«Χιλιάδες άνθρωποι χωρίς χαρτιά και δικαιώματα»

του Γεράσιμου Λιβιτσάνου
Κόλαφος για το νομοσχέδιο περί διαδικασιών απόδοσης ασύλου οι τοποθετήσεις στην Βουλή της Διεθνούς Αμνηστείας και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.

Καταπάτηση δικαιωμάτων, ελαχιστοποίηση της διεθνούς προστασίας, ρήξη της οικογενειακής ενότητας, παραβίαση διεθνούς νομιμότητας. Αυτές ήταν μόνον κάποιες από τις καταγγελίες και ενστάσεις που έκαναν οι οργανώσεις που παραβρέθηκαν στην ακρόαση φορέων της επιτροπής Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης όπου συζητήθηκε το νομοσχέδιο του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη «Περί Διεθνούς Προστασίας και άλλες διατάξεις». Το νομοσχέδιο αφορά τις διαδικασίες παροχής ασύλου και ζητήματα που αφορούν το προσφυγικό.

Εκ μέρους της Διεθνούς Αμνηστίας στην επιτροπή τοποθετήθηκε η Υπεύθυνη εκστρατειών του Ελληνικού Τμήματος  Ειρήνη Γαϊτάνου.Τόνισε πως «το νομοσχέδιο κινείται στον τριπλό άξονα ενός σοβαρού περιορισμού και διαρκών εμποδίων στην πρόσβαση στο άσυλο, αύξηση της κράτησης και αύξηση του κινδύνου επιστροφών, επιβάλλει ένα καθεστώς όπου ο αιτών ή η αιτούσα θα καλείται διαρκώς να αποδεικνύει καλή πίστη ώστε, να μην υφίσταται αυτόματη στέρηση του δικαιώματος στο άσυλο, να αποδέχεται επιλογές που λαμβάνονται συχνά εν αγνοία του και χωρίς να έχει πρόσβαση σε πληροφορίες ή προβλέψεις που θα αφορούν την ζωή τους, υπό συνθήκες στέρησης κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων και ταυτόχρονα θα καλείται να υπερβαίνει διαρκή εμπόδια και παγίδες ώστε, να μην ανασταλεί αυτόματα το δικαίωμά του στο αίτημα ασύλου ή υπό τον κίνδυνο της απέλασης επιστροφής ή της κράτησης.  Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει στην ύπαρξη χιλιάδων ανθρώπων χωρίς χαρτιά και χωρίς δικαιώματα σε μια ζώνη περιθωριοποίησης και σε μια κατάσταση limbo (μεταξύ παραδείσου και κόλασης) και γι’ αυτό ακριβώς, καλούμε και το Υπουργείο το οποίο καλείται στο νομοσχέδιο αλλά και το Σώμα να λάβει έστω και τώρα, σοβαρά υπόψιν τα υπομνήματα και τις παρατηρήσεις των αρμόδιων οργανώσεων και να αποσύρει όλες τις διατάξεις που θέτουν σε κίνδυνο τα δικαιώματα αυτά, τα οποία τίθενται σε παραβίαση των ευρωπαϊκών και διεθνών νομικών προτύπων.

Η Ειρήνη Γαϊτάνου αναφέρθηκε σε πολύ συγκεκριμένα σημεία της νομοθετικής ρύθμισης και χαρακτηριστικά ανέφερε:

• Σε ό,τι αφορά τις ευάλωτες κατηγορίες και την ευαλωτότητα, είναι ιδιαίτερα προβληματική η απομάκρυνση της «διαταραχής μετατραυματικού στρές» από την ευαλωτότητα, όπως επίσης και το γεγονός ότι απαιτείται από τους επιζήσαντες και τις επιζήσασες βασανιστηρίων να πιστοποιούν την κατάστασή τους από δημόσιους παρόχους υγείας, κάτι που δεν έχει καμία βάση στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο και δεν είναι λειτουργικό, ειδικά στοn βαθμό που δεν υπάρχουν δημόσιες δομές υγείας που να αναγνωρίζουν επιζήσαντες βασανιστηρίων στην ηπειρωτική Ελλάδα το 2018. Είναι ένα έργο το οποίο κάνουν ουσιαστικά οι μη κυβερνητικές οργανώσεις.
• Σε ό,τι αφορά τις επιταχυνόμενες και συνοριακές διαδικασίες και τις λίστες ασφαλών χωρών. Με τη μείωση του χρονικού περιθωρίου για τα αιτήματα ασύλου και προσφυγών και την αύξηση της χρήσης των διαδικασιών παραδεκτότητας, στην πραγματικότητα, οδηγούμαστε στην αποφυγή της εξέτασης αιτημάτων επί της ουσίας, ενώ ταυτόχρονα η χρήση των κανόνων των ασφαλών τρίτων χωρών δεν είναι κατοχυρωμένη, αμφισβητείται από την κοινότητα των οργανώσεων των δικαιωμάτων, λειτουργεί ενάντια στην εξατομικευμένη κρίση και κινδυνεύει να εκθέτει τους αιτούντες σε σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους και σε ό,τι αφορά την ουσιαστική τους πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου όσο και την προστασία τους από την επιστροφή.
• Ο περιορισμός των διαδικαστικών δικαιωμάτων στις πρωτοβάθμιες διαδικασίες και τις προσφυγές με την συνάρτηση της πρόσβασης της πληροφορίας και τη δυνατότητα προσφυγής με αίτημα του αιτούντα, το δικόγραφο, την ανάγκη αυτοπρόσωπου, τους κανόνες για την αποτυχία συμμόρφωσης, η οποία θεωρείται αδικαιολόγητος λόγος να θεωρηθεί το σχετικό αίτημα ως προδήλως αβάσιμο. Νομίζουμε ότι διακυβεύεται το δικαίωμα των αιτούντων σε μια δίκαιη διαδικασία ασύλου, αλλά κινδυνεύουν να εκτεθούν σε επαναπροώθηση, καθώς αποκλείονται οι αυτόματες ανασταλτικές συνέπειες των προσφυγών.
• Σε ό,τι αφορά τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Τίθενται σοβαρά εμπόδια στην πλήρη απόλαυση των δικαιωμάτων αυτών και σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση και αυτό το οποίο ειπώθηκε, τη σύγκρουση των δικαιωμάτων στην εκπαίδευση και το ανεξάρτητο ως δικαιώματος του παιδιού σε κατάλληλο επίπεδο ζωής, τον περιορισμό της πρόσβασης στην εργασία με το εξάμηνο, αλλά και τη διακύβευση της πρόσβασης στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας.
• Οι αλλαγές στους κανόνες για την κράτηση προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία με την απομάκρυνση των δικαστικών εντολών κράτησης, την επέκταση της ανώτατης περιόδου κράτησης από 45 σε 50 ημέρες αλλά, κυρίως τον υπολογισμό της μέγιστης περιόδου κράτησης που μπορεί να οδηγήσει σε κράτηση για παρατεταμένες χρονικές περιόδους με πιο περιορισμένες επανορθώσεις και σε ξεκάθαρη παραβίαση των διεθνών προτύπων. Η διεθνής αμνηστία ανησχυεί  βαθειά με την πρόταση να επιτραπεί και μάλιστα, στην τελευταία εκδοχή του νομοσχεδίου να επιτραπεί σε μέλη της Αστυνομίας ή του Ελληνικού Στρατού να διεξάγουν συνεντεύξεις για την παραδεκτότητα, κάτι που θα συνιστούσε σοβαρή οπισθοδρόμηση που θα διακυβεύσει την αμεροληψία της διαδικασίας ασύλου. Ομοίως, η νέα σύνθεση των επιτροπών προσφυγών και η απομάκρυνση του εκπροσώπου της ‘Ύπατης Αρμοστείας του Ο.Η.Ε για τους πρόσφυγες, συνιστά ανησυχητική εξέλιξη και κατά την γνώμη μας, ένδειξη της προσπάθειας της ελληνικής Κυβέρνησης να παραμερίσει εξειδικευμένες οργανώσεις που εργάζονται για την προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων. Θα μπορούσαν οι ρυθμίσεις αυτές να θεωρηθούν ασυμβίβαστες με το ελληνικό Σύνταγμα και σε αντίθεση με τα ευρωπαϊκά νομικά πρότυπα.

Σοβαρότατες ενστάσεις υπήρξαν και από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Στην τοποθέτησή της η εκπρόσωπος του επικεφαλής του οργανισμού Plilippe Leclerc , Καλλιόπη Στεφανάκη υπογράμμισε ότι «οι προτεινόμενες αλλαγές είναι δυνατόν και φοβόμαστε, ότι θα θέσουν σε κίνδυνο τους ανθρώπους, σε ό,τι αφορά τη διάγνωση των αναγκών τους της διεθνούς προστασίας και παράλληλα και εμείς συμφωνούμε, ότι θα αυξήσουν το φόρτο εργασίας των αρχών του ασύλου, με αποτέλεσμα πραγματικά να αμφισβητούμε κατά πόσο μπορεί, να επιτύχει αυτό το νομοσχέδιο τον επιδιωκόμενο στόχο, που είναι η επιτάχυνση».

Μάλιστα αναφέρθηκε σε τέσσερα ανησυχητικά σημεία. Οπως είπε

• Πρώτα απ’ όλα βλέπουμε, να συρρικνώνονται οι διαδικαστικές εγγυήσεις της διαδικασίας σε βαθμό που οι αιτούντες άσυλο εύκολα, θα αποκλείονται από τη διαδικασία αυτή χωρίς να έχουν μπορέσει, να διαγνωστούν επαρκώς οι ανάγκες τους της διεθνούς προστασίας. Το πλαίσιο στο οποίο λειτουργούν οι διαδικασίες και διαβιούν οι αιτούντες άσυλο και καλούνται να ανταποκριθούν στην Ελλάδα, το ξέρουμε όλοι είναι ένα πλαίσιο πάρα πολύ δύσκολο, όσον αφορά τις συνθήκες υποδοχής τους. Συνεπώς, αυτές οι διαδικαστικές εγγυήσεις οι οποίες συρρικνώνονται και καλούνται, να ανταποκριθούν οι αιτούντες άσυλο πολύ φοβόμαστε, ότι δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν με αποτέλεσμα να φεύγουν από τη διαδικασία, να αποκλείονται και να μην έχουν τη δυνατότητα κάποιος ο οποίος έχει ανάγκη της διεθνούς προστασίας, να προστατευτεί.
• Οι τυπικές προϋποθέσεις οι οποίες επιβαρύνουν τις ήδη υπέρ φορτωμένες αρμόδιες υπηρεσίες ασύλου προκαλώντας -κατά τη γνώμη μας- καθυστερήσεις οι οποίες δεν είναι αναγκαίες. Για παράδειγμα, έχει δοθεί διάρκεια αδειών παραμονής στους πρόσφυγες και στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας.
• Οι διατάξεις θεωρούμε ότι προσβάλλουν το δικαίωμα στην οικογενειακή ενότητα. Και αυτές είναι οι διατάξεις, οι οποίες δεν επιτρέπουν το να θεωρούνται μέλη οικογενείας τα μέλη αυτά, η οικογένεια αυτή που δημιουργήθηκε κατά το ταξίδι του αιτούντος ασύλου, του πρόσφυγα στην προκειμένη περίπτωση, μιλάμε για αναγνωρισμένους πρόσφυγες, από τη χώρα από την οποία διέφυγε στη χώρα υποδοχής. Δηλαδή, μέλη οικογένειας δεν θα μπορούν να θεωρηθούν και να λάβουν την αντίστοιχη προστασία, ως μέλη οικογένειας πρόσφυγα, τα μέλη εκείνα τα οποία δημιουργήθηκαν ως οικογένεια κατά το ταξίδι του πρόσφυγα. Αυτό για εμάς είναι πάρα πολύ προβληματικό
• Για τα ασυνόδευτα ανήλικα, το γεγονός ότι περιλαμβάνονται, χωρίς να προβλέπονται ειδικές διαδικαστικές εγγυήσεις για αυτές τις κατηγορίες τα παιδιά και τους ευάλωτους σε ταχύρρυθμες διαδικασίες, για εμάς είναι προβληματικό και θεωρούμε κι ότι είναι αντίθετο στην Οδηγία. Η Οδηγία επιβάλλει, μόνο κατ’ εξαίρεση, εάν μπαίνουν τα άτομα αυτά σε ταχείες διαδικασίες και όταν γίνεται αυτό, κατ’ εξαίρεση, να υπάρχει ένα πλαίσιο κανόνων στη νομοθεσία, το οποίο θα τους προστατεύει, στο μέτρο που οι ταχείες διαδικασίες, κατά κανόνα, περιορίζουν τις διαδικαστικές εγγυήσεις εξ ορισμού.

Τέλος ο Αλέξανδρος Κωνσταντίνου εκ μέρους του ελληνικού Συμβουλιου για τους Πρόσφυγες επισήμανε ότι πρόκειται για ένα νομοσχέδιο  «ενσωμάτωσης σε ένα κοινό κείμενο των τριών ενωσιακών οδηγιών σε ότι αφορά τις διαδικασίες ασύλου, την αναγνώριση και την υποδοχή, αλλά η εκτίμησή μας οι διατάξεις του νομοσχεδίου κατά βάση ενσωματώνουν το κατώτατο όριο εγγυήσεων, τις ελάχιστες εγγυήσεις που προβλέπουν οι ενωσιακές διατάξεις ή σε πολλές περιπτώσεις βρίσκονται κάτω από το ελάχιστα επιτρεπόμενο όριο εγγυήσεων».

από ημεροδρόμος