Οι «βρικόλακες» του Μαλάουι - Ένα «εμπόριο» τρόμου

των Σταμάτη Ρήγα - Κώστα Τρακόσα

Τον Οκτώβρη του 2017 ξέσπασε στο Μαλάουι της Νότιας Αφρικής, ένα ανελέητο κυνηγητό εναντίον των «βρικολάκων» που έπιναν το αίμα του πληθυσμού της χώρας. Τουλάχιστον οκτώ άνθρωποι
δολοφονήθηκαν όταν ο όχλος βγήκε στο δρόμο προκειμένου να «καθαρίσει» την περιοχή από τους «βρικόλακες». Πάνω από 140 άτομα συνελήφθησαν από την αστυνομία της χώρας.

Οι κάτοικοι του Μαλάουι πιστεύουν ότι υπάρχουν πράγματι «βρικόλακες» οι οποίοι ρουφούν το αίμα των κατοίκων. Σύμφωνα με τη θεωρία τους, οι «βρικόλακες» χρησιμοποιούν σύγχρονη τεχνολογία, συνδυασμένη με τεχνικές μαγείας, για να ξεγελάσουν τα θύματά τους για να τους πάρουν το αίμα, που το χρησιμοποιούν για να κάνουν μάγια.

Είναι τόσο ισχυρά εντυπωμένη αυτή η θεωρία που σε ορισμένες περιοχές οι κάτοικοι έχουν δημιουργήσει και περιπολίες το βράδυ για να βρίσκουν τους «βρικόλακες».

Η ιστορία: το «εμπόριο» αίματος με την Νότια Αφρική

Τελετές «μαγείας» στο Μαλάουι

Η ιστορία όμως με τους βρικόλακες δεν είναι τωρινή για το Μαλάουι. Από την δεκαετία του 1960 εμφανίζεται για πρώτη φορά η φήμη ότι υπάρχουν βαμπίρ που έκλεβαν αίμα προκειμένου να βγάλουν χρήματα. 

Ο πρώτος πρόεδρος της χώρας ήταν γιατρός σπουδασμένος στην Μεγάλη Βρετανία και ίδρυσε εθνική υπηρεσία αιμοδοτών προσπαθώντας  να πείσει τους κατοίκους να γίνουν αιμοδότες. Την ίδια περίοδο, έγινε σύμμαχος με τον ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής. 

Όταν το 1969 έγινε μία σειρά φόνων και εξαφανίσεων, εξαπλώθηκε η φήμη ότι ο Πρόεδρος «εξαφάνιζε» ανθρώπους και αντάλλασε το αίμα τους για να παίρνει χρήματα από τους Νοτιοαφρικανούς οι οποίοι μετά το χρησιμοποιούσαν για μαγικοθρησκευτικούς λόγους. Αυτοί οι πανικοί εναντίον των «Βαμπίρ» επανερχόταν περιοδικά στην ζωή του Malawi (Stephen Ellis, Gerrie ter Haar,Worlds of Power: Religious Thought and Political Practice in Africa, Oxford University Press , σσ 126-128).

Πολλές φυλές της Κεντρικής Αφρικής πιστεύουν ότι εάν κάποιους τους πάρει το αίμα τότε χάνουν την ζωτικότητα τους, τον ανδρισμό τους και μειώνεται το προσδόκιμο ζωής τους. Δεν είναι όμως μόνο οι πεποιθήσεις που οδηγούν σε αυτές τις αντιδράσεις. 

Στο Βελγικό Κογκό το 1959 βγήκε η φήμη ότι οι Βέλγοι έκλεβαν παιδιά για να τα στείλουν στην Ευρώπη όπου τα έτρωγαν.  Οι λευκοί αποικιοκράτες επί αιώνες «έκλεβαν» ανθρώπους για να τους πουλάνε ως δούλους σε άλλες χώρες, αυτό οδήγησε σε  συνδυασμό με την έλλειψη μόρφωσης και τις θρησκευτικές παραδόσεις των πολύ φτωχών χωρών της Αφρικής σε πανικούς όπως αυτοί που έγιναν το 2017 στο Μαλάουι.

Παρόμοια ζητήματα και πανικοί δεν έχουν προκύψει σε περιοχές της Αφρικής που βρίσκονται σε καλύτερη οικονομική κατάσταση και με καλύτερη μόρφωση, παρόλο που έχουν αρκετές ομοιότητες στην θρησκευτική παράδοση.

«Σχολείο» στο Μαλάουι

Οι ανθρωπολόγοι Anthony Mtuta και Sangwani Tembo, τοποθετούν τη φήμη για τους «βρικόλακες» μια δεκαετία νωρίτερα.Σύμφωνα με ρεπορτάζ τουAfrican Arguments (http://africanarguments.org/2017/11/09/a-symbolic-representation-of-life-behind-malawis-blood-sucking-beliefs/), οι ανθρωπολογοί ισχυρίζονται ότι κατά τη διάρκεια του 1948-1949 -όταν το Μαλάουι βίωσε έναν από τους χειρότερους λιμούς- οι κάτοικοι του Μαλάουι πίστευαν ότι οι βρικόλακες μετακινούνται με αυτοκίνητα και βανάκια το βράδυ. 

Μάλιστα, οι σφαγές κατά των βαμπίρ σταμάτησαν μόνον αφού κάηκαν όλα τα αυτοκίνητα!Για να αντιληφθούμε το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων του Μαλάουι θα πρέπει να αναφέρουμε ότι  η πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι υποχρεωτική. 

Από το 1994 ξεκίνησε να είναι δωρεάν η πρόσβαση στην πρωτοβάθμια χώρα και μελέτες του 1995 δείχνουν ότι το 62% των παιδιών έφταναν στην Δευτέρα δημοτικού και μόλις το 34% φτάνουν στην Πέμπτη δημοτικού (https://web.archive.org (…)malawi.htm).

Σύμφωνα με το African Arguments, αντίστοιχες φήμες επανεμφανίστηκαν το 2002, όταν ξέσπασε και πάλι πείνα. 

Σε συγκεκριμένες περιοχές, χωρικοί φοβούνταν τόσο πολύ τα «βαμπίρ» που άφησαν τα χωράφια τους ακαλλιέργητα και τελικά στοχοποιήθηκαν άνθρωποι που ήταν ύποπτοι για βρικόλακες.Ο απολογισμός ήταν ένας νεκρός και τρεις τραυματίες. 

Το 2009 η υστερία επανήλθε. Τότε, ένας νεαρός άντρας ο Jack Bandawe (γνωστός ως Nachipanti), ο οποίος υποτίθεται ότι ήταν μέλος του συνδικάτου «βρικολάκων», συνεληφθη ως ύποπτος για βία και δολοφονίες κατά πολιτών.

Κοινωνικό υπόβαθρο

Ο John Lwanda, καθηγητής κοινωνικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, σε άρθρο του με τίτλο «Αποδομώντας τη μετριότητα: Βαμπίρ, θύματα και εθνική υστερία», υποστηρίζει ότι για να κατανοηθούν οι ρίζες αυτών των προκαταλήψεων, πρέπει να δούμε πέρα από την πίστη των ανθρώπων και να εξετάσουμε τις δομικές συνθήκες της ζωής στις περιοχές που οι άνθρωποι ζουν. 

Χωρίς να υπεισέλθουμε σε πολλές λεπτομέρειες για τις κοινωνικές δομές του Μαλάουι, ο Lwanda ισχυρίζεται ότι οι προκαταλήψεις περί βαμπίρ και μαγείας αντικατοπτρίζουν τις υλικές συνθήκες ζωής. 

Είναι οι γενικότερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που ανατροφοδοτούν την ufiti (μαγεία, στην τοπική γλώσσα) και όχι μόνον η πίστη (https://www.nyasatimes.com/john-lwanda-take-malawi-vampires-victims-national-hysteria/).

Αντίστοιχη άποψη εκφράζει, σύμφωνα με το African Arguments και η Chiwoza Bandawe, κλινική ψυχολόγος, η οποία ισχυρίζεται ότι σε μια χώρα με υψηλή φτώχεια, υπανάπτυξη και ανεργία, το φαινόμενο των βρικολάκων, αντικατοπτρίζει τις εμπειρίες του λαού από ακόμη πιο δύσκολες εποχές.

από ημεροδρόμος