«Τ’ όνειρό σου ανασταίνω και το κάθε σου “γιατί”…» - Σαν σήμερα έφυγε από τη ζωή ο Μάνος Λοΐζος

Σαν σήμερα, στις 17 του Σεπτέμβρη 1982, έφυγε πρόωρα από τη ζωή ο μεγάλος κομμουνιστής μουσικοσυνθέτης Μάνος Λοΐζος, του οποίου η ζωή και το έργο συνδέθηκαν άρρηκτα με το προοδευτικό κίνημα και τους αγώνες του λαού μας.

Η καρδιά του έπαψε να χτυπά στο νοσοκομείο της Μόσχας όπου νοσηλευόταν βαριά άρρωστος. Ήταν μόλις 45 χρονών. Η είδηση του θανάτου του σκόρπισε θλίψη στους χιλιάδες συντρόφους, συνοδοιπόρους και ανώνυμους φίλους του, που είχαν πλημμυρίσει το Άλσος Περιστερίου στη διάρκεια των κεντρικών εκδηλώσεων του 8ου Φεστιβάλ ΚΝΕ – Οδηγητή.

Γιος Ελλήνων της διασποράς, ο Μάνος Λοΐζος γεννήθηκε στις 22 του Οκτώβρη 1937 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Η αγάπη του για τη μουσική φανερώνεται από πολύ μικρή ηλικία. Ο πατέρας του του αγοράζει ένα βιολί και ο Μάνος αρχίζει μαθήματα στο ωδείο του Καλομοίρη.

Έρχεται στην Ελλάδα στα μέσα της 10ετίας του 1950.

Το πρώτο τραγούδι που μελοποίησε, το 1962, ήταν το «Τραγούδι του Δρόμου» του Λόρκα, που το διάβασε στην «Επιθεώρηση Τέχνης». Τότε, κυκλοφόρησε και τον πρώτο του, μικρό, δίσκο. Ο Λοΐζος εκείνη την περίοδο συμμετείχε ενεργά, όπως και πολλοί νέοι καλλιτέχνες, στον Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής (ΣΦΕΜ). Το 1962 ανέλαβε τη διεύθυνση της χορωδίας στην παράσταση «Όμορφη Πόλη» του Θεοδωράκη κι έναν χρόνο μετά διευθύνει τη χορωδία στη θρυλική παράσταση των Χατζιδάκι – Θεοδωράκη «Μια πόλη μαγική». Σε αυτήν την παράσταση, μαζί με τον Χρήστο Λεοντή, που διηύθυνε την ορχήστρα, παρουσιάζουν και κάποια δικά τους τραγούδια.

Και τα πρώτα τραγούδια που γράφει εκφράζουν τους δημοκρατικούς αγώνες της εποχής, του 1-1-4, του 15% για την παιδεία τραγουδιούνται στις μπουάτ και στις γειτονιές, στις διαδηλώσεις της ΕΦΕΕ παραμονές του χουντικού πραξικοπήματος. Τα τραγούδια του Μάνου Λοΐζου μιλάνε στις καρδιές των απλών ανθρώπων είτε χρωματίζουν τον έρωτα, είτε παρακινούν σε αγωνιστική εγρήγορση.

«Σαν μουσικός που γράφω τραγούδια ξέρω καλά ότι μπορώ να κάνω τον κόσμο να συνειδητοποιήσει ορισμένα πράγματα και αυτό το θεωρώ μια πολύ σοβαρή λειτουργία… Από πολύ μικρός είδα τα παιδιά να πεινάνε και θεώρησα υποχρέωσή μου να μην το ξεχάσω ποτέ, να κάνω ό,τι μπορώ με την τέχνη μου για να λείψει αυτή η δυστυχία…» Μάνος Λοΐζος

Το 1968 ηχογραφεί το δίσκο «Ο Σταθμός», σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. Από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του δίσκου είναι τα τραγούδια «Δελφίνι, δελφινάκι» και το «Παλιό ρολόι» που ερμηνεύει ο Γιάννης Καλατζής, και το «Η δουλειά κάνει τους άντρες» με ερμηνευτή τον Δημήτρη Ευσταθίου.

Δυο χρόνια αργότερα κυκλοφορούν οι «Θαλασσογραφίες», ξανά σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, με διαλεχτά τραγούδια που ερμηνεύουν ο Γιώργος Νταλάρας («Δέκα παλικάρια», «Έχω έναν καφενέ», «Μάνα δε φυτέψαμε»), ο Γιάννης Καλατζής («Τζαμάικα», «Η γοργόνα»), ο Γιάννης Πάριος («Ένα γέρικο καράβι»), η Μαρίζα Κωχ. Στον ίδιο δίσκο και με το τραγούδι «Σεβάχ ο Θαλασσινός» ο Μάνος Λοΐζος πραγματοποιεί  με μεγάλη επιτυχία την πρώτη του εμφάνιση ως ερμηνευτής.

Στη συνέχεια, γράφει τη μουσική για την ταινία του Αλέξη Δαμιανού «Ευδοκία» και το θρυλικό «Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας».

Ακολουθεί ο δίσκος «Να ‘χαμε τι να ‘χαμε» με τραγούδια που γίνονται μεγάλες επιτυχίες ερμηνευμένα από τον Γιώργο Νταλάρα («Ο Λιόντας», «Πάνε να πεις», « Ήλιε μου σε παρακαλώ» κ.ά.) και τον Γιάννη Καλατζή («Ο Κουταλιανός», «Παποράκι του Μπουρνόβα»).

Μετά τη μεταπολίτευση ο Μάνος Λοΐζος «πιάνει» το λαϊκό αίσθημα και τα τραγούδια του βρίσκονται στο στόμα κάθε ανθρώπου της δουλειάς, φαντάρου, αγωνιστή, νέου…

Ακολουθούν οι κύκλοι τραγουδιών «Καλημέρα ήλιε» («Δώδεκα παιδιά», «Καλημέρα», «Μια καλημέρα είναι αυτή» κ.ά.), «Τραγούδια του δρόμου» με τα υπέροχα «Τσε», «Μέρμηγκας», το «Ακορντεόν» – Δε θα περάσει ο φασισμός, «Στρατιώτης», το «Μη με ρωτάς» κ.ά. και «Τα νέγρικα» σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη («Ο γέρο νέγρο Τζιμ», «Τι έχουν να χωρίσουνε» λευκοί και νέγροι εργάτες κ.ά.).

«Το τεράστιο τέρας που άλλοτε λέγεται φασισμός, άλλοτε μιλιταρισμός και άλλοτε δημοκρατία δυτικού τύπου – που δεν είναι τίποτε άλλο παρά προσωπεία του ιμπεριαλισμού – στέκεται από πάνω μας απειλητικό. Και η αντίδρασή μας είναι να τα ξεσκεπάσουμε και να φωνάξουμε μ’ όλη μας τη δύναμη ενάντιά τους. Είμαστε πια συνειδητοί, “γνωρίζουμε”…» Μάνος Λοΐζος

Το 1976 κυκλοφορούν «Τα τραγούδια μας», σε στίχους του Φώντα Λάδη. Λαϊκά, πολιτικά τραγούδια, με αναφορές σε απεργίες και αγώνες της εργατικής τάξης, ερμηνευμένα μοναδικά από τον Γιώργο Νταλάρα («Πάγωσε η τσιμινιέρα», «Λιώνουν τα νιάτα μας», «Το δέντρο», «Ο Στράτος», «Μετανάστες», «Άλλο τίποτα δεν μένει» κ.ά.).

Το 1979 κυκλοφορούν τα υπέροχα «Τραγούδια της Χαρούλας», σε στίχους του Μανώλη Ρασούλη (τρία του Πυθαγόρα) με ερμηνεύτρια την Χαρούλα Αλεξίου: «Τίποτα δεν πάει χαμένο», «Μες στο πλήθος», «Όλα σε θυμίζουν», «Γύφτισσα τον εβύζαξε» κ.ά. Με τα «Τραγούδια της Χαρούλας» ο μεγάλος συνθέτης δίνει βαθιά ανθρώπινα και συνάμα κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα, που συνοψίζονται στο κορυφαίο τραγούδι του δίσκου:

«Τίποτα δεν πάει χαμένο
στη χαμένη σου ζωή
το όνειρό σου ανασταίνω
και το κάθε σου “γιατί”…»

Ακολουθούν ο τελευταίος του δίσκος «Για μια μέρα ζωής» («Κουτσή κιθάρα», «Σ’ ακολουθώ», «Σε ψάχνω», «Κι αν είμαι ροκ» κ.ά.) και μετά τον θάνατό του τα «Γράμματα στην αγαπημένη», σε ποίηση Ναζίμ Χικμέτ, για τον οποίο ο Μάνος Λοΐζος ακούγεται στο δίσκο να λέει: «γράφτηκαν από το ΄42 μέχρι το ΄46 στις φυλακές της Προύσας, και είναι κατά τη γνώμη μου απ’ τις ωραιότερες σελίδες που έγραψε κατάδικος στην αγαπημένη του».

Για τον Μάνος Λοΐζο το τραγούδι ήταν μορφή έκφρασης και επικοινωνίας, ήταν πολιτική πράξη. «Το θέμα είναι να μπορείς να είσαι στρατευμένος και συγχρόνως γνήσιος καλλιτέχνης, λέγοντας αυτά που πιστεύεις», έλεγε. Το ανεξάντλητο ταλέντο του το έκανε «όπλο» στην πάλη για έναν καλύτερο κόσμο. Στρατευμένος αγωνιστής, ο Μάνος Λοΐζος και με το έργο και τους αγώνες του πορεύτηκε στο πλάι του ΚΚΕ, παλεύοντας για μια δίκαιη κοινωνία. 

«Πρέπει να υπάρχει στρατευμένη τέχνη, γιατί μέσα στο δρόμο αυτής της σχολής μπορούν να βγουν αριστουργηματικά έργα. Αλλά το πιο σπουδαίο είναι ότι η στρατευμένη τέχνη είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στις χιλιάδες των φτωχών παιδιών που πεινάνε, αγωνίζονται και σκοτώνονται καθημερινά», έλεγε.

Ο συνθέτης ανέπτυξε και πρωτοπόρα συνδικαλιστική δράση στο χώρο των δημιουργών παλεύοντας για τα πνευματικά τους δικαιώματα. Ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Ένωσης Μουσικοσυνθετών – Στιχουργών Ελλάδας.

Πατώντας εδώ μπορείτε να περιηγηθείτε στις πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του περιοδικού για τον Μάνο Λοΐζο.

από ΚΑΤΙΟΥΣΑ