Τα σκίτσα κόκαλα δεν έχουν...

Η μόνη σχέση που μπορούν να έχουν οι γελοιογραφίες με τον φασισμό είναι να τον καταγγέλλουν και να διώκονται απ’ αυτόν.

Πάνε αρκετά χρόνια τώρα, μόλις είχα απολυθεί απ’ τα «Νέα» (όταν οι οικονομικοί διευθυντές του ΔΟΛ απέλυαν καθαρίστριες, αγόραζαν για πάρτη τους τζάγκουαρ και ξεκοκάλιζαν θαλασσοδάνεια) και εργαζόμουν πια στην «Ελευθεροτυπία», όταν οι Ισραηλινοί είχαν μπουκάρει στη Γάζα και τον Λίβανο σφάζοντας αδιακρίτως. Σκιτσάρισα

τότε τον Σαρόν με τη ναζιστική στολή να κάνει στους Παλαιστίνιους ό,τι οι Ναζήδες έκαναν στους Εβραίους. Σοκ! (τότε! σήμερα είναι κοινός τόπος) Σοκ, διότι για τους Ισραηλινούς και τους απανταχού Εβραίους αυτή η αλληγορία (πόσω μάλλον η ταύτιση) υπερέβαινε το αδιανόητο και την ύβριν.

Αμέσως, από ορισμένους «αριστερούς» βαλτούς η αφεντιά μου άρχισε να διασύρεται στο διαδίκτυο επί αντισημιτισμώ (ώστε να εξουδετερωθεί η κριτική μου στην εγκληματική πολιτική του Ισραήλ - φασιστική και ναζιστική), ενώ το κεφάλι μου επικηρύχθηκε από την ADL (Αντιρατσιστική Λίγκα των Εβραίων με έδρα τη Νέα Υόρκη) και συνακολούθως απ’ το Σταίητ Ντηπάρτμεντ με διεθνές ένταλμα σύλληψης (νομίζω ότι στη λίστα αυτή των «εγκληματιών γνώμης» παραμένω ακόμα, τόσα χρόνια μετά, επίτιμο πλέον μέλος). Οπως και να ’χει,

ακολούθησαν διαβήματα (της Ισραηλινής Πρεσβείας στην «Ελευθεροτυπία», με άδοξο βεβαίως τέλος για έναν φανατικό και υστερικό τύπο που ήταν τότε πρέσβης), όσον και του Σταίητ Ντηπάρτμεντ (λίγα χρόνια αργότερα η μπάλα πήρε και τον ΚΥΡ - απολύτως αθώον του αίματος, κατ’ αντίθεσιν προς την αφεντιά μου που κάποιες -πάντα κατ’ οικονομίαν- προβοκάτσιες τις απολαμβάνει). Οπως και να ’χει, υπουργός Εξωτερικών τότε ήταν ο κ. Γιώργος Παπανδρέου και, προς τιμήν του, στα διαβήματα και τις οχλήσεις των Αμερικανών απάντησε ότι «στην Ελλάδα ο Τύπος είναι ελεύθερος και οι υπαγορεύσεις απορρίπτονται» (βεβαίως ο ίδιος έκανε δεκτές ως υπουργός τότε και πρωθυπουργός αργότερα άλλες υπαγορεύσεις, θανάσιμες και απείρως χυδαιότερες). Ομως τα σκίτσα, προκαλώντας κατ’ αρχήν σοκ, τη δουλειά τους την είχαν κάνει, διότι στη συνέχεια προκάλεσαν σκέψεις.

Οσον οι Ισραηλινοί συνέχιζαν τα εγκλήματά τους, τόσον οι γελοιογραφίες τούς εμφάνιζαν σαν Ναζήδες, σε όλη την Ευρώπη. Η περί «αντισημιτισμού» προπαγάνδα κατέρρεε και η συζήτηση επικεντρωνόταν στο πραγματικό πρόβλημα, τη σφαγή. Μάλιστα σε ένα πολύ πιο «δύσκολο» απ’ το δικό μας ελληνικό περιβάλλον, το ευρωπαϊκό, όπου στον Τύπο (κι όχι μόνον) τα κυρίαρχα στερεότυπα είναι πολύ πιο αυστηρά με ό,τι τα αμφισβητεί.

Τα ίδια, υπό κλίμακα, συνέβησαν κι όταν άρχισε η κρίση στην Ελλάδα, με τον ρόλο της Γερμανίας να γίνεται όλο και πιο φανερός. Εμφανίστηκαν τότε οι πρώτες γελοιογραφίες με γερμανικές στολές (χωρίς όμως ναζιστικά σύμβολα) προκαλώντας σάλο. Οι παραπομπές αυτών των σκίτσων στην αθλιότητα του Γ’ Ράιχ αλλά και στον κίνδυνο ενός Δ’ Ράιχ ήταν κάτι παραπάνω από εμφανείς. Σοκ και πάλι, αλλά αυτήν τη φορά καθόλου φρικώδες, όπως εκείνο που ένιωσαν οι Ισραηλινοί βλέποντας τον εαυτόν τους στον καθρέφτη σαν ναζί. Αυτό το σοκ ήταν μάλλον υποκριτικό, όπως όλα όσα αφορούν τις αντιδράσεις των πολιτικώς ορθών, των «εκσυγχρονιστών» και εν γένει «ποτάμι» ένα πράμα.

Τα σκίτσα όμως έκαναν και πάλι τη δουλειά τους - ορισμένα απ’ τα δικά μου αναδημοσιεύτηκαν σε αμερικανικές εφημερίδες, όπως στους New York Times(με κάποια χαιρεκακία για τους «Γερμαναράδες», είναι η αλήθεια), αλλά και στον ίδιο τον γερμανικό Τύπο, όπως στον Spiegel και την Bild - με ένα μούδιασμα ο πρώτος, με εμφανή εχθρότητα η δεύτερη. Η πραγματική δύναμη αυτών των σκίτσων βρισκόταν στο γεγονός ότι δεν τα διέκρινε κάποιος αντιγερμανισμός ή όποιο άλλο στερεότυπο, αλλά η καταγγελία της πλουτοκρατικής Γερμανίας και της ηγεμονικής συμπεριφοράς της. Σήμερα η κριτική αυτή κατά της Γερμανίας είναικοινός τόπος. Οπως εδώ και καιρό επιφανείς Ισραηλινοί, αλλά και απλοί Ισραηλινοί πολίτες, κατηγορούν πλέον ανοιχτά το ισραηλινό κράτος για ναζιστικές πρακτικές, έτσι και πλήθος Γερμανών (που διαρκώς διευρύνεται, εντυπωσιακά διευρύνεται) βλέπουν στην πολιτική της Γερμανίας σύμπτωμα Δ’ Ράιχ.

Στο πλαίσιο αυτό και το τελευταίο εξώφυλλο του Spiegel, όπου παρουσιάζεται η κυρία Μέρκελ πάνω στην Ακρόπολη περιστοιχισμένη από ναζί αξιωματικούς που είχαν φωτογραφηθεί εκεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Σε αυτό το εξώφυλλο ο Πρωθυπουργός κ. Τσίπρας έκανε κριτική (ίσως από γαλατική διπλωματική ευγένεια) ότι αναπαράγει στερεότυπα του παρελθόντος. Ποτέ η Ιστορία δεν αναπαράγει στερεότυπα, αντιθέτως τα διαλύει. Και όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν, διότι δεν επαναλαμβάνει λάθη. Στερεότυπα -εθνικιστικά και άλλα- παράγει η λήθη. Απόδειξη η άνοδος των νεοφασιστικών κινημάτων σε μια Ευρώπη που η μνήμη έχει ατονήσει.

Μια ακόμα απόδειξη της αξίας της μνήμης είναι η μεταστροφή της γερμανικής κοινής γνώμης υπέρ της Ελλάδας, τώρα που μαθαίνει για τα εγκλήματα των ναζί στη χώρα μας. Οι περισσότεροι Γερμανοί δεν εγνώριζαν. Κιακόμα δεν γνωρίζουν για το πραγματικό μέγεθος αυτών των εγκλημάτων. Κι όμως, ήδη μεταστρέφονται. Κι όλο αυτό βεβαίως δεν οφείλεται στην αφυδάτωση της Ιστορίας, ώστε τάχα μου να καταπραϋνθούν τα πάθη, αλλά στη γνώση της.

Το ίδιο θα μεταστραφούν οι Γερμανοί (όπως μεταστρέφονται για τοιστορικό τους χρέος) αν μάθουν την πραγματικότητα και για το σύγχρονο χρέος - τον τρόπο που δημιουργήθηκε και, κυρίως, τον τρόπο που γιγαντώθηκε. Τότε το στερεότυπο του «τεμπέλη Ελληνα» θα καταρρεύσει και τη θέση του θα πάρει το πραγματικό φαινόμενο του πλουτοκράτη Ελληνα. Του μιζαδόρου (της Ζήμενς και των αμυντικών εξοπλισμών), του αεριτζή και του λαμόγιου.

Ηδη το κλίμα στη Γερμανία αλλάζει, εκτός απ’ τους αριστερούς κι άλλοι πολίτες συμπαρατάσσονται και συμπαρίστανται στους δυσπραγούντες Ελληνες. Και κατά τούτο ο Spiegel με το εν λόγω εξώφυλλο και τα ανάλογα κείμεναυπενθυμίζει το παρελθόν και ανησυχεί για το μέλλον. Συνεπώς δεν αναπαράγει κανένα στερεότυπο - αντιθέτως τα καταλύει. Και τι έγινε, θα μου πείτε, έχουν κάποια αξία όλα αυτά για την πλουτοκρατική Γερμανία και τις αποφάσεις που παίρνει; Τι να σας πω; τότε να καταθέσουμε τις πέννες μας (κι εμείς κι εκείνοι) και να πιάσουμε τις σφεντόνες, τα ρόπαλα, τα Λέοπαρντ και τους τόκους. Οχι, με τον λόγο, τις λέξεις και τη λογική βαδίζει στα δύο ο άνθρωπος.

Πάντως, για την Ιστορία -κι έτσι για να ευθυμήσουμε λιγάκι- απ’ όλη αυτήν τη διαμάχη της ταπεινότητάς μου με την Bild, σε ένα σημείο είχε δίκιο αυτή η κίτρινη εφημερίδα. Οταν σε ένα της σχόλιο παρατηρούσε ότι «ο Στάθης σκιτσάρει τους Γερμανούς χωρίς έλεος, αλλά τους σκιτσάρει με γερμανικά μολύβια». Τουσέ και του δε πόιντ! πλην όμως μάλλον δεν ευθυμήσατε...

Ούτε εγώ...

ΥΓ.: Τον τελευταίο καιρό αρκετά σκίτσα και αρκετοί σκιτσογράφοι βρίσκονται στην μπούκα κομμάτων και πολιτικών. Ο κ. Δημήτρης Χαντζόπουλος αντιμετώπισε την μήνιν της Αριστεράς, ο κ. Τάσος Αναστασίου την κριτική του κόμματός του, ενώ ο κ. Ανδρέας Πετρουλάκης αντιμετωπίζει ήδη δύο αγωγές. Ολη αυτή η δυσανεξία απάδει προς τον τρόπο με τον οποίον η πολιτική και οι πολιτικοί αντιμετώπιζαν την κριτική της σάτιρας στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Παραβιάζεται μια συνθήκη ελευθερίας. Καλό θα ήταν να επιστρέψουμε στο παλιό δοκιμασμένο ήθος, να αποσυρθούν οι αγωγές και ας είναι η κριτική στην κριτική της σάτιρας οξύτατη, αν χρειάζεται, αλλά αυτάρκης και δίχως την αρωγή της καταστολής. 

ο Στάθης στον Ενικό