Η μικρή ζωή των μικρών κομμάτων - Στη σκηνή Βελόπουλος και Βαρουφάκης

Γράφει ο Σταύρος Λυγερός

Ήταν τουλάχιστον τον τελευταίο χρόνο ορατό δια γυμνού οφθαλμού πως τα μικρά κόμματα του ενδιάμεσου χώρου φυλλορροούσαν όχι μόνο σε επίπεδο βουλευτών, αλλά και ψηφοφόρων. Για την ακρίβεια, ήταν η διαρροή
ψηφοφόρων και η προοπτική να μείνουν εκτός Βουλής που ωθούσε βουλευτές τους να ρίχνουν γέφυρες κυρίως προς τα δύο μεγάλα κόμματα. 

Εννοείται ότι τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και η ΝΔ είχαν ανοικτές τις αγκάλες τους, όπως παλαιότερα τις είχαν οι τότε πυλώνες του πολιτικού συστήματος ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Θα συμβεί άραγε το ίδιο και με τα κόμματα που ίδρυσαν ο Βελόπουλος και ο Βαρουφάκης;

Η πολιτική πόλωση που καλλιέργησαν και ο Τσίπρας και ο Μητσοτάκης μετέτρεψε τις ευρωεκλογές σε πρόκριμα της μάχης για την εξουσία. Ήταν αναπόφευκτο, λόγω και του γεγονότος ότι οι εθνικές εκλογές το αργότερο που θα μπορούσαν να γίνουν ήταν ο Οκτώβριος. Σ’ αυτό το κλίμα, τα μικρά κόμματα του ενδιάμεσου χώρου καταποντίστηκαν.

Υπενθυμίζουμε ότι μετά από την πρώτη περίοδο διαμόρφωσης (1974-77), το πολιτικό σύστημα της μεταπολίτευσης είχε διέλθει καμπές και είχε υποστεί κλυδωνισμούς, αλλά κεντρικό χαρακτηριστικό του ήταν ο λεγόμενος δικομματισμός. Για την ακρίβεια επρόκειτο για διπολισμό, δεδομένου πως πάντα υπήρχαν οι “μικροί παίκτες”. Όλες οι κατά καιρούς προσπάθειες ανατροπής του δικομματισμού από τα μέσα είχαν κακό τέλος.

Η ΔΗΑΝΑ του Στεφανόπουλου στη δεκαετία 1980, η Πολιτική Άνοιξη του Σαμαρά και το ΔΗΚΚΙ του Τσοβόλα στη δεκαετία 1990 ξεκίνησαν με μεγαλύτερη ή μικρότερη εκλογική απήχηση, αλλά ακολούθησαν φθίνουσα πορεία και έσβησαν. Μετά από περισσότερο ή λιγότερο χρόνο, οι δύο μεγάλες παρατάξεις επανασυσπειρώνονταν κι απορροφούσαν τα αποσχισθέντα τμήματά τους. Εξαίρεση αποτελούσαν το ΚΚΕ και ο Συνασπισμός (μετέπειτα ΣΥΡΙΖΑ). Αυτά ήταν παγιωμένα ιδεολογικά-πολιτικά ρεύματα που λειτουργούσαν ως κόμματα διαμαρτυρίας, συμπληρώνοντας το κυρίαρχο δίπολο κεντροαριστερά-κεντροδεξιά, ή αλλιώς ΠΑΣΟΚ-ΝΔ.

Τα “τέκνα” των Μνημονίων
Οι τεκτονικές αλλαγές που προκάλεσαν στο εκλογικό σώμα τα Μνημόνια γέννησαν το Ποτάμι του Θεοδωράκη, την Ένωση Κεντρώων του Λεβέντη και βεβαίως τους ΑΝΕΛ του Καμμένου. Επίσης, μετέτρεψαν τη Χρυσή Αυγή του Μιχαλολιάκου από μία απολύτως περιθωριακή οργάνωση σε τρίτο κόμμα. Το Ποτάμι και η Ένωση Κεντρώων αποδείχθηκαν βραχύβια κόμματα. Το πρώτο δεν θα κατέβει καν στις επικείμενες εκλογές. Το δεύτερο θα κατέβει, αλλά δεν έχει καμία τύχη.

Βραχύβιος αποδείχθηκε και ο ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη, ο οποίος ήταν η πρώτη προσπάθεια για αυτόνομη πολιτική-κομματική συγκρότηση της Ακροδεξιάς. Κυρίως λόγω της συμμετοχής του στην κυβέρνηση Παπαδήμου, όμως, έδυσε πολιτικά. Την ίδια περίοδο στον χώρο της Ακροδεξιάς αναδύθηκε η Χρυσή Αυγή. Παρά τη δικαστική δίωξη, διατήρησε τη δύναμή της και φαινόταν να έχει παγιωθεί ως μικρομεσαίο κόμμα.

Η οικονομική κρίση και το μεταναστευτικό λειτούργησαν σαν καταλύτες για να συγκροτηθεί αυτόνομο αντισυστημικό ακροδεξιό ρεύμα στην κοινωνία. Εκτός αυτού, η Χρυσή Αυγή δεν είχε την τύχη των άλλων μικρών κομμάτων, επειδή είναι εξαρχής απόβλητο και εκτός συστήματος κόμμα. Έτσι, δεν προσφέρεται για “αρπαγή” των βουλευτών της από τα μεγάλα κόμματα, όπως συνέβη με τα κόμματα του ενδιάμεσου χώρου.

Η μεγάλη πτώση της Χρυσής Αυγής στις ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου εγείρει ερωτηματικά για τη βραχυμεσοπρόθεσμη κοινοβουλευτική επιβίωσή της. Προφανώς, οφείλεται κυρίως στη δυναμική είσοδο της Ελληνικής Λύσης του Βελόπουλου στην πολιτική σκηνή. Τα δύο αυτά κόμματα φαίνεται πως αποτελούν ως ένα βαθμό συγκοινωνούντα δοχεία όσον αφορά την εκλογική πελατεία τους. Μόνο ο χρόνος θα δείξει εάν θα καταφέρουν να επιβιώσουν και τα δύο, ή το ένα από τα δύο. Είναι σαφές, πάντως, πως παγιώνεται πλέον ένας διακριτός ιδεολογικός-πολιτικός χώρος με ακροδεξιά χαρακτηριστικά.

Η περίπτωση των ΑΝΕΛ
Πολιτικό γέννημα της κρίσης που προκάλεσαν τα Μνημόνια είναι και οι ΑΝΕΛ. Παρότι μετά την πρώτη εντυπωσιακή εκλογική επίδοσή τους το 2012, στη συνέχεια ακολούθησε φθίνουσα πορεία. Επιβίωσε στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, αλλά συνετρίβη στις πρόσφατες ευρωεκλογές. Τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά γι’ αυτό το κόμμα, εάν ο Καμμένος πριν υπογραφεί η Συμφωνία των Πρεσπών είχε ξεκαθαρίσει πως εάν η κυβέρνηση Τσίπρα προχωρούσε οι ΑΝΕΛ θα εγκατέλειπαν τη συμπολίτευση.

Μία τέτοια θέση ή θα υποχρέωνε τον ΣΥΡΙΖΑ να κάνει πίσω, ή θα οδηγούσε σε πτώση της κυβέρνησης, ή ο πρωθυπουργός θα έβρισκε πρόθυμους βουλευτές για να δημιουργήσει μία νέα κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Σε κάθε περίπτωση, οι ΑΝΕΛ θα αναδεικνύονταν όχι μόνο σε αυτόνομη πολιτική δύναμη, αλλά και σε σημείο αναφοράς για τους ψηφοφόρους που ήταν εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Αρκετοί εξ αυτών, μάλιστα, κατά πάσα πιθανότητα θα επιβράβευαν τον Καμμένο και στο κόμμα του στις ευρωεκλογές και στη συνέχεια στις εθνικές εκλογές. Για την ακρίβεια θα το αναζωογονούσαν, αντιστρέφοντας τη φθίνουσα πορεία του. Ο Καμμένος, όμως, δεν το τόλμησε, με αποτέλεσμα να το πληρώσει πανάκριβα. Όφειλε να γνωρίζει ότι στην πολιτική το timing είναι καθοριστικός παράγοντας.

Το ΚΙΝΑΛ και οι “μικροί παίκτες”
Υπάρχει, βεβαίως, και το ΚΙΝΑΛ, το οποίο και στις ευρωεκλογές έχασε τη μάχη να προσεγγίσει σε εκλογική επιρροή τον ΣΥΡΙΖΑ και κατ’ αυτόν τον τρόπο να διεκδικήσει σε έναν επόμενο γύρο τη θέση του άλλου πόλου. Το ΚΙΝΑΛ δεν είναι ευκαιριακό προσωποπαγές κόμμα. Πατάει στην παράδοση του μεγάλου ΠΑΣΟΚ και ως εκ τούτου διατηρεί μία εκλογική ανθεκτικότητα έστω και σε χαμηλό επίπεδο. Παρόλα αυτά, η επιβίωσή του στο μέλλον δεν είναι δεδομένη. Όπως φάνηκε και με την υπόθεση Βενιζέλου αυτές τις ημέρες, το ΚΙΝΑΛ είναι ένας πολιτικός Ιανός. Η μία πτέρυγά του κοιτάζει προς τη ΝΔ και η άλλη προς αντιδεξιά, αν όχι προς τον ΣΥΡΙΖΑ.

Όπως είναι γνωστό, από το 2012 ο παραδοσιακός διπολισμός (ΝΔ-ΠΑΣΟΚ) αντικαθίσταται από το νέο δίπολο ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ. Οι δύο εκλογές του 2015 τον επιβεβαίωσαν, το ίδιο και οι ευρωεκλογές, έστω κι αν άλλαξε η σειρά. Μπορεί πλέον το άθροισμα των εκλογικών ποσοστών των δύο νέων κομμάτων εξουσίας να είναι μικρότερο από όσο ήταν στις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός πως το νέο πολιτικό σκηνικό διαμορφώνεται πλέον με επίσης δύο πρωταγωνιστές-πυλώνες.

Δίπλα σ’ αυτούς, όπως πάντα, υπάρχουν και οι “μικροί παίκτες”. Είναι οι μόνιμοι (ΚΚΕ, παλαιότερα ο Συνασπισμός-ΣΥΡΙΖΑ και τώρα το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ) και οι βραχύβιοι. Είναι αξιοσημείωτο πως όταν κάποιοι από αυτούς τους περιστασιακούς δύουν, κάποιοι άλλοι ανατέλλουν. Στον χώρο της Ακροδεξιάς έδυσε το ΛΑΟΣ, αλλά ανέτειλε η Χρυσή Αυγή. Τώρα, πέφτει η Χρυσή Αυγή και ανατέλλει η Ελληνική Λύση, η οποία, όλα δείχνουν, πως θα εισέλθει στη Βουλή τον Ιούλιο.

Οι νέοι παίκτες: Βελόπουλος και Βαρουφάκης
Στον χώρο της Αριστεράς το 2015 δεν κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή η ΛΑΕ του Λαφαζάνη, που αποσχίσθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ. Σ’ αυτές τις ευρωεκλογές ισοπεδώθηκε. Το ποσοστό του ΑΝΤΑΡΣΥΑ υπέστη κατάρρευση, ενώ αμελητέα ήταν και η εκλογική επίδοση του κόμματος Πλεύση Ελευθερίας της Κωνσταντοπούλου. Αντιθέτως, παρά τρίχα δεν εξέλεξε βουλευτή το ΜΕΡΑ25 του Βαρουφάκη.

Κατά την εκτίμησή μου, το ΜΕΡΑ25, που άντλησε αντιμνημονιακούς ψήφους και από τον ΣΥΡΙΖΑ και από τα παραπάνω σχήματα, θα ενισχύσει το ποσοστό του στις εθνικές εκλογές. Ο Βαρουφάκης θα είχε άνετα εκλεγεί ευρωβουλευτής εάν είχε θέσει υποψηφιότητα στην Ελλάδα και κυρίως εάν είχε εργαστεί πολιτικά εδώ, αντί να κυνηγάει πανευρωπαϊκά οράματα.

Και μόνο το γεγονός ότι σύσσωμο το πολιτικό και το μιντιακό σύστημα τον έχει από το 2015 “δαιμονοποιήσει”, φορτώνοντάς του υπαρκτές, αλλά και ανύπαρκτες ευθύνες, ωθεί εξ αντιδιαστολής μία μειονότητα του εκλογικού σώματος να στρέφεται θετικά προς την πλευρά του. Πολύ περισσότερο που τουλάχιστον ο Βαρουφάκης –ανεξαρτήτως του εάν συμφωνεί ή όχι κάποιος μαζί του– ήταν συνεπής και επιπροσθέτως, κάποιοι ψηφοφόροι θα τον ήθελαν να είναι στη Βουλή, παρότι έχουν έντονες επιφυλάξεις για την πολιτική του το 2015.

Εκτός όλων των παραπάνω, υπάρχουν και δύο ακόμα παράγοντες που θα τον διευκολύνουν. Πρώτον, το γεγονός ότι η εκλογή ευρωβουλευτή μετατράπηκε σε θρίλερ, επανέφερε τον πρώην υπουργό Οικονομικών και το νεοπαγές και προσωποπαγές κόμμα του στην επικαιρότητα. Δεύτερον, ο για λίγες ψήφους αποκλεισμός του ΜΕΡΑ 25 από το Ευρωκοινοβούλιο, εκ των πραγμάτων δημιουργεί σε μη αρνητικά διακείμενους πολίτες ένα κλίμα συμπάθειας που θα του προσκομίσει ψήφους.

Πιθανότατα, λοιπόν, η επόμενη Βουλή να είναι επτακομματική. Οι ίδιοι μεγάλοι παίκτες (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ) σε αντίστροφους ρόλους, το μόνιμο ΚΚΕ, το σε κρίση ευρισκόμενο ΚΙΝΑΛ, η σε πτώση Χρυσή Αυγή, που αυτή τη φορά δεν έχει δεδομένη από χέρι την είσοδό της στη Βουλή και δύο νέοι παίκτες, τα προσωποπαγή κόμματα του Βελόπουλου και του Βαρουφάκη. Ο χρόνος θα δείξει εάν κι αυτά θα έχουν την ίδια τύχη με τα προσωποπαγή κόμματα που προηγήθηκαν και έδυσαν ή θα μετεξελιχθούν σε κάτι άλλο και θα μακροημερεύσουν. Η στατιστική, πάντως, δεν τα ευνοεί.

https://slpress.gr/