Ντοκουμέντα λογοκρισίας από τη Χούντα

ΟΙ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ, ΟΙ ΑΠΟΡΡΗΤΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΗΛΙΘΙΟΙ»

- Καλά, κάνετε ελεύθερα εκλογές;
- Βεβαίως... Γιατί μένουμε στον Ολυμπο. Και εκεί πάνω δεν φτάνουν οι χωροφύλακες.

Είναι ένα απόσπασμα από σενάριο με τίτλο «13ος Θεός» των Μίμη Τραϊφόρου, Μίμη και Ζακ Ιακωβίδη, το οποίο διαγράφηκε από την επιτροπή λογοκρισίας της χούντας των συνταγματαρχών. 

Δεν ήταν το μόνο. Οπως σημειώνεται στα έγγραφα-ντοκουμέντα που παρουσιάζει σήμερα το «Εθνος», λέξεις όπως «στρατοδικείο», «συνταγματαρχέσα», «Καραμανλής» έπρεπε να... εξαφανιστούν από το κείμενο, προκειμένου τελικά να εγκριθεί από το αρμόδιο υπουργείο Προεδρίας και τη Διεύθυνση Τύπου. Τα όργανα του καθεστώτος δεν φάνηκε να αντελήφθησαν το γεγονός ότι το ζευγάρι των πρωταγωνιστών ονομαζόταν Αρης και Νίκη...

Πρωτότυπα σενάρια, θεατρικά έργα και κείμενα «χτυπημένα» από την επάρατο λογοκρισία, καθώς και άκρως απόρρητες αναφορές και επιστολές της ΚΥΠ για τους ασφυκτικούς ελέγχους στον Τύπο και τις επιστολές από και προς το εξωτερικό βρίσκονται στο «Αρχείο Ελληνικών Γραμμάτων Γεώργιος Λεβιθόπουλος». Πρόκειται για ντοκουμέντα που συλλέγει εδώ και δεκαετίες ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Δήμος Λεβιθόπουλος, δημιουργός του Αρχείου με το όνομα προς τιμήν του αντιστασιακού πατέρα του.

«Υπέρβασιν ορίων»
«Από τα πρώτα πράγματα που έκαναν οι συνταγματάρχες ήταν να λογοκρίνουν... τα πάντα. Τίποτα δεν ξέφευγε από την ΚΥΠ, που ήλεγχε τα πάντα. Για το θέμα ρώτησα μέσω γραπτής επιστολής, πολλά χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση, έναν από τους πρωταίτιους της χούντας, τον Στυλιανό Παττακό.

Στην απάντησή του ο ίδιος παραδέχτηκε τη λογοκρισία, αλλά και την ''υπέρβασιν ορίων''. Τα απέδωσε όλα τον ίδιο τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, ο οποίος -όπως είπε- λογόκρινε και ό,τι γραφόταν υπέρ Παττακού», λέει ο Δήμος Λεβιθόπουλος στο «Εθνος».

Τα ντοκουμέντα της λογοκρισίας συλλέγει εδώ και δεκαετίες ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Δήμος Λεβιθόπουλος

«Τα πρόσωπα της λογοκρισίας, επιλεγέντα υπό του Υπουργού Προεδρίας της Κυβερνήσεως Γ. Χ. Παπαδοπούλου από της πρώτης περιόδου και συνεχίσαντα μέχρι και της Πρωθυπουργίας του, ήσαν άριστοι αξιωματικοί, πιστοί εις την Επανάστασιν και ευσυνείδητα εις το έργον των... τη λογοκρισία. Δυστυχώς δεν ηλέγχοντο, ή τουλάχιστον δεν ηλέγχοντο επαρκώς. 

Ετσι, θέλοντας από υπερβάλλοντα ζήλον, υποπίπτοντας εις την ζήλειαν ή τον φθόνον, ή τον φόβον μήπως θεωρηθούν φίλοι του Παττακού, εις βάρος του άμεσου προϊσταμένου των, έπραξαν -κατά περίπτωσιν- αυτά που έπραττον κατά την Ρωσικήν Επανάστασιν οι απασχοληθέντες διά παρόμοια των ιδικών μας αστοχήματα -''χρήσιμοι ηλίθιοι''», σχολιάζει σε σημείωμά του προς τον Δ. Λεβιθόπουλο ο Στ. Παττακός.

 «Συμφωνώ ότι τινές ή και όλοι μας οι λογοκριτές υπερέβημεν το επιτρεπτόν όριον. Προσωπικώς δεν είχον αρμοδιότητα ούτε ανάμιξιν επί του θέματος. Δεν απαλλάσσομαι όμως από της ευθύνης δι' οιονδήποτε αμάρτημα, από οιονδήποτε πρόσωπον ή κλιμάκιον της Απριλιανής περιόδου, διαπραχθέν. Ομως είμαι αυστηρώς αντίθετος προς την λογοκρισίαν και ιδιαίτατα προς την υπέρβασιν ορίων», σημειώνει σε μια από τις απαντητικές του επιστολές το 2004 ο πραξικοπηματίας.

Διαταγή
«Διά την κατά το δυνατόν πλήρη επιτυχίαν του ανωτέρω σκοπού (σ.σ. εξηγεί ότι πρόκειται για την εξουδετέρωσιν της ανθελληνικής δράσεως των εκτός Ελλάδας υφισταμένων ποικιλωνύμων Κομμουνιστικών-Μετωπικών Οργανώσεων, των Δορυφόρων αυτών, των μεσαζόντων, των οικονομικών ενισχυτών των κομμουνιστών και των δημοσιογραφικών τοιούτων), έλεγχος ενεργήται επί απασών ανεξαιρέτως των εκ κομμουνιστικών χωρών προερχομένων επιστολών, εντύπων, δεμάτων, χρηματαποστολών και αξιών εν γένει. Επί των επιστολών, προερχόμενων εκ φιλίων και ουδετέρων χωρών, εφόσον εκ των εξωτερικών αυτών χαρακτήρων και σημείων ή τυχόν πληροφοριών παρέχεται η υπόνοια ότι είναι επιλήψιμα...». Αυτά αναφέρει άκρως απόρρητη διαταγή της ΚΥΠ τον Μάιο του 1967 για τον έλεγχο της αλληλογραφίας.

Ανάμεσα στα πολλά ντοκουμέντα που βρίσκει κανείς από εκείνη την εποχή, μπορεί να εντοπίσει ακόμη και τηλεγραφήματα προς τις στρατιωτικές Αρχές σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, προκειμένου να απαγορευτούν θεατρικές παραστάσεις, ταινίες, ακόμη και ολόκληροι σύλλογοι. «Απαγορεύσατε συνέχισιν διδασκαλίας υπό θιάσου Κατράκη έργου ''Καληνύχτα Μαργαρίτα''. ΣΤΟΠ. Ανακαλούμε χορηγηθείσαν παρελθόντα Σεπτέμβριον άδειαν», διαβάσαμε σε ένα από τα τηλεγραφήματα, που υπογράφει ο υφυπουργός Προεδρίας Μιχαήλ Σιδεράτος το 1968.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου συχνά βρισκόταν στο στόχαστρο των λογοκριτών και των πρακτόρων της ΚΥΠ

«Αναμνήσεις από το Μακρονήσι»
Πρώτο... θύμα το βιβλίο του Φίλιππα Γελαδόπουλου

Πριν καν κυκλοφορήσει, έπρεπε να αποσυρθεί. Ο λόγος για το βιβλίο «Αναμνήσεις από το Μακρονήσι» του Φίλιππα Γελαδόπουλου, με πρόλογο του Κώστα Βάρναλη και σημείωμα του Μίκη Θεοδωράκη, που η τύχη το φερε να τυπωθεί στις 20 Απριλίου 1967. Την επόμενη μέρα, η Αθήνα ξύπνησε από τους ήχους των τανκς των συνταγματαρχών. Κι έτσι ο συγγραφέας... ξέμεινε με ένα φορτηγό βιβλία, που αν έπεφταν στην αντίληψη της χούντας θα τον οδηγούσαν απευθείας -στην καλύτερη περίπτωση- στα βασανιστήρια.

Ο πρώτος πρόλογος του βιβλίου χρονολογείται στις 3 Απριλίου 1967. Οπως εξηγούσε ο συγγραφέας, «η έκδοση του βιβλίου πέφτει μαζί με μια καταραμένη επέτειο. Ακριβώς σαν σήμερα, πριν από 20 χρόνια, μοντάρανε το απαίσιο αυτό στρατόπεδο (σ.σ. της Μακρονήσου)». Προχωρώντας ένα βήμα στην ανάλυσή του, ο Φίλιππας Γελαδόπουλος κάνει μια τολμηρή πρόβλεψη, όταν ακόμη και η επίσημη Αριστερά δεν την τολμούσε. «Τους οργανωτές του, και τους υμνητές του, τους βλέπουμε πάλι και σήμερα να πρωτοστατούν και να κινούνται ύποπτα για να στραγγαλίσουν τις ελευθερίες του ελληνικού λαού. Κι όλα τα σημάδια δείχνουν πως δεν θα διστάσουν να επαναλάβουν τις ίδιες θηριωδίες, αν δεν τους σταματήσει ο αδούλωτος λαός», τόνιζε.

Δεν πρόλαβε να στεγνώσει η μελάνη του συγγραφέα και το πραξικόπημα των συνταγματαρχών θα επιβεβαίωνε με τον χειρότερο τρόπο τους φόβους του. Πρώτο... θύμα θα ήταν το βιβλίο του, το οποίο θα κυκλοφορήσει τελικά τον Αύγουστο του 1974 και το οποίο σήμερα κοσμεί το «Αρχείο Ελληνικών Γραμμάτων Γεώργιος Λεβιθόπουλος».

Το βιβλίο του Φ. Γελαδόπουλου που τυπώθηκε στις 20 Απριλίου 1967 ήταν το πρώτο... θύμα της λογοκρισίας της χούντας των συνταγματαρχών

Το αυτοβιογραφικό του βιβλίο για τη Μακρόνησο ξεκίνησε να τυπώνεται στις αρχές Φεβρουαρίου 1967 και η εκτύπωση ολοκληρώθηκε το βράδυ της 20ής Απριλίου. Ενα από τα πρώτα τους στραγγαλιστικά διατάγματα υποχρέωνε τους συγγραφείς να δηλώσουν τα έτοιμα βιβλία τους στις στρατιωτικές Αρχές. «Φυσικά αυτό δεν το έκανα. Αντίθετα, με ένα φορτηγό κουβάλησα το βιβλίο σ' άλλο μέρος και το καταχώνιασα. Ομως πριν περάσει μια εβδομάδα, το πρόσωπο που το έκρυβε, τρομοκρατημένο από τα βασανιστήρια που έκανε το τυραννικό καθεστώς στους αντιπάλους του, μου ζήτησε να το απαλλάξω από το ''παράνομο'' φορτίο», σημειώνει ο Φ. Γελαδόπουλος στον δεύτερο πρόλογο του βιβλίου του.

Στον μαύρο πίνακα
«Πόσο δύσκολο πρόβλημα! Τι τρομερές στιγμές! Με τα πολλά, κάπου το βόλεψα. Γελάστηκα όμως... γιατί τρεις φορές ακόμα παίχτηκε το ίδιο ΔΡΑΜΑ. Ταυτόχρονα το πρώτο μου βιβλίο ''Μακρονήσι'' το βάλανε στον μαύρο πίνακα και φαίνεται πως κάτι μυρίστηκαν για το νέο βιβλίο και άρχισαν να μου κάνουν συστηματικές εφόδους και έρευνες. Ετσι, μέσα στα εφτάμισι χρόνια της φασιστικής θηριωδίας, η Ασφάλεια (Ιωάννης Αναστασίου, Νικόπουλος και Μαυρουδής) ΑΜΕΤΡΗΤΕΣ φορές έψαξαν στον τόπο της δουλειάς μου. Χώρια οι ενοχλήσεις στο σπίτι και οι προσκλήσεις να παρουσιαστώ στο Τμήμα και να αποκηρύξω την ΕΔΑ και το ΚΚΕ. Γι' αυτό σήμερα νιώθω απέραντο χρέος να ευχαριστήσω και από τις στήλες αυτές εκείνους που με οποιονδήποτε τρόπο βοήθησαν για να επιζήσει το βιβλίο. Μα περισσότερο εκφράζω την αιώνια ευγνωμοσύνη μου στη γιαγιά Μαρία, την πονεμένη αγωνίστρια που με τόση προθυμία και αγάπη έκρυψε στο φτωχικό της, εφτά ολόκληρα χρόνια, το βιβλίο αυτό», καταλήγει ο Φ. Γελαδόπουλος.

Ο Φίλιππας Γελαδόπουλος πολέμησε τους Γερμανούς στα μακεδονικά οχυρά και στην Κατοχή ήταν ΕΑΜίτης στον παράνομο Τύπο. Εξορίστηκε στη Μακρόνησο. Εγραψε συνολικά 11 βιβλία. Το βιβλίο του «Μαρία Δημάδη» έγινε τηλεοπτική σειρά.

Παρακολουθήσεις
Μπαράζ αναφορών για τον Ανδρέα Παπανδρέου

«Πρωταγωνιστής» στις αναφορές των λογοκριτών και των πρακτόρων της ΚΥΠ ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, του οποίου οι κινήσεις καταγράφονταν συνεχώς προκειμένου να ενημερωθεί η ηγεσία των χουντικών. Ανάμεσα στα πολλά ντοκουμέντα που τον αφορούν και έχουμε στη διάθεσή μας ξεχωρίζει ένα σημείωμα περί της δράσης του, από την ημέρα της γέννησής του στη Χίο ή από τις 29 Δεκεμβρίου 1969, ημερομηνία σύνταξης του σημειώματος. Από το στόχαστρο της λογοκρισίας δεν ξεφεύγει ούτε η Μελίνα Μερκούρη, την οποία παρακολουθεί το εν Ελλάδι σύστημα της χούντας... παρά πόδα. Η αντιδικτατορική δράση της στο εξωτερικό αποτελούσε «αγκάθι» για τους συνταγματάρχες. Πολλά ακόμη πρόσωπα βρέθηκαν στο μικροσκόπιο των πρακτόρων της ΚΥΠ, όπως η Ειρήνη Παππά, για την οποία υπάρχει ολόκληρη αλληλογραφία προκειμένου να της επιτρέψουν ένα ταξίδι στο εξωτερικό, αλλά και ο γιος του Νικηφόρου Βρεττάκου, Κωνσταντίνος, που ελέγχεται για τα φρονήματά του.

ΜΑΡΙΑ ΨΑΡΑ

http://www.ethnos.gr/