Τα «Παπαστράτεια – Εορτές ανοίξεως και Αγώνες», όπως ήταν ολόκληρος ο τίτλος τους, υπήρξε για την πόλη και την ευρύτερη περιοχή ο πιο ολοκληρωμένος πολιτιστικός θεσμός που έχει να παρουσιάσει η τοπική ιστορία της πόλης.
Βέβαια είναι αρκετοί εκείνοι που θα σπεύσουν να πουν, ότι οι γιορτές αυτές «ήταν γιορτές για να τιμηθούν οι Παπαστραταίοι, που ρούφηξαν το μεδούλι της εργατικής τάξης της περιοχής», πως «τις στήριξε η χούντα των συνταγματαρχών με τους εντόπιους λοχαγούς της, κάτω και μέσα από το δόγμα “άρτος και θεάματα”», αλλά όλα αυτά, όπως θα αποδειχθεί και παρακάτω, είναι αλήθειες «τραβηγμένες από τα μαλλιά» και ποτέ μια αλήθεια «τραβηγμένη από τα μαλλιά» δεν είναι αλήθεια.
Καταλήγει να είναι μια σειρά στείρων επικρίσεων μιας ακολουθίας καλά οργανωμένων πολιτιστικών και αθλητικών γεγονότων, τα οποία κατάφεραν να αποκτήσουν και να διατηρήσουν τον μεγαλύτερο βαθμό κοινωνικής όσμωσης και συναίνεσης που απέκτησαν ποτέ παρόμοια γεγονότα και να καθιερωθούν στην κοινωνική συνείδηση της πόλης ως ένας θεσμός ταυτόσημος του ονόματός της.
Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή.
Το έμβλημα των Παπαστρατείων
(Από το εξώφυλλο του προγράμματος των γιορτών την Άνοιξη του 1970. Αρχείο Φανής Καπνιάρη)
Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
Βρισκόμαστε στο μέσον της δεκαετίας του ’40. Η χώρα κάτω από την Αγγλική επιρροή και μέσα από πολιτικές αβελτηρίες των ηγεσιών της, από τη μια, οδηγείται σε εμφύλιο πόλεμο, και από την άλλη, η κοινωνία προσπαθεί να ανασυγκροτήσει τα δεδομένα της και να διεκδικήσει μικρές ανάσες ζωής από τον μπαμπούλα της «Λευκής τρομοκρατίας» που έχουν εγκαταστήσει στην ύπαιθρο οι ΜΑΥδες και οι συνεργάτες τους.
Μέσα σε αυτό το πολιτικό και ιστορικό περιβάλλον με βασιλικό διάταγμα (ΦΕΚ, τεύχος Α αρ. 4/24-10-1944) καθιερώνεται ο επίσημος εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου, ως δεύτερη εθνική επέτειος της χώρας[1].
Εκείνα τα χρόνια στο Γυμνάσιο της πόλης υπηρετεί ως καθηγητής της φυσικής Αγωγής, ο Κωνσταντίνος Χειμάρρας, ο οποίος τον Οκτώβριο του 1946, με την ευκαιρία του τρίτου επίσημου εορτασμού της επετείου της 28ης Οκτωβρίου, διοργανώνει στην πόλη του Αγρινίου μαθητικούς αγώνες στίβου, με την επωνυμία «ΑΓΡΙΝΙΑ». Το ίδιο πραγματοποιεί πέντε μήνες αργότερα, το Μάρτη του 1947, κατά την ημέρα εορτασμού της επετείου της επανάστασης του 1821, δίνοντας στους αγώνες αυτούς την επωνυμία «ΠΑΝΑΙΤΩΛΙΑ».
Και οι δύο αυτοί αθλητικοί αγώνες βρίσκουν μεγάλη απήχηση στο κοινό της πόλης και το γεγονός αυτό ωθεί τον Χειμμάρα να αναλάβει την πρωτοβουλία για την ίδρυση Αθλητικού Σωματείου, το οποίο θα ασχολείται με τον κλασικό αθλητισμό. Αυτή του την προσπάθεια την συμμερίζονται πολλές προσωπικότητες του Αγρινίου και έτσι εκείνη τη χρονιά (1946) δημιουργείται η Γυμναστική Εταιρεία Αγρινίου (Γ.Ε.Α.), η οποία αναλαμβάνει την οργάνωση των δύο παραπάνω αθλητικών γεγονότων στην πόλη μέχρι το 1955.
Αναμφίβολα τα χρόνια εκείνα ήταν και δύσκολα και εμφύλια, αλλά η ένταξη των αγώνων αυτών στα ιδεολογικοπολιτικά αφηγήματα της εποχής τους, θεωρώ ότι βρίσκεται μακριά από τις προθέσεις των διοργανωτών τους.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Τον Απρίλιο του 1955 το Δ.Σ. της Γυμναστικής Εταιρείας συνεδρίασε στα γραφεία του Συνεταιρισμού Καπνοπαραγωγών Ζαπαντίου, στο ισόγειο της οικίας Καρακίτσου (Παπαϊωάννου 12) υπό την προεδρία του Παναγιώτη Τρουπιώτη, ο οποίος ήταν υπάλληλος του ΙΚΑ και πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου των Υπαλλήλων του συγκεκριμένου κοινωνικού ιδρύματος. Στη συνεδρίαση αυτή παρευρισκόταν, ως ακροατής και ο Νίκος Γράψας, ο οποίος βρήκε την ευκαιρία να προτείνει την καθιέρωση ενός αθλητικού και πολιτιστικού θεσμού στο πρότυπο των «Μαραγκοπουλείων»[2], που γινόταν στην Αχαϊκή πρωτεύουσα.
«Τότε πρότεινα», αναφέρει ο ίδιος σε εκτενές άρθρο του στην εβδομαδιαία εφημερίδα του Αγρινίου ΜΑΧΗΤΗΣ[3], «ο θεσμός να φέρει την ονομασία ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΑ […] επειδή από μικρός θαύμαζα τα Παπαστράτεια Εκπαιδευτήρια που ήταν από τα καλύτερα της εποχής τους με τον τεράστιο αύλειο χώρο και πλαισιωμένα από το μεγάλο, πανέμορφο και καλοδιατηρημένο τότε Πάρκο, που ήταν όλα δωρεά των Αγρινιωτών Αφών Παπαστράτου».
Την πρότασή του την υιοθέτησε με ενθουσιασμό το Δ.Σ. του Συλλόγου και αποφάσισε τη διοργάνωσή τους μετά από 15 μέρες, με μοναδικό κεφάλαιο εκείνη τη στιγμή τις 50 δραχμές που χρειαζόταν για βενζίνα το «μοτοσακό» του Κώστα Κολοβού για να μεταφέρει το μήνυμα της προκήρυξης και το πρόγραμμα των αγώνων στα αθλητικά σωματεία του νομού, που κλήθηκαν να συμμετάσχουν. Έγινε η σχετική διαφήμιση με φεϊγβολάν στην πόλη και στην εφημερίδα ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ του Παναγιώτη Βλασόπουλου και όταν έφτασε η «ορισθείσα Κυριακή», το γήπεδο του Παναιτωλικού γέμισε από κόσμο, που ήρθε να απολαύσει τους αγώνες. «Η παρέλαση των αθλητών έγινε υπό τους ήχους γραμμοφώνου, την προσφώνησε έκανε ο Πρόεδρος του Συλλόγου Π. Τρουπιώτης και στη συνέχεια διεξήχθησαν οι αγώνες...»[4]. Τα έσοδα αυτών των πρώτων αγώνων για το Σύλλογο ήταν 1.720 δραχμές.
Την επόμενη χρονιά (1956) τα «Παπαστράτεια» δεν έγιναν. Στο γεγονός αυτό συνέβαλε καθοριστικά και η απουσία του Νίκου Γράψα από την πόλη, η οποία όμως για την καλή τύχη του θεσμού δεν ήταν για πολύ, αφού με την επιστροφή του και την ανάληψη της προεδρίας από τον ίδιο την μεθεπόμενη χρονιά ο θεσμός βρήκε το σταθερό βηματισμό του.
Τα δεύτερα «Παπαστράτεια» πραγματοποιήθηκαν το 1957 με εκατοντάδες συμμετοχές αθλητών από όλες τις πόλεις της Ελλάδας και χώρο διεξαγωγής τους το προαύλιο των Παπαστρατείων εκπαιδευτηρίων.
Τα τρίτα «Παπαστράτεια» έγιναν το 1958 στο γήπεδο του Παναιτωλικού κάτω από την λάμψη της καθιέρωσής τους ως πανελλήνιες αθλητικές γιορτές με τη συμμετοχή σε αυτά των καλύτερων αθλητών της χώρας και του συνόλου των καταξιωμένων αθλητικών σωματείων της επικράτειας.
Την επόμενη χρονιά (1959) τα «Παπαστράτεια», διευρύνουν το αθλητικό τους πλαίσιο εντάσσοντας στο πρόγραμμά τους αγώνες βόλεϊ και μπάσκετ, ποδηλατικούς αγώνες και αγώνες αυτοκινήτου. Παράλληλα στη διοργάνωση εντάσσονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, χορευτικές βραδιές (παραδοσιακών συγκροτημάτων και κλασικού μπαλέτου), εκθέσεις ζωγραφικής, βιβλίου, γραμματοσήμου, λαϊκής τέχνης, χαρακτικής, κεραμικής, ξυλογλυπτικής, χαλκογραφίας, παραστάσεις καραγκιόζη και κουκλοθεάτρου και διοργανώνεται φεστιβάλ ελληνικού τραγουδιού. Ταυτόχρονα, στο βασικό τίτλο τοποθετείται ο υπότιτλος «Εορτές Ανοίξεως και Αγώνες».
Όλη αυτή η εξέλιξη οδήγησε τα αμέσως επόμενα χρόνια οι προσκλήσεις των συμμετεχόντων αθλητών και καλλιτεχνών να ξεπεράσουν τη χιλιάδα και η Εταιρεία για τη φιλοξενία τους αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει ξενοδοχεία και καταλύματα όλων των μεγάλων πόλεων του νομού, αλλά και ακατοίκητα διαμερίσματα Αγρινιωτών που προσφέρονταν από τους ιδιοκτήτες τους.
Ένα δείγμα αυτής της αθλητικής και πολιτιστικής κοσμογονίας που συνέβαινε στην πόλη του Αγρινίου αποτελούν οι σελίδες του προγράμματος των γιορτών του 1970, που ήδη αρχίσαμε να παρουσιάζουμε και που μας έδωσε η κ. Φανή Καπνιάρη, την οποία ευχαριστούμε δημόσια γι’ αυτό. Ας δούμε μερικές από αυτές:
Το εισαγωγικό σημείωμα του προγράμματος
Α Ενότητα
Β Ενότητα
Γ. Ενότητα
(Κάντε κλικ πάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες)Όπως αναφέραμε και στον πρόλογο αυτής της ανάρτησης κατά καιρούς ακούσαμε πολλά για τα «Παπαστράτεια». Κυρίως αυτό που αναφερόταν και αναφέρεται πιο συχνά είναι ότι: α) «ήταν γιορτές της χούντας και γι’ αυτό καταργήθηκαν» και β) «ήταν γιορτές, που πλήρωναν οι Παπαστραταίοι για να γλυτώνουν τους φόρους». Και τα δύο θεωρούμε ότι καμία αλήθεια δεν έχουν με την πραγματικότητα.
Τα «Παπαστράτεια» ήταν γιορτές που οργάνωνε και υλοποιούσε η Γυμναστική Εταιρεία Αγρινίου - και μόνο - με τη βοήθεια όλων των φορέων και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, που με τον «οβολό τους πλήρωναν το εισιτήριο των εκδηλώσεων, στις οποίες συμμετείχαν, για 27 χρόνια περίπου. Στο πλαίσιο αυτών των εκδηλώσεων το Αγρίνιο, όπως θα δείτε και στις σελίδες που αναρτήσαμε, είχε την ευκαιρία να δει το έργο μεγάλων δημιουργών της τέχνης όπως της Έλλης Λαμπέτη (Α Ενότητα), του Θόδωρου Αγγελόπουλου, του Παντελή Βούλγαρη, του Θόδωρου Μαραγκού, (Β Ενότητα... και μάλιστα το 1970, καταμεσής δηλαδή της Χούντας), του Μάνου Κατράκη, του Θέατρου Τέχνης, αλλά και να ακούσει όλους αυτούς τους δημιουργούς μάλιστα εκ του σύνεγγυς γι’ αυτό. Δεν ξέρω πόσες πόλεις της χώρας είχαν αυτή τη δυνατότητα εκείνη την εποχή;
Όπως αναφέρει ο Γράψας[5], όλα τα χρόνια της λειτουργίας της Γυμναστικής Εταιρείας η επιχορήγηση προς αυτή του οίκου Παπαστράτου ποτέ δεν ξεπέρασε το 3-7% του ετήσιου προϋπολογισμού του συλλόγου.
Κλείνοντας αυτή την ανάρτηση να υπογραμμίσουμε ότι τα «Παπαστράτεια | Εορτές Ανοίξεως και Αγώνες», δεν ήταν ούτε χουντικές γιορτές, ούτε γιορτές του «καπιταλισμού». Ήταν διαφορετικού μεγέθους και υψηλής ποιότητας λαϊκές γιορτές, ισάξιες των οποίων, όπως αποδεικνύουν τα γενόμενα, δεν μπορεί κανείς να οργανώσει ξανά σήμερα.
Το πρόγραμμα των τελευταίων Παπαστρείων (Εξώφυλλο)
Το πρόγραμμα των τελευταίων Παπαστρείων (Εσώφυλλο)
---------------------------------------------------------------------------------1. Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου γιορτάστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια της Κατοχής. Στο κεντρικό κτίριο και στον προαύλιο χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιήθηκε ο πρώτος εορτασμός στις 28 Οκτωβρίου 1941. Έγιναν ομιλίες από τους φοιτητές, ενώ μίλησε για την επέτειο την παραμονή και ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος αρνήθηκε να κάνει μάθημα την ημέρα της επετείου με αποτέλεσμα να απολυθεί από το Πανεπιστήμιο (Δες, Σεφέρης Γιώργος, Πολιτικό Ημερολόγιο Α΄ (1935-1944), Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1992, σελ. 40. ISBN 978-960-7233-02-8). Στην δεύτερη επέτειο (28/10/1942), ο εορτασμός έγινε στην Πλατεία Συντάγματος με πρωτοβουλία των οργανώσεων της ΕΠΟΝ και της ΠΕΑΝ, οι οποίες συνέχισαν να την γιορτάζουν μέχρι και την απελευθέρωση.
2. Διήμεροι κολυμβητικοί αγώνες που πραγματοποιούνταν στην Πάτρα στη μνήμη του Βασίλη Μαραγκόπουλου, ο οποίος ανέπτυξε μεγάλη φιλανθρωπική δραστηριότητα και διετέλεσε μέλος της Παναχαϊκής και πρόεδρος του Ν.Ο. Πατρών.
3. Νίκος Γράψας, «Παπαστράτεια» 1955-1982, Έμπνευση – Θεσμός – Τέλος, Μέρος Α, (αναδημοσίευση από παλιότερη δημοσίευση του Μαρτίου 2002), εβδομαδιαία εφημερίδα του Αγρινίου «Μαχητής», Τετάρτη 18 Απριλίου 2012, σελ. 9).
4. Νίκος Γράψας, «Παπαστράτεια» 1955-1982, Έμπνευση – Θεσμός – Τέλος, Μέρος Α, ο.π., σελ. 9.
5. Νίκος Γράψας, «Παπαστράτεια» 1955-1982, Έμπνευση – Θεσμός – Τέλος, Μέρος Δ, (αναδημοσίευση από παλιότερη δημοσίευση του Μαρτίου 2002), εβδομαδιαία εφημερίδα του Αγρινίου «Μαχητής», Τετάρτη 16 Μαΐου 2012, σελ. 9
Φωτογραφία εξωφύλλου: Παπαστράτεια 1970. Εκκίνηση του rallye. (Από το Αρχείο του Π. Μπαρδάκη στον οποίο ανήκει η φωτογραφία, και ανάρτησε ο Θανάσης Βαλαώρας στο προσωπικό του προφίλ στο fb, στις 4 Οκτωβρίου 2018, όπως μπορείτε να δείτε ΕΔΩ).
από το αρχείον Αγρινίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Για πες