Αποκαλύψεις Γκάλμπρεϊθ για την ομάδα Βαρουφάκη - Από το σχέδιο άμυνας στο plan B

του Γιάννη Παλαιολόγου

Η επιμονή του Γιάνη Βαρουφάκη σε μία αδιέξοδη διαπραγματευτική στρατηγική, που φανερά εξόργιζε τους πιστωτές της χώρας και επέτρεπε να κερδίζει έδαφος στις τάξεις τους η σκληρή γραμμή του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, εξετάζεται τώρα υπό νέο φως αν και γεμάτο σκιές.

Ποιος φοβάται τον Γιάνη Βαρουφάκη;

Πιθανότατα αυτός θα ήταν ο τίτλος που θα έδινε ο ίδιος στoν σάλο που έχουν προκαλέσει οι αναρίθμητες αποκαλύψεις στις οποίες έχει προβεί από τότε που παραιτήθηκε προ τεσσάρων εβδομάδων. Πεπεισμένος για την τεράστια σημασία του έργου του, σίγουρος ότι είναι τέτοιων ιστορικών απελευθερωτικών διαστάσεων που έχουν ξεσηκωθεί θεοί και δαίμονες από όλη τη γη για να τον σταματήσουν (βλέπε την ανακοίνωση περί της πεντάμηνης διαπραγμάτευσης «που συνετάραξε την Ευρώπη» και «άλλαξε τους όρους του δημόσιου διαλόγου στην ευρωπαϊκή ήπειρο»), ο κ. Βαρουφάκης μιλάει τώρα για μία ευρεία συνωμοσία εναντίον του. Σκοπός της; «Να καταγραφεί η περίοδος Ιανουαρίου - Ιουλίου ως ένα μέγα “λάθος”, ή ακόμα “καλύτερα” να ποινικοποιηθεί» η σκληρή διαπραγμάτευση της κυβέρνησης της Αριστεράς, που «έδωσε ξανά αξιοπρέπεια στον ελληνικό λαό».

Οι επικριτές του βλέπουν κάπως διαφορετικά τα πράγματα. «Το μυστικό plan Β είναι πραξικόπημα», δήλωσε την Πέμπτη ένας εξ αυτών. Ενας άλλος, την Τετάρτη, μιλούσε για «λαθροχειρία εκ του ασφαλούς» όσων ψήφισαν «όχι» στα προαπαιτούμενα μέτρα που προέκυψαν από τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου. Δεν πρόκειται για αρθρογράφους της «Κ». Ο πρώτος είναι ο Νίκος Φίλης, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ. Ο δεύτερος είναι ο πρωθυπουργός, στη δίωρη συνέντευξή του «Στο Κόκκινο». Εστω κι αν την Παρασκευή έσπευσε να τον καλύψει.

Υπό νέο φως

Αλλοι ενδιαφέρονται για τις ποινικές προεκτάσεις του σχεδίου για hacking της βάσης δεδομένων της –ελεγχόμενης από την τρόικα, κατά τον κ. Βαρουφάκη– Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων. Ο σκοπός της ιδιοφυούς αυτής ιδέας –στην οποία ο πρώην υπουργός ενέπλεξε τον «παιδικό φίλο» του, γ.γ. Πληροφοριακών Συστημάτων Μ. Χατζηθεοδώρου– ήταν η δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών, που θα μπορούσε να μετατραπεί με συνοπτικές διαδικασίες από ευρώ σε δραχμές.

Αλλοι πάλι αναρωτιούνται για το αν υπήρχε κάποιο σκοτεινό σχέδιο εξαρχής. Διερωτώνται τι είδους οδηγίες έλαβε ο κ. Βαρουφάκης από τον κ. Τσίπρα, είτε τον Δεκέμβριο (όπως είπε στην περίφημη τηλεδιάσκεψη που αποκάλυψε η «Κ»), είτε στις 29 Ιανουαρίου (όπως είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στο ελληνικό ραδιόφωνο), σχετικά με την κατάρτιση σχεδίων ετοιμότητας για πιθανό Grexit. Εξετάζουν υπό νέο φως, γεμάτο σκιές, την επιμονή σε μία αδιέξοδη διαπραγματευτική στρατηγική, που φανερά εξόργιζε τους πιστωτές της χώρας και επέτρεπε να κερδίζει έδαφος στις τάξεις τους η σκληρή γραμμή Σόιμπλε, η οποία τη διετία 2013-14 είχε περάσει σαφώς στο περιθώριο της ευρωπαϊκής συζήτησης για την Ελλάδα. Και καταλήγουν στις κρίσιμες μέρες του δημοψηφίσματος, όταν ο κ. Βαρουφάκης επιχείρησε να πείσει τον Αλέξη Τσίπρα να απαντήσει στη μη αύξηση του ELA με την ενεργοποίηση του συστήματος παράλληλων πληρωμών, τη στάση πληρωμών προς την ΕΚΤ (στο ομόλογο που έληγε στις 20 Ιουλίου) και την εθνικοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδος. Το τρίπτυχο αυτό είναι φανερό ότι θα οδηγούσε στην αποκοπή της χώρας από το ευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών, το Target 2, και θα καθιστούσε αναπόφευκτη την επιστροφή στη δραχμή.

Πολεμικές ασκήσεις επί χάρτου

Η συγκρουσιακή φύση του κ. Βαρουφάκη φανερώνεται, μεταξύ άλλων, από τις συνεχείς του αναφορές στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές της Ελλάδας ως «πόλεμο». Την ίδια μεταφορά –του «πολεμικού συμβουλίου»– χρησιμοποίησε για να περιγράψει τη μικρή ομάδα που σύστησε στο υπουργείο για τη μελέτη των προκλήσεων που θα παρουσίαζε ένα ενδεχόμενο Grexit.

Ο Τζέιμς Κ. Γκάλμπρεϊθ, στενός φίλος του πρώην υπουργού και συνάδελφός του στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Οστιν, που ανέλαβε ρόλο συντονιστή της μικρής ομάδας, περιγράφει πιο ουδέτερα το εγχείρημα – μιλάει για «ομάδα εργασίας». «Η δουλειά μας ξεκίνησε στα τέλη Μαρτίου. Εγώ, ως καθηγητής πλήρους απασχόλησης, είχα χρόνο να ασχολούμαι με αυτά τα ζητήματα μόνο στις ελεύθερές μου ώρες, όπου τύχαινε να βρίσκομαι» λέει στην «Κ» ο προοδευτικός Αμερικανός οικονομολόγος, γιος του σπουδαίου Τζον Κ. Γκάλμπρεϊθ.

Οπως ανέφερε την περασμένη εβδομάδα ρεπορτάζ του Politico Europe, τα μέλη της ομάδας Grexit επικοινωνούσαν με κρυπτογραφημένα email και, όταν συναντιούνταν διά ζώσης, φρόντιζαν να το κάνουν μακριά από κυβερνητικά κτίρια. «Εντοπίσαμε πολλά πιθανά προβλήματα» λέει στην «Κ» ο κ. Γκάλμπρεϊθ σχετικά με τη διαχείριση της μετάβασης σε νέο νόμισμα. «Το μεταβατικό ζήτημα που με απασχόλησε εμένα περισσότερο αφορούσε τους ηλικιωμένους. Οπως αναδεικνύεται από την εμπειρία των συνταξιούχων υπό το καθεστώς του περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων, οποιαδήποτε διατάραξη του συστήματος πληρωμών πλήττει δυσανάλογα αυτήν την κοινωνική ομάδα». Πάντως, όπως εξηγεί, «δεν επιφορτιστήκαμε με την αποστολή να κρίνουμε αν ένα σχέδιο εξόδου θα μπορούσε να “πετύχει”. Ούτε συμμετείχαμε ποτέ σε συζητήσεις πολιτικής για το αν πρέπει να επιχειρηθεί».

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ώς τις αρχές Μαΐου, όταν ολοκλήρωσε το έργο της, σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τέξας, δεν υπήρξε επικοινωνία μεταξύ της ομάδας και του Αλέξη Τσίπρα.

«Τον πρωθυπουργό δεν τον είδα ξανά μετά τις πρώτες εβδομάδες της νέας κυβέρνησης» δηλώνει στην «Κ». Με το πέρας των εργασιών, «κάναμε μία περίληψη των συμπερασμάτων μας και την παρουσιάσαμε στον υπουργό Οικονομικών», λέει, δηλώνοντας άγνοια για το αν εκείνος στη συνέχεια παρουσίασε τα συμπεράσματα στον κ. Τσίπρα.

Η έμπνευση για την ηλεκτρονική εισβολή στα δεδομένα της ΓΓΔΕ δεν προέκυψε από τις διαβουλεύσεις της «ομάδας εργασίας», όπως έχει δηλώσει επανειλημμένως ο κ. Γκάλμπρεϊθ. Οπως διευκρινίζει στην «Κ», το παράλληλο σύστημα πληρωμών «δεν έχει καμία σχέση με την έξοδο από το ευρώ. Θα ήταν απλά ένας αποτελεσματικός τρόπος να συμψηφισθούν τα χρέη μεταξύ του κράτους και όσων συναλλάσσονται με αυτό».

Ο ίδιος ο κ. Βαρουφάκης, σε ανακοίνωσή του μετά το δημοσίευμα της «Κ» (27.7), παρέπεμψε σε δήλωσή του στις αρχές Μαρτίου (περί πειραματισμών της ΓΓΠΣ για αναβάθμιση του taxisnet σε «ένα σύστημα πληρωμών και προς τρίτους, ένα σύστημα το οποίο [...] ελαχιστοποιεί τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου προς τους πολίτες και προς τις επιχειρήσεις») για να αποδείξει την αθώα φύση του σχεδίου του.

Ωστόσο, το εγχείρημα αυτό περιγράφεται πολύ διαφορετικά στην περιβόητη τηλεδιάσκεψη της 16ης Ιουλίου. Το σχέδιο, που ο ίδιος αποκαλεί «plan B», είχε «λίγο-πολύ ολοκληρωθεί», λέει στα hedge funds – «η δυσκολία ήταν να προχωρήσουμε από τους πέντε ανθρώπους, που το σχεδίαζαν, στους χίλιους που θα το υλοποιούσαν». Και στη συνέχεια: «Αυτό το σχέδιο αναπτύχθηκε πολύ καλά και θα έκανε μεγάλη διαφορά, επειδή πολύ γρήγορα θα μπορούσαμε να το επεκτείνουμε, χρησιμοποιώντας εφαρμογές σε smartphones (apps) και θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα παράλληλο σύστημα σε λειτουργία, το οποίο θα ήταν μεν προσδιορισμένο σε ευρώ, αλλά με μία κίνηση θα μπορούσε να μετατραπεί και σε μια νέα δραχμή».

Μέρες δημοψηφίσματος

Εκτός από τον εαυτό του, ο κ. Βαρουφάκης διαψεύδει και τον καλό του φίλο από το Τέξας με την ανακοίνωση της 27ης Ιουλίου, αφού δηλώνει ότι το «πολεμικό συμβούλιο» του Grexit συνέχισε να λειτουργεί έως «την ημέρα του δημοψηφίσματος». Ο κ. Γκάλμπρεϊθ, σε σχετική ερώτηση της «Κ», δηλώνει με σαφήνεια ότι ο κ. Βαρουφάκης δεν συμβουλεύτηκε την ομάδα πριν εισηγηθεί το ριζοσπαστικό τρίπτυχο προτάσεων στον πρωθυπουργό τις ώρες πριν αποφασιστεί η επιβολή των capital controls. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το Σάββατο 27 Ιουνίου, ο τότε υπουργός Οικονομικών έλαβε γραπτή ενημέρωση από τη Lazard για τις βαρύτατες συνέπειες εθνικοποίησης της Τράπεζας της Ελλάδος και για τους μηχανισμούς επιστροφής στη δραχμή. Προτίμησε να αγνοήσει τις προειδοποιήσεις αυτές.

«Η κυβέρνηση αντιμετώπιζε την επιλογή μεταξύ μιας σκληρής γραμμής και μιας στρατηγικής υποχωρήσεων, αμφότερες απολύτως εντός του ευρώ», εκτιμά για τις ημέρες εκείνες ο κ. Γκάλμπρεϊθ. «Δεν θεωρώ όμως ότι η πιο σκληρή γραμμή θα οδηγούσε την Ελλάδα αναπόφευκτα εκτός ευρώ». Μόνο η στάση των γερακιών της ΕΚΤ την Κυριακή 28 του μηνός, όταν ο Μ. Ντράγκι με νύχια και με δόντια απέτρεψε την ενεργοποίηση εφιαλτικών σεναρίων (αφαίρεση αδειών από τις ελληνικές τράπεζες ή αποκοπή από το Target-2), αποδεικνύει ότι αυτή η εκτίμηση είναι επικίνδυνα ρόδινη.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ