Σχολική τσάντα και προβλήματα στη Σπονδυλική Στήλη

Το θέμα της σχολικής τσάντας είναι αγαπημένο θέμα των media στην έναρξη κάθε σχολικής χρονιάς τα τελευταία χρόνια. Το δυστύχημα είναι ότι δημιουργείται σύγχυση και ανησυχία στους γονείς χωρίς κανένας να τους δίνει ξεκάθαρη απάντηση για το ποια είναι η κατάλληλη τσάντα και ποιο το μέγιστο επιτρεπτό βάρος της για να μη δημιουργεί προβλήματα υγείας στο παιδί τους. 

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο Ελληνικό αλλά απασχολεί τις δυτικές κοινωνίες από χρόνια. Έχουν γίνει πάρα πολλές έρευνες από γιατρούς, φυσιοθεραπευτές, εργονόμους και έχουν εξαχθεί συμπεράσματα. Το σημαντικό συμπέρασμα όμως από όλες αυτές τις έρευνες είναι ότι πρέπει να επικρατεί η κοινή λογική. 

Το βασικό ερώτημα είναι: το βάρος της τσάντας μπορεί να δημιουργήσει ανατομική ανωμαλία στον αναπτυσσόμενο παιδικό σκελετό και ειδικότερα στη σπονδυλική στήλη; 

Η απάντηση είναι σαφέστατα ΟΧΙ. Είναι αξιοπερίεργο πώς συντηρείται ακόμα ο μύθος ότι η βαριά σχολική τσάντα που κρέμεται στο ένα πλάι δημιουργεί σκολίωση. Γνωρίζουμε ότι η σκολίωση είναι μια πάθηση της αναπτυσσόμενης σπονδυλικής στήλης που δημιουργείται από ενδογενείς οργανικούς παράγοντες και δεν μπορεί να προληφθεί με ειδικές ασκήσεις και γυμναστική, ούτε με ειδικές τσάντες. Αν ήταν τόσο απλά τα πράγματα θα κρεμούσαμε την τσάντα του παιδιού από την άλλη πλευρά και θα ισιώναμε την πλάτη του. Έχει αποδειχθεί επίσης ότι παιδιά που έχουν σκολίωση δεν επιδεινώνονται από τις βαριές σχολικές τσάντες. Επίσης το βάρος της τσάντας δεν έχει καμιά σχέση με το αν το παιδί θα αναπτύξει υπερκύφωση, δηλ. καμπούρα. Οι δυνάμεις που δέχεται η σπονδυλική στήλη κατά το κουβάλημα της τσάντας ακόμα και εάν είναι υπερβολικές, δεν είναι ικανές λόγω της μικρής διάρκειας που εξασκούνται να μεταβάλλουν την ανάπτυξη των οστών. 

Σίγουρα όμως το βάρος της τσάντας σχετίζεται με την εμφάνιση πόνου στη μέση και τη ράχη των παιδιών. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος ανησυχίας των γονιών. Δεν στέλνουμε τα παιδιά μας στο σχολείο για να γίνουν αχθοφόροι, οπότε δεν πρέπει να τα υποβάλλουμε σε τέτοια δοκιμασία. 

Το θέμα έγινε πρόβλημα στην Αμερική όταν αποφασίσθηκε η κατάργηση των ερμαρίων αποθήκευσης των προσωπικών αντικειμένων (school lockers) των γυμνασιόπαιδων. Αυτό έγινε για λόγους ασφάλειας και αποτροπής των βανδαλισμών. Τότε οι μαθητές αναγκάστηκαν να μεταφέρουν τα βιβλία και τα προσωπικά τους αντικείμενα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στη διάρκεια της ημέρας και να παραπονούνται για πόνους. Τότε άρχισαν και οι έρευνες για να αποδείξουν το αυτονόητο. 

Στη μεγαλύτερη, μέχρι σήμερα, καλά σχεδιασμένη έρευνα που αφορούσε 3457 παιδιά, 11 έως 15 ετών, όλων των κοινωνικοοικονομικών τάξεων διαπιστώθηκε ότι το 64% είχε αισθανθεί πόνο στη μέση. Το 41% ένιωθε αυτό τον πόνο όταν μετέφερε τη σχολική τσάντα και ο πόνος έφευγε όταν έβγαζαν την τσάντα. Μόνο το 16% ανέφερε ότι είχε χάσει σχολικές ώρες ή γυμναστική ή εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες και είχε επισκεφθεί γιατρό λόγω του πόνου. Μελετήθηκαν όλοι οι παράγοντες που έχουν σχέση με την σχολική τσάντα και την πιθανότητα εμφάνισης πόνου ( το βάρος της τσάντας αναλογικά με το βάρος του σώματος, ο τρόπος μεταφοράς της τσάντας: με το ένα χέρι , με τα δύο χέρια, στον ένα ώμο, στους δύο ώμους, εάν πηγαίνουν με τα πόδια στο σχολείο ή όχι). 

Το αποτέλεσμα της στατιστικής ανάλυσης έδειξε ότι μεγαλύτερη πιθανότητα για να παραπονεθεί ένα παιδί για πόνο στη μέση έχει εάν είναι κορίτσι και εάν μεταφέρει μια αρκετά βαριά τσάντα. Κανένας άλλος παράγοντας δεν είχε σχέση με την εμφάνιση πόνου. Δυστυχώς οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να καθορίσουν ένα ασφαλές βάρος για τη σχολική τσάντα. Εάν το βάρος της τσάντας είναι το 5% του βάρους του σώματος η πιθανότητα το παιδί που τη μεταφέρει να παραπονεθεί για πόνο είναι 37% ενώ εάν το βάρος είναι το 20% του βάρους του σώματος η αντίστοιχη πιθανότητα είναι 52% . 

Χρήσιμες συμβουλές σε γονείς και εκπαιδευτικούς 
Η κοινή λογική, λοιπόν, λέει ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να μειώσουμε το βάρος της σχολικής τσάντας στο ελάχιστα απαραίτητο. Δεν θέλουμε τα παιδιά να πονάνε. 

Οι υπεύθυνοι των σχολείων πρέπει να φροντίσουν ώστε να υπάρχουν ερμάρια αποθήκευσης σε κάθε τάξη για κάθε μαθητή έτσι ώστε να μην είναι αναγκασμένος να μεταφέρει υλικά και βιβλία που δεν του χρειάζονται στο σπίτι. Σήμερα ζούμε στην ηλεκτρονική εποχή και έχουμε τη δυνατότητα να μεταφέρουμε ολόκληρα συγγράμματα σε μικρά memory sticks και ελαφριά lap top. 

Οι γονείς πρέπει να ρωτούν τα παιδιά τους εάν δυσκολεύονται ή πονούν κατά τη μεταφορά της τσάντας λόγω του βάρους της. Δεν πρέπει να υπερτονίζουν ούτε να αγνοούν τους πόνους στη μέση και την πλάτη. Εάν το πρόβλημα δεν λύνεται τροποποιώντας το βάρος ή τον τρόπο μεταφοράς της τσάντας, να συμβουλεύονται ειδικό ορθοπαιδικό. Δεν φταίει πάντα η σχολική τσάντα και το βάρος της. Σε ότι αφορά το είδος της τσάντας αυτό είναι επιλογή του μαθητή. Πρέπει να του αρέσει για να τη χρησιμοποιεί. 

Χρειάζεται μεγάλη προσοχή για να μη μετατρέψουμε ένα απλό πρόβλημα σωματικής κόπωσης σε μείζον ιατρικό θέμα που θα αφορά κυρίως την ευαίσθητη εφηβική ηλικία. Υπάρχουν ενδείξεις ότι έφηβοι που βιώνουν πόνους στη μέση συνεχίζουν να έχουν προβλήματα και στην ενήλικο ζωή. Και δεν είναι ξεκάθαρο εάν αυτό οφείλεται σε οργανικά ή ψυχοσωματικά αίτια.