ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΓΙΟΚ: Ο «θάνατος» του Παριανού μελισσοκόμου

Σε απόγνωση βρίσκονται οι μελοπαραγωγοί του νησιού μας, αφού σύμφωνα με υπολογισμούς τους έχουν καταστραφεί περισσότερα από 1000 μελίσσια.

Στην Πάρο ζουν από τα μελίσσια περίπου 55 οικογένειες και μέσω του μελιού που παράγουν εισπράττουν εισοδήματα που ξεπερνούν το 1.000.000 ευρώ κάθε χρόνο. Το πρόβλημα είχε παρουσιαστεί πριν δύο χρόνια, αλλά φέτος ξεπέρασε κάθε προηγούμενο.

Ακόμα, σημειώνουμε ότι φέτος - έτσι και αλλιώς - ήταν μία κακή χρονιά για τους παραγωγούς στο νησί μας, αλλά το τελευταίο πρόβλημα που παρουσιάστηκε από το χάσιμο των κοπαδιών, ήρθε να τους αποτελειώσει...

 Το πρόβλημα

Σύμφωνα με τους μελοπαραγωγούς της Πάρου που έκαναν κινητοποιήσεις στο λιμάνι Παροικιάς για την ενημέρωση των πολιτών, κύρια αιτία της καταστροφής - αν όχι μοναδική - είναι τα νεονικοτινοειδή φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την ασθένεια των φοινίκων, δίχως την παρουσία γεωπόνου - γεωτεχνικού.

Ακόμα, σύμφωνα με τους μελοπαραγωγούς, η άγνοια χρήσης νεονικοτινοειδών φαρμάκων σκοτώνει τις μέλισσες, τους άλλους επικονιαστές, το οικοσύστημα, τη γεωργία, το εισόδημα μελισσοκόμων, την οικονομία του νησιού, την εθνική οικονομία, και αυτούς που τα χρησιμοποιούν, αφού πρόκειται για επικίνδυνα για τον άνθρωπο φυτομάρμακα.

Τι είναι τα νεονικο-τινοειδή φάρμακα;

Τα συγκεκριμένα γεωργικά φάρμακα χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες και κατηγορούνται, ότι καταστρέφουν τον προσανατολισμό, το GPS των μελισσών, κάτι που οδηγεί σε μείωση του αριθμού των βασιλισσών τους.

Τα νεονικοτινοειδή και συγκεκριμένα οι δραστικές ουσίες imidacloprid, thiamethoxam και clothianidin είναι διασυστηματικά εντομοκτόνα (κυκλοφορούν, δηλαδή, σε όλα τα μέρη του φυτού) και χρησιμοποιούνται σε πολλές καλλιέργειες όπως στην ελαιοκράμβη, στα σιτηρά, στο βαμβάκι και στους ηλίανθους και έχουν δράση παρόμοια με το φυσικό εντομοκτόνο νικοτίνη, το οποίο δρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Ο αρχικός σχεδιασμός και προορισμός δράσης αυτού του είδους φυτοφαρμάκων ήταν να χρησιμοποιούνται για την «επένδυση και λούσιμο» των σπόρων έτσι, ώστε, το φυτό να «κυριεύεται» και να αποκτά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για όλη του τη ζωή, και να το κάνουν ισχυρότερο απέναντι στα επιβλαβή, για το ίδιο το φυτό, έντομα.

Το σκαθάρι

«Περνά - περνά η μέλισσα με τα μελισσόπουλα», λέει το παλιό παιδικό τραγουδάκι. Κάτι τέτοιο, όμως δεν ισχύει πλέον για την Πάρο. Και αυτό, διότι χιλιάδες μελίσσια έχουν χαθεί στο νησί μας, καθώς έχουν την «κακή» συνήθεια να επισκέπτονται τους φοίνικες... Οι φοίνικες έχουν προσβληθεί από το κόκκινο σκαθάρι που κατατρώγει τους φοίνικες έως σήψεως.

Μόλις το δένδρο προσβληθεί από το «σκαθάρι του Φαραώ» - όπως λέγεται αλλιώς το καταστροφικό έντομο - ξεραίνεται αναδύοντας ιδιαιτέρως δυσάρεστη οσμή και έχοντας προηγουμένως μολύνει και τα αντίστοιχα δένδρα γύρω του.

Δυστυχώς, η διάγνωση της προσβολής δεν είναι αντιληπτή στα πρώτα στάδια και όταν πια το πρόβλημα ταυτοποιείται, είναι αργά Το έντομο εντοπίσθηκε για πρώτη φορά, σε φυτεία καφέ στην Κεϋλάνη κι έκτοτε εξαπλώθηκε στην Ινδία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, την Αίγυπτο και την Ισπανία, για να φτάσει και στην Ελλάδα.

Τα πρώτα κρούσματα του κόκκινου σκαθαριού εμφανίστηκαν στην Κρήτη, όπου καταγράφηκαν τα περισσότερα «θύματα» στο περίφημο φοινικόδασος Βάι της Σητείας και ακολούθως εντοπίσθηκε στη Ρόδο, το Λαύριο, τον Ωρωπό, τη Ζάκυνθο, την Εύβοια, την Κεφαλονιά, την Αιτωλοακαρνανία και τέλος, την Αθήνα, όπου έπληξε τα δένδρα του Εθνικού Κήπου. Στην Ελλάδα έφτασε το 2001, μέσω της εισαγωγής φοινικόδεντρων μεγάλου μεγέθους, από την Αίγυπτο και για τον λόγο αυτό ονομάσθηκε «κατάρα του Φαραώ», δεδομένου ότι αναπαράγεται και μεταδίδεται ταχύτατα, είναι εξαιρετικά ανθεκτικό και δεν εξοντώνεται με έναν κοινό ψεκασμό.

Εκείνη την εποχή «θαυμάτων» και λόγω της Ολυμπιάδας 2004 οι πάντες κατασκεύασαν μεγάλα πολυτελή κτίρια και δρόμους για να τα επισκεφθούν οι τουρίστες και έτσι γίνονταν δίχως σχεδόν κανένα έλεγχο εισαγωγές φοινίκων.

Το κόκκινο σκαθάρι, γνωστό στους επιστήμονες ως «ρυγχοκάνθαρος» μοιάζει με τα κοινά σκαθάρια, έχει βυσσινο-καφέ χρώμα και το μήκος του φθάνει τα τρία εκατοστά. Γεννά από 50 έως και 500 αβγά μέσα σε τρύπες στον κορμό του φοίνικα. Τα αβγά εκκολάπτονται ταχύτατα και σε χρόνο από 2 έως 5 μέρες, βγαίνουν ως κάμπιες και τρέφονται από τα πάνω ακραία φυλλώματα και τον κορμό του δένδρου.

Τα φύλλα πέφτουν και το δένδρο ξεραίνεται. Το δε σκαθάρι, το οποίο έχει τη δυνατότητα να πετάξει σε απόσταση ακόμη και 20 χιλιομέτρων (!), έχει ήδη εγκατασταθεί στα γειτονικά νέα του «θύματα».

Τι παθαίνουν οι μέλισσες από τα νεονικοτινοειδή φάρμακα

Σε έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο Στέρλινγκ της Μ. Βρετανίας οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι σε 75 αποικίες βομβίνων (οικογένεια εντόμων στην οποία ανήκουν και οι μέλισσες) όταν η τροφή περιείχε το νεονικοτινοειδές imidacloprid (το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο φυτοφάρμακο της συγκεκριμένης κατηγορίας παγκοσμίως), ακόμη και σε επίπεδα που δεν ήταν υψηλά, εμφανίστηκε σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης του πληθυσμού των εντόμων την άνοιξη.

Παράλληλα, οι αποικίες που είχαν εκτεθεί στο φυτοφάρμακο παρήγαγαν 85% λιγότερες βασίλισσες σε σύγκριση με αποικίες που δεν είχαν εκτεθεί στο imidacloprid - το πρόβλημα αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς μόνο οι νέες βασίλισσες είναι σε θέση να επιβιώσουν τον χειμώνα, ώστε να δημιουργήσουν νέες αποικίες το επόμενο έτος.

Σε άλλη έρευνα από ειδικούς του Εθνικού Ινστιτούτου Αγροτικής Έρευνας στην Αβινιόν της Γαλλίας, εκτέθηκαν μέλισσες που παράγουν μέλι σε ένα άλλο νεονικοτινοειδές φυτοφάρμακο, το thiamethoxam.

Σύμφωνα με τα ευρήματα οι μέλισσες που είχαν εκτεθεί στο φυτοφάρμακο είχαν λιγότερες πιθανότητες να επιστρέψουν στην κυψέλη τους μετά τη συλλογή τροφής, γεγονός που μαρτυρεί ότι το φυτοφάρμακο επιδρούσε αρνητικά στην ικανότητα πλοήγησής τους.

Το δικό μας πρόβλημα

Καταρχάς πρέπει να γράψουμε ότι τα νεονικοτοειδή φάρμακα είναι εγκεκριμένα από τον ΕΟΦ. Δεν είναι παράνομα.

Τα πρώτα δείγματα του φαρμάκου που εξετάστηκαν στο τοξικολογικό εργαστήριο του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης ήταν αρνητικά, σε ό,τι αφορά τη σχέση φαρμάκου με το θάνατο των μελισσών της Πάρου. Αυτό, δεν σημαίνει τίποτα σημαντικό λέγουν οι άνθρωποι της αγοράς μελιού του νησιού μας. Διότι το τοξικολογικό εργαστήριο στερείται του κατάλληλου εργαλείου (φασματογράφου) για τη συγκεκριμένη έρευνα.

Την περασμένη Τρίτη 11 Σεπτεμβρίου σε αίθουσα της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Πάρου, πραγματοποιήθηκε ημερίδα για την ενημέρωση συνεργείων ραντισμού, με την παρουσία μελισσοπαραγωγών.

Εκεί, οι μελισσοπαραγωγοί παρέδωσαν απάντηση έρευνας από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, που είναι το πιο παλιό ερευνητικό Ινστιτούτο της χώρας από το 1929 με ευρεία επιστημονική βάση σε θέματα φυτοϋγείας, φυτοπροστασίας, εκτίμησης επικινδυνότητας και ασφαλούς χρήσης γεωργικών φαρμάκων για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, ασφάλειας των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων.

Σύμφωνα με την απάντηση από το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο τα νεονικοτινοειδή φάρμακα είναι ισχυρά (με χρόνο ημιζωής 1200 μέρες δηλαδή, η ενέργειά τους είναι συγκεντρωμένη στο χώρο που πέφτει το φάρμακο για 4 περίπου χρόνια!).

Οι μελοπαραγωγοί του νησιού μας ζητούν, όπου χρησιμοποιείται το φάρμακο αυτό να γίνεται με την παρουσία γεωπόνου. Ακόμα, όπως λένε, έως σήμερα η χρήση του φαρμάκου για τους φοίνικες γίνεται με αταξία και δίχως κανένα μέτρο προστασίας. Σημειώνουμε ότι μ' αυτόν τον τρόπο που γίνεται σήμερα ο ραντισμός των φοινίκων υπάρχουν κίνδυνοι και για τον άνθρωπο!

Ο Δήμος Πάρου

Σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο κ. Παναγιώτη Κουτσουράκη, ο δήμος Πάρου, αν χρειαστεί, θα χρησιμοποιήσει για τις δικές του ανάγκες βιολογικά φάρμακα προκειμένου να αντιμετωπίσει την ασθένεια των φοινίκων. (Στην κατοχή του δήμου - στους δρόμους και πλατείες - υπάρχουν περίπου 300 φοίνικες).

Πέρσι, σύμφωνα με τον κ. Κουτσουράκη, ο δήμος είχε εντοπίσει τις προσβολές και έκανε παρέμβαση στους δικούς του φοίνικες με ορθολογικά μέτρα και παρουσία γεωτεχνικού στην Παροικιά, ενώ στις υπόλοιπες κοινότητες της Πάρου δεν έκανε παρεμβάσεις. Νέες παρεμβάσεις, όπως κλάδεμα φοινίκων, θα αποφασιστεί τον επόμενο μήνα.

Τέλος, ο κ. Κουτσουράκης επέμεινε ότι οι εργασίες ραντισμού για την αποκατάσταση των φοινίκων πρέπει να γίνονται παρουσία γεωπόνου.

Η αυριανή μέρα

Το θέμα που έχει προκύψει είναι πολύ σοβαρό, καθώς στη δύσκολη οικονομική συγκυρία που ζούμε το χάσιμο αρκετών χιλιάδων ευρώ στο νησί μας, μπορεί να έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα.

Οι μελισσοπαραγωγοί είναι ένας κλάδος της αγροτικής ζωής που δεν ενοχλεί κανέναν και προσπαθούν καθημερινά με τίμιο τρόπο να αναπτύξουν έναν τομέα που έχει χαθεί στα νησιά μας, λόγω της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού. Είναι φανερό και αυτό φάνηκε από τις κινητοποιήσεις που προηγήθηκαν, ότι αρκετοί μελοπαραγωγοί έχουν φθάσει σ' ένα οικονομικό αδιέξοδο, αφού εκτός από τα χρήματα που χάθηκαν θέλουν και ένα επιπλέον κεφάλαιο - που οι περισσότεροι δεν έχουν - για να φέρουν νέα μελίσσια.

Ένας άλλος κίνδυνος που υπάρχει είναι αίφνης να έχουμε συγκρούσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων, καθώς πολλοί ισχυρίζονται ότι κάποιοι ξενοδόχοι προβαίνουν σε ραντισμό των φοινίκων, δίχως καμία πρότερη προφύλαξη και δίχως την παρουσία γεωπόνου. Αυτό, είναι κάτι που ψιθυρίζεται έντονα. Κάποιοι πάντως μελοπαραγωγοί έκαναν και εξαιρέσεις και έλεγαν ότι υπάρχουν και ξενοδόχοι που σεβάστηκαν αιτήματά τους (περίπτωση Μιχαηλίδη «Astir of paros»).

Επίσης, υπάρχει δυσφορία για τις ενέργειες του Δήμου Πάρου, αφού όπως λέγεται «ο δήμος πρέπει να σταματήσει να κάνει το θεατή και να πάρει το θέμα πάνω του». Δηλαδή, ο δήμος πρέπει να καταγράψει τους φοίνικες που υπάρχουν στο νησί μας και στη συνέχεια να ζητήσει αποδεικτικά για το πώς έγιναν οι ψεκασμοί των δένδρων. «Αντί αυτού», όπως υποστηρίζουν, «ο δήμος είναι εκτός τόπου και χρόνου».

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ ΠΑΡΟΥ - ΑΝΤΙΠΑΡΟΥ" στις 15/9/2012

από το http://fileleutheros.pblogs.gr/