Ετσι για καλό και για κακό,άλλωστε ό,τι μαθαίνει κανένας καλό είναι!
του Κοσμά Μαρινάκη*
Αν σήμερα Δευτέρα δεν μπορέσει να βρεθεί κοινός τόπος μεταξύ της Ελλάδας και των δανειστών στη σύνοδο κορυφής, το πιο πιθανό είναι πως οι εταίροι θα επιχειρήσουν να αυξήσουν δραστικά την πίεση προς την κυβέρνηση.
Ο ευκολότερος κι αποτελεσματικότερος τρόπος που διαθέτουν
για να το πετύχουν είναι να χαμηλώσουν την παροχή του ELA. Αυτό θα οδηγήσει την ελληνική κυβέρνηση να απαντήσει άμεσα με επιβολή Κεφαλαιακών Περιορισμών (capital controls).
Πως ακριβώς θα εξελιχθεί λοιπόν μια τέτοια κατάσταση;
Αυτή τη στιγμή, ο πιο αδύναμος κρίκος του ελληνικού οικονομικού κυκλώματος είναι η έλλειψη ρευστότητας από το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Για πολλούς, η έννοια της «έλλειψης ρευστότητας» δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς σημαίνει. Ας την ξεκαθαρίσουμε λοιπόν:
Έλλειψη ρευστότητας δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι η χώρα δεν διαθέτει πλούτο η δεν παράγει εγχώριο προϊόν. Σημαίνει απλώς πως η οικονομία δεν διαθέτει την απαραίτητη ποσότητα μετρητών για να διεκπεραιωθούν οι καθημερινές συναλλαγές.
Όπως γράψαμε και αναλυτικά στο προηγούμενο άρθρο μας για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Ρευστότητας Έκτακτης Ανάγκης, τον λεγόμενο ELA (Οικονομική Πτυχή, «Πως θα συμβεί πρακτικά το Grexit», 15/6/2015), αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχει τεράστια καθημερινή διαφυγή κεφαλαίων εκτός του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, είτε στο εξωτερικό, είτε κάτω από τα… στρώματα.
Αυτή η διαφυγή κεφαλαίων αντισταθμίζεται σήμερα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε πραγματικό χρόνο με νέα μετρητά που μπαίνουν απευθείας στα ταμεία των ελληνικών τραπεζών μέσω του ELA.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό, πως τα χρήματα του ELA δεν αποτελούν δημοσιονομική ενίσχυση για την χώρα – δεν αυξάνουν δηλαδή την αγοραστική δύναμη για τους Έλληνες, αλλά παρέχουν μόνο διευκόλυνση για τις συναλλαγές. Με απλούς όρους, ο ELA, «χαρτί» μας παρέχει, όχι εισόδημα.
Παρ’ όλα αυτά, το συγκεκριμένο… «χαρτί» είναι τόσο σημαντικό για την λειτουργία οποιασδήποτε σύγχρονης οικονομίας, που αρκεί να χαμηλώσουν οι εταίροι την παροχή του ELA και μια αλυσιδωτή διαδικασία θα οδηγήσει χωρίς καμία αμφιβολία την οικονομία σε στάση.
Μόλις ο ELA πάψει να παρέχει επαρκή ρευστότητα, η ελληνική οικονομία θα αρχίσει να «στεγνώνει» από χρήμα. Σταδιακά, οι συναλλαγές θα αρχίσουν να δυσχεραίνουν και μόλις το φαινόμενο γενικευτεί, πιθανότατα μέσα σε ώρες, οι πολίτες θα τρέξουν στις τράπεζες για να προσπαθήσουν να σηκώσουν όσες αποταμιεύσεις απομένουν στους λογαριασμούς τους. Αυτό στα οικονομικά ονομάζεται «Bank-run» (μπανκ-ραν) και είναι ο εφιάλτης οποιουδήποτε τραπεζικού συστήματος.
Ένα bank-run δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ακόμη κι αν συμβεί σε ένα απολύτως υγιές χρηματοπιστωτικό σύστημα, διότι, ως γνωστόν, οι τράπεζες δεν αποθηκεύουν τις καταθέσεις, τις χορηγούν σε δάνεια ή τις επενδύουν.
Ως εκ τούτου, κάθε τράπεζα δεν δύναται να εξυπηρετήσει πάνω από ένα μικρό ποσοστό αναλήψεων, το οποίο είναι στατιστικά υπολογισμένο να είναι επαρκές μόνο αν οι συνθήκες είναι φυσιολογικές.
Για να μπορέσει να προλάβει το bank-run, η ελληνική κυβέρνηση θα προχωρήσει σε άμεσο υποχρεωτικό κλείσιμο όλων των τραπεζών. Αυτό θα συμβεί όσο πιο απροσδόκητα γίνεται και θα διαψεύδεται μέχρι την τελευταία στιγμή, διότι αν όλοι ξέρουν ότι θα γίνει, είναι επόμενο να τρέξουν στην τράπεζα να το προλάβουν.
Ο λόγος που θα κλείσουν οι τράπεζες είναι για να ξεπεραστεί το στάδιο του πανικού στους πολίτες και να δοθεί κάποιος χρόνος στην κατάσταση να σταθεροποιηθεί.
Η κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει το χρόνο για να νομοθετήσει εσπευσμένα κεφαλαιακούς περιορισμούς. Σκοπός των περιορισμών θα είναι να σταματήσουν τη διαρροή κεφαλαίων ώστε όση λιγοστή ρευστότητα θα υπάρχει εκείνη τη στιγμή να παραμείνει στο σύστημα.
Μόλις ξανανοίξουν οι τράπεζες, ίσως και μετά από εβδομάδες, οι περιορισμοί θα βρίσκονται σε ισχύ κι έτσι οι πολίτες δεν θα έχουν κίνητρο να συνωστιστούν στις τράπεζες. Δεν υπάρχει στάνταρ τρόπος επιβολής των κεφαλαιακών περιορισμών. Σίγουρα πάντως θα οριστεί:
- Ένα ανώτατο όριο ανάληψης μετρητών ανά άτομο, ανά ημέρα (300 ευρώ ήταν στην περίπτωση της Κύπρου το 2013).
- Ένα ανώτατο όριο μετρητών που μπορεί να πάρει κάποιος μαζί του στο εξωτερικό ανά ταξίδι (1000 ευρώ στην περίπτωση της Κύπρου).
- Ένα ανώτατο όριο εμβασμάτων στο εξωτερικό ανά μήνα (5000 ευρώ στην περίπτωση της Κύπρου).
- Λογικά, δεν θα ισχύει κανείς από τους παραπάνω περιορισμούς για χρήματα που μπήκαν στο τραπεζικό σύστημα μετά την επιβολή των περιορισμών.
- Οι διατραπεζικές συναλλαγές εσωτερικού που δεν θα βασίζονται σε μετρητά πιθανότατα δεν θα περιοριστούν (ο λόγος που αυτό είχε γίνει στην Κύπρο ήταν για να αποφευχθούν οι αποσύρσεις καταθέσεων εκτός των προβληματικών τραπεζών ώστε αυτές να μπορέσουν να «κουρευτούν»).
Οι κεφαλαιακοί περιορισμοί είναι μέτρο έκτακτης ανάγκης αφού η οικονομία διέρχεται από τεράστιους κλυδωνισμούς κατά την επιβολή τους. Τα τραπεζικά συστήματα των χωρών στις οποίες έχουν επιβληθεί χρειάζονται χρόνια για να αναστρέψουν την απώλεια εμπιστοσύνης, ειδικά από τους ξένους χρήστες τους.
Το χειρότερο όμως είναι το πώς θα επιτευχθεί η έξοδος από το καθεστώς των περιορισμών. Μετά τη διακοπή της ρευστότητας, η πίεση θα είναι ασφυκτική και η ελληνική κυβέρνηση δεν θα έχει πολύ χρόνο στη διάθεσή της για να διαπραγματευτεί.
Σε οποιαδήποτε καθυστέρηση στις διαπραγματεύσεις πέραν των ελάχιστων εβδομάδων, η ελληνική κυβέρνηση δεν θα έχει άλλη διέξοδο από το να τυπώσει κάποια εγχώρια στοιχεία ρευστότητας, τα λεγόμενα IOU. Σε εκείνο ακριβώς το σημείο η χώρα θα βρίσκεται περισσότερο εκτός, παρά εντός ευρωζώνης, αφού ουσιαστικά θα διαθέτει ήδη δικό της νομισματικό μέσο.
Κατά πάσα πιθανότητα, οι κεφαλαιακοί περιορισμοί θα πέσουν στο τραπέζι της συνόδου κορυφής τη Δευτέρα ως σοβαρή στρατηγική απειλή. Οι Ευρωπαίοι θεωρούν ότι το πολιτικό κόστος που θα επέφερε στο κ. Τσίπρα η αναταραχή από τους επαπειλούμενους περιορισμούς θα είναι αρκετό για να χαλαρώσει την διαπραγματευτική επιμονή του Έλληνα πρωθυπουργού.
Στην Πτυχή έχουμε πρώτοι δημοσιεύσει, από την περασμένη εβδομάδα, μια επιστημονικά τεκμηριωμένη εκτίμηση, για το ότι θα οδηγηθούμε αργά ή γρήγορα σε μια συμφωνία ολιγόμηνης παράτασης.
Μόλις τις τελευταίες ώρες, έχουν αρχίσει σταδιακά να συγκλίνουν στο σκεπτικό μας, οι απόψεις όλο και περισσότερων Ελλήνων και ξένων αναλυτών. Διαβάστε περισσότερα στο άρθρο μας από τις 13/6/2015: Ο κ. Τσίπρας στο «Δίλλημα του Φυλακισμένου».
*Ο Κοσμάς Μαρινάκης είναι επίκουρος καθηγητής οικονομικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Μόσχας (Higher School of Economics).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Για πες