ» ότι δεν υπάρχει κανένα θέμα επιλεξιμότητας των δράσεων για στέγαση, σίτιση και προστασία ασυνόδευτων ανηλίκων οπότε και θα συνεχιστούν οπωσδήποτε. Από την πλευρά του υπουργείου έγινε προσπάθεια να δημιουργηθεί πρόγραμμα-γέφυρα ώστε να μην υπάρξει χρηματοδοτικό κενό, το οποίο όμως έχει καθυστερήσει να εγκριθεί, ανέφεραν.

Το πρόγραμμα μετεγκατάστασης

Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για τη λήψη άμεσων μέτρων στήριξης της Ελλάδας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει τη μετεγκατάσταση 1.600 ασυνόδευτων παιδιών από την Ελλάδα στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εθελοντικά.

Δεδομένου ότι παρά τον μεγάλο αριθμό ασυνόδευτων ανηλίκων που είχε συγκεντρωθεί στην Ελλάδα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη περιορίζονταν στην αποστολή υλικής βοήθειας, η Κομισιόν δημιούργησε το συγκεκριμένο πρόγραμμα που προβλέπει μάλιστα συγκεκριμένη χρηματοδότηση.

Μέχρι σήμερα εθελοντικά συμμετέχουν το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Λιθουανία, το Λουξεμβούργο, η Πορτογαλία, η Ελβετία, οι Κάτω Χώρες.

Ωστόσο, υπάρχει η δυνατότητα για περισσότερες χώρες να συμμετάσχουν στο μέλλον και, στην πραγματικότητα, ορισμένες δεσμεύσεις κάποιων κρατών-μελών παραμένουν ανοιχτές. Από τις 15/4/2020 έως τις 8/2/2021, 585 ασυνόδευτοι ανήλικοι μετεγκαταστάθηκαν στο Βέλγιο, στη Βουλγαρία, στη Φινλανδία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ιρλανδία, στη Λιθουανία, στο Λουξεμβούργο, στην Πορτογαλία, στην Ελβετία και στην Ολλανδία (είμαστε στο 38,7% της διαδικασίας).

Ετσι, σύμφωνα με τις τρέχουσες δεσμεύσεις των κρατών-μελών (1.510 στο σύνολο), 925 Α.Α. μένουν ακόμα να μετεγκατασταθούν, σύμφωνα με τα στοιχεία της ειδικής γραμματείας. Συγκεκριμένα, 2 παιδιά έχουν μεταβεί στην Ολλανδία, 211 στη Γερμανία, 16 στο Λουξεμβούργο, 78 στην Πορτογαλία, 17 στη Βουλγαρία, 20 στην Ελβετία, 152 στη Γαλλία, 30 στο Βέλγιο, 1 στη Λιθουανία, 8 στην Ιρλανδία και 72 στη Φινλανδία. Το 50% αυτών των παιδιών ήταν από το Αφγανιστάν και το 95% αγόρια.

Το πρόγραμμα συμφωνήθηκε τον Μάιο του 2020 και στηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Ασυλο (EASO), τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ), την Υπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF).

Επίσης, στο πλαίσιο της εθελοντικής στήριξης προς την Ελλάδα –δεδομένου ότι δεν έχει καταστεί δυνατό να συμφωνηθεί κάποιο μόνιμο σύστημα μετεγκατάστασης από τις χώρες πρώτης υποδοχής στα άλλα κράτη-μέλη– έχουν μεταφερθεί στη Γερμανία 1.024 άτομα, οικογένειες, μεταξύ των οποίων και 613 παιδιά με σοβαρές ασθένειες. Επίσης, και στη Γαλλία έχουν μεταφερθεί 334 άτομα, οικογένειες και ενήλικοι, ενώ η χώρα έχει δεσμευτεί ότι συνολικά θα αναλάβει τη φιλοξενία 400 ατόμων. 

Τάνια Γεωργιοπούλου

https://www.kathimerini.gr/