Για τη διακόσμηση των σχολείων, εικόνες των ηρώων του Αγώνα, των δασκάλων του Γένους και των πολεμικών κατορθωμάτων τοποθετημένες «εις ειδικάς υαλοφράκτους κορνίζας. [...]
Εις ύψος 1,50-2,00 μ. εκάστου τοίχου αιθούσης ή διαδρόμου να αναρτηθώσι μετάλλιναι πλάκες, καλλιγεγραμμέναι με αποφθέγματα και ρήσεις των αγωνιστών του 1821» (αριθμ. εγκ. 2285/28-12-70).
Αυτό επέτασσε το πρόγραμμα που κατήρτισε το υπουργείο Παιδείας για τον εορτασμό των 150 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Στην ίδια εγκύκλιο οριζόταν οι μεγαφωνικές εγκαταστάσεις των σχολείων να μεταδίδουν εθνικά και δημοτικά τραγούδια όλη τη διάρκεια της χρονιάς πριν από την έναρξη των μαθημάτων, κατά τα διαλείμματα και μετά τη λήξη των μαθημάτων [«Δικτατορία (1967-1974) και Σχολείο: οι αποκαλύψεις ενός σχολικού αρχείου», Ζωή Κουτσουρά, 2008].
Τη διδακτική χρονιά 1971, το συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμόστηκε σε όλα τα σχολεία. Ο εορτασμός της 150ετηρίδας έδωσε μια θαυμάσια ευκαιρία στο χουντικό κράτος «να ενδυναμώσει τα πατριωτικά αισθήματα των μαθητών» κατά το συμφέρον του. Οπως αναφέρει η εγκύκλιος, σκοπός ήταν «η δημιουργία ατμοσφαίρας εθνικής ανατάσεως μεταξύ του λαού της χώρας».
Κωνσταντίνος Βολανάκης, «Η αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο» (1895). Eλαιογραφία σε καμβά, 150x273 εκ., αρ. συλλογής: 527 ©Τράπεζα της Ελλάδος. Το έργο θα περιληφθεί στη μεγάλη έκθεση του Μουσείου Μπενάκη το 2021.
Εκείνη ακριβώς τη χρονιά η χούντα συνέδεσε με τον πιο καταστροφικό τρόπο τη δημόσια διάσταση και το ιδεολογικό περιεχόμενο που έφερε εξαρχής ο εορτασμός της Επανάστασης του ’21 με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Και το έκανε επίσης με τον πιο γελοίο τρόπο: οι χουντικοί επέστρεψαν στα χωριά τους –για να τονιστεί ο τοπικός χαρακτήρας του ιστορικού γεγονότος– και στις αμέτρητες γιορτές που στήθηκαν ανά την επικράτεια, μαθητές και στρατιώτες χόρευαν τσάμικα και παρίσταναν σε σκετς την ορκωμοσία των οπλαρχηγών φορώντας φουστανέλες.
Τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς, όμως, με αφορμή τις προγραμματισμένες από το καθεστώς εκδηλώσεις, είχε κυκλοφορήσει στην εφημερίδα «Τα Νέα» μια προκήρυξη που τόνιζε την ανάγκη υπενθύμισης του αληθινού ιδεολογικού περιεχομένου της Επανάστασης, το οποίο, συνδεδεμένο με τα συνταγματικά κείμενα εκείνης της εποχής, εξέφραζε το αίτημα για δημοκρατία και ελευθερία των πολιτών» (23/3/71). Χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη μαζική εκδήλωση αντίστασης του πνευματικού κόσμου κατά της δικτατορίας.
Απόφαση του κυβερνήτη της Ελλάδος για τη δημιουργία χαρτονομίσματος (Φοίνικα). Ανατίθεται η υλοποίηση στην «Επί της Οικονομίας Επιτροπή», που αποτελείται από τους Γ. Σταύρο, Ι. Κοντουμά και Α. Παπαδόπουλο. Εν Ναυπλίω την 17η Ιουνίου 1831. © Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας.
Το 2021 συμπληρώνονται δύο αιώνες από την κήρυξη της Επανάστασης του 1821. Ηδη φορείς, θεσμοί και ιδρύματα σε όλη τη χώρα προγραμματίζουν εκδηλώσεις για την επέτειο, και κάποιοι έχουν ήδη ξεκινήσει την προετοιμασία. Το Μουσείο Μπενάκη προανήγγειλε για το 2021 μεγάλη έκθεση με τίτλο «1821 πριν και μετά», την επιμέλεια της οποίας έχουν αναλάβει οι ιστορικοί Μαρία Δημητριάδου και Τάσος Σακελλαρόπουλος, υπεύθυνοι των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου. «Η επέτειος των 200 χρόνων δίνει την ευκαιρία για να βγουν στην επιφάνεια όλα τα νέα στοιχεία, οι ιστορικές μελέτες και τα ερευνητικά προγράμματα που δημιουργούν το υπόβαθρο για να εγκατασταθεί επιτέλους μια αφήγηση της Ιστορίας συνδεδεμένη με την καθημερινότητα», λέει ο κ. Σακελλαρόπουλος.
«Ηταν η εθνική ιδεολογία αυτή που κέρδισε την Επανάσταση του ’21 για λογαριασμό του κράτους και της Εκκλησίας, και το ιστορικό γεγονός συνδέθηκε ευθύς εξαρχής με μια δημόσια λειτουργία επετείου. Το κράτος χρειαζόταν μια στιβαρή εθνική ιδεολογία για να μπορέσει να επεκταθεί εδαφικά και στη συνέχεια να ενσωματώσει τους νέους πληθυσμούς. Αυτή η πανεθνική γιορτή –όπως ορίστηκε– εξυπηρετούσε την έννοια της ενοποίησης και της ενσωμάτωσης σε μια Ελλάδα όπου η Μεγάλη Ιδέα καλλιεργήθηκε συστηματικά.»
Ηδη από το 1838 έχουμε τέτοιους εορτασμούς. Στα τέλη του 19ου αιώνα γίνονται επίσης κάποιες παρελάσεις από τον στρατό, τους φοιτητές και τους μαθητές. Αυτό κορυφώνεται τη δεκαετία του 1930 με τον Μεταξά. Το 1921 ήταν η περίοδος της προετοιμασίας για την εκστρατεία στον Σαγγάριο. Τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα, ο πολιτικός κόσμος διχασμένος, η Ελλάδα πια μόνη και παράλληλα άρχισαν να έρχονται από το μέτωπο ειδήσεις για νεκρούς και τραυματίες. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος λοιπόν κατέθεσε συμβολικά στεφάνι στον Πεδίον του Αρεως –το πεδίο των ηρώων του 1821 όπου γινόταν η ηθική προετοιμασία των ευέλπιδων– αλλά χωρίς μεγάλη γιορτή. Αυτή οργανώθηκε τελικά το 1930, στην τελευταία 4ετία του Ελευθέριου Βενιζέλου. Συγκροτήθηκε γι’ αυτό τον σκοπό πανεπιστημιακή επιτροπή και είχε πανηγυρικό χαρακτήρα. Συγκινητικό είναι το γεγονός ότι την 25η Μαρτίου του 1942 –η πρώτη επέτειος μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς– κατέθεσαν στεφάνι στον Αγνωστο Στρατιώτη οι ανάπηροι του Αλβανικού Πολέμου με την ανοχή της ιταλικής φρουράς του μνημείου. Στην 150ετηρίδα έγιναν οι βλακώδεις εορτασμοί της δικτατορίας και στα χρόνια της Μεταπολίτευσης η Αριστερά προσπάθησε να βάλει στο ’21 έναν κοινωνικό και ταξικό χαρακτήρα αφαιρώντας τον εθνικό. Στην πραγματικότητα συνυπήρχαν όλα τα στοιχεία: εθνικό, πατριωτικό και ταξικό».
Μελέτη από την αρχή
«Ο τρόπος όμως με τον οποίο ασχολήθηκε η επίσημη ιστορία με το γεγονός, το απονεύρωσε στερώντας τη δυναμική του. Από τη δεκαετία του ’60 έχουμε ιστορικούς που θέλησαν να το φωτίσουν από μια “πλαϊνή” πλευρά, να συγκρουστούν με το εθνεγερτικό αφήγημα, αλλά ήταν απαγορευμένο. Ετσι διατηρήθηκαν τα στεγανά και έμεινε στην άκρη η μελέτη της λειτουργίας της επανάστασης αυτής καθεαυτήν: των εμφυλίων πολέμων, των οικονομικών, της εξαιρετικά υψηλής θεσμικής ποιότητας που είχαν τα Συντάγματα, οι Εθνοσυνελεύσεις κ.λπ. Αλλά ο ελληνικός Αγώνας έχει πια τους ιστορικούς του, που τον μελετούν από την αρχή, ώστε να καταλάβουν τι συνέβαινε πέρα από τα γεγονότα των μαχών. Η Επανάσταση του 1821 είναι μια συγκλονιστική εποχή της νεοελληνικής ιστορίας, και εξαιρετικά γοητευτική. Ας μην ξεχνάμε ότι γέννησε ένα ανεξάρτητο, σύγχρονο κράτος και εμπεριέχει όλα τα στοιχεία της ανατροπής, της μεταρρύθμισης και τη νεωτερικότητα που εμφανίζονται διαρκώς κατόπιν. Της αξίζει συνεπώς μια βαθύτερη μελέτη».
ΜΑΡΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Για πες